သားႀကီးေမာင္ေဇယ် ● ျမန္မာ့မီဒီယာႏွင့္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးစာတမ္းအက်ဥ္း

သားႀကီးေမာင္ေဇယ် ● ျမန္မာ့မီဒီယာႏွင့္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးစာတမ္း အက်ဥ္း
(မုိးမခ) မတ္ ၁၉၊ ၂ဝ၁၇

● ကုန္းေဘာင္ေခတ္
ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ ျမန္မာ႐ုပ္ေသးပြဲမ်ားသည္ ေဖ်ာ္ေျဖေရးအျပင္ ျမန္မာစစ္ႏိုင္သတင္းမ်ားကို ေၾကညာေပးျခင္းျဖင့္ သ တင္းမီဒီယာတာဝန္ကိုပါ ပူးတြဲ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။

● အဂၤလိပ္ကိုလိုနီေခတ္
ျမန္မာသတင္းမီဒီယာသည္ ျမန္မာတို႔ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီ လက္ေအာက္က်ေရာက္ခ်ိန္မွ အစျပဳကာ ႐ုပ္ေသးစင္မီဒီယာမွတ ဆင့္ ပုံႏွိပ္သတင္းစာမီဒီယာသို႔ ပုံစံေျပာင္းခဲ့သည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။

တနသၤာရီတိုင္းမင္းႀကီး ဘရန္ဒဲ (Blum Dell) က ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႕တြင္ ေမာလမင္းခေရာနီကယ္ (Molumein Chronicle) သတင္းစာကို အဂၤလိပ္စာျဖင့္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ၁၈၄၁ ခုႏွစ္တြင္ ဆာတူေခါ (The Morning Star) ကို ခရစ္ယာန္ သာသ နာျပဳအဖြဲ႕မွ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ တိုင္းရင္းဘာသာျဖင့္ထုတ္ေဝေသာ ပထမဆုံးသတင္းစာ ျဖစ္သည္။ ထိုအဖြဲ႕မွပင္ ‘ဓမၼသိ’ အမည္ရွိ သတင္းစာကို ျမန္မာဘာသာျဖင့္ စတင္ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ ၎သတင္းစာမ်ားသည္ ကိုလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို အ ေထာက္အကူျပဳခဲ႔သည္။

ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၂ အဂၤလိပ္တို႔ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကို အဂၤလိပ္တုိ႔သိမ္းၿပီးေနာက္ ထုတ္ေဝေသာ ရန္ကုန္တိုင္းသတင္းစာ၊ ရန္ ကုန္ေဂဇက္ သတင္းစာ စေသာသတင္းစာမ်ားသည္လည္း ကိုလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို အေထာက္အကူေပးခဲ႔ၿပီး ျမန္မာပေဒသ ရာဇ္စနစ္ကို အထင္အျမင္ေသးေစေသာ သတင္းအေရးအသားမ်ား လႊမ္းမိုးခဲ႔သည္။

၁၈၇၅ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုန္းမင္းႀကီးကမကထျပဳကာ ရတနာပံုေနျပည္ေတာ္ သတင္းစာကို ထုတ္ေဝခဲ႔သည္။

● ၁၉၀၀ ျပည့္အလြန္ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီေခတ္
ျမန္မာအမ်ဳိးသားပိုင္ သတင္းစာမ်ားေပၚေပါက္ခဲ႔သည္။

၁၉၁၇ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာ႔အလင္းသတင္းစာႏွင္႔ သူရိယသတင္းစာတုိ႔ေပၚေပါက္ေသာကာလျဖစ္သျဖင္႔ ထူးျခားသည္။

သူရိယသတင္းစာကို ျမန္မာပညာတတ္လူငယ္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဦးဘေဘ၊ ဦးလွေဘတုိ႔က ထုတ္ေဝသူအျဖစ္တာဝန္ယူကာ ဦးဘကေလး၊ ဆရာလြန္း (သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း) တုိ႔က ပူးေပါင္းပါဝင္ေသာေၾကာင့္ အားေကာင္းခဲ့သည္။

ပထမ ကမၻာစစ္သတင္းမ်ားကို စိတ္ဝင္စားခ်ိန္ျဖစ္သျဖင့္ စစ္ေၾကးနန္းသတင္းစာအျဖစ္ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။

● ၁၉၂ဝ - ၁၉၂၉
ျမန္မာသတင္းမီဒီယာမ်ားသည္ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ဝဲဂယက္မ်ားတြင္ ခက္ခက္ခဲခဲ ရပ္တည္ခဲ့ရသည္။ ႏိုင္ငံေရး အကြဲအၿပဲ မ်ားကိုလည္း ညႇိႏႈိင္း ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။ သတင္းစာသမားမ်ားသည္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ညႇိႏႈိင္းသူမ်ားအျဖစ္ သတင္းမီဒီယာ လုပ္ငန္းေဘာင္ကိုေက်ာ္လြန္ကာ တိုင္းျပည္ေကာင္းက်ိဳးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့သည္။

● ၁၉၃ဝ - ၁၉၃၉
ခြဲေရး တြဲေရး အေရးေပၚ ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ ခါေတာ္မီသတင္းစာမ်ားထြက္ခဲ့သည္။ အစိုးရသတင္းစာအျဖစ္ သူႀကီးေဂ ဇက္ သတင္းစာကို ထုတ္ေဝသည္။

ျမန္မာသတင္းသမားတို႔၏ ေယဘုယ်ဦးတည္ခ်က္မွာ ျမန္မာတမ်ဳိးသားလုံး လြပ္လတ္ေရးအရယူရန္သာ ျဖစ္သည္။

ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္တို႔၏ စစ္ေရးရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားကိုသာ ေထာက္ခံျဖန္႔ခ်ိေပးရေသာ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသတင္းမ်ား သာ ျဖန္႔ခ်ိေပးရေသာေၾကာင့္ သတင္းစာလုပ္ငန္းသည္ အလြန္က်ဥ္းေျမာင္းသြားသည္။ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရးကာလ တြင္ထုတ္ေဝေသာ သတင္းစာမ်ားသည္ စစ္ႏွင့္ေတာ္လွန္ေရးကို အေျချပဳဝါဒျဖန္႔စည္း႐ုံးခဲ့ေသာ သတင္းစာမ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ျပည္သူ႔ဟစ္တိုင္ သတင္းစာသို႔ ေပးပို႔ေသာ သဝဏ္လႊာတြင္ (အဘယ္နည္းႏွင့္မဆို ဘက္မလိုက္ဘဲ ယထာဘူတ ျဖစ္ႏိုင္သမွ် ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားပါ) ဟု ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည္။

ထိုေခတ္က သတင္းစာအမ်ားစုသည္ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ထက္ထက္သန္သန္ ေရးသား တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့သည္။ ျမန္မာျပည္ သူေတြဘက္ကို မ်က္ႏွာမူ ေရးသားခဲ့သည္။

● လြတ္လပ္ေရးရၿပီး
ထိုေခတ္တြင္ သတင္းစာမ်ားသည္ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာသံရံုးမ်ား စီးပြားေရးသမားမ်ား ကိုေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ျပဳ ထုတ္ေဝလာၾကသည္။

● ၁၉၆၂ ခု ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ လက္ထက္
ထိုအခ်ိန္က ထုတ္ေဝေသာသတင္းစာ ၄ဝ ရွိသည္။

အစိုးရ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနက လုပ္သားျပည္သူ႔ ေန႔စဥ္ (ျမန္မာ) ႏွင့္ (အဂၤလိပ္) သတင္းစာမ်ားကို ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီသည္ ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ႏွင့္အညီ ဆိုရွယ္လစ္သတင္းစာ၏ အႏွစ္သာရကို ေဖာ္ထုတ္မည္ဟုဆိုကာ စစ္အစိုးရ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသတင္းမ်ားသာ ျဖန္႔ခ်ိေပးရေသာေၾကာင့္ သတင္းစာလုပ္ငန္းသည္ ဂ်ပန္ေခတ္ကဲ့သို႔ပင္ အလြန္ က်ဥ္းေျမာင္းသြားသည္။

သတင္းစာဖတ္ ပရိသတ္သည္ အစိုးရသတင္းစာတြင္ နာေရးေၾကာ္ျငာသည္သာ သတင္းမွန္ ျဖစ္သည္ဟု ယုံၾကည္ခဲ့ၾကသည္။ လူထုက သတင္းစာကို ပိႆာခ်ိန္ႏွင့္ ျပန္လည္ေရာင္းစားရန္ ဝယ္ယူအားေပးခဲ့ၾကသျဖင့္ ေစာင္ေရေကာင္းခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။

● ၁၉၈၈ (အေရးေတာ္ပံုကာလ)
၈၈ အေရးေတာ္ပံုမတိုင္မီ ႏိုင္ငံပိုင္သတင္းစာ ၆ ေစာင္ ရွိခဲ့သည္။ ၈၈ အေရးေတာ္ပံုကာလအတြင္း အစိုးရကို အတိုက္အခံ လုပ္ေသာ သတင္းစာေပါင္း ၁ဝဝ နီးပါး ရွိမည္ဟုခန္႔မွန္းရသည္။

● ၂ဝဝ၇ (ေ႐ႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးကာလ)
၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္တြင္ ေ႐ႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္အတူ ျမန္မာ မီဒီယာသမားမ်ားသည္ ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာသစ္မ်ားကို ကိုင္ဆြဲရင္း ေခါင္းေထာင္လာခဲ့ပါသည္။ တနည္းအားျဖင့္ဆိုေသာ္ မီဒီယာသမားမ်ားသည္ ေခတ္မီအီလက္ထ႐ြန္နစ္ နည္း ပညာမ်ားကို သုံးၿပီး ျပည္တြင္းသတင္းမ်ားကို ကမၻာ့ျပည္သူေတြဆီ အေရာက္ပို႔ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။

● ၂ဝဝ၈
သတင္းသမားမ်ား အထူးအေရးယူခံရေသာကာလျဖစ္သည္။ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရး online မီဒီယာမ်ား အေျမာက္အျမား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ BBC, VOA, DVB, RFA စေသာ ႏိုင္ငံျခားအေျခစိုက္မီဒီယာမ်ားကို ျပည္သူက ပိုမိုယံုၾကည္အားထား လာၾကသည္။

● ဦးသိန္းစိန္ သမၼတ သက္တမ္းကာလ (၂ဝ၁ဝ - ၂ဝ၁၅)
ထိုအခ်ိန္က ျမန္မာျပည္ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္မွာ အနိမ့္ဆုံးအဆင့္မွာ ရွိခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ ျပည္ခိုင္ၿဖိဳးပါတီက ႀကိဳတင္မဲျဖင့္ အႏိုင္ယူခဲ့သည္ကို သတင္းသမား မ်ားက ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း ေဖာ္ျပႏိုင္ခဲ့ပါသည္။

၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လ ၂ဝ မွာ စာေပစိစစ္ေရး ဖ်က္သိမ္းခဲ့သည္။ ၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာနယ္ဇင္း ေကာင္စီ (ယာယီ) ကို သမၼတဦးသိန္းစိန္ကိုယ္တိုင္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။

၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္ မတ္လ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္က သတင္းမီဒီယာဥပေဒကို ျပ႒ာန္းခဲ့သည္။

သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို မ်က္ကြယ္ျပဳၿပီး အစိုးရအလိုက် ေရးဆြဲထားသည္ဟု သတင္းသမားမ်ားက ယူဆကာ သတင္းမီဒီ ယာေကာင္စီ (ယာယီ) အပါအဝင္ သတင္းသမားမ်ားက ၎ဥပေဒကို ႀကိဳဆိုျခင္း မရွိခဲ့ေပ။

`သမၼဦးသိန္းစိန္ႏွင္႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးမင္းေအာင္လိႈင္တုိ႔ အခါအားေလွ်ာ္စြာ ေတြ႕ဆံုခြင္႔ရသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး မင္းေအာင္ လႈိင္ကို မီဒီယာႏွင့္ဆက္ဆံေရးတြင္ အဆင္ေျပဆုံး စစ္ဘက္ထိပ္တန္းအရာရွိတစ္ဦးအျဖစ္ မီဒီယာမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ ပါသည္။

၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္၊ ဩဂုတ္လ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ ႐ုပ္ျမင္သံၾကားႏွင့္ အသံလႊင့္ျခင္းဆိုင္ရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္၊ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္ဥပေဒ အမွတ္ ၅၃) ကို ျပ႒ာန္းခဲ့သည္။

အစိုးရသတင္းစာႏွင့္ ႐ုပ္ျမင္သံၾကားတို႔တြင္ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရသတင္းႏွင့္ တပ္မေတာ္သတင္းမ်ားကိုသာ အထူးေဖာ္ျပေလ့ရွိ သည္။ထိုေၾကာင္႔ ပုဂၢလိက သတင္းစာမ်ားကို လူထုက အားေပးလာၾကသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ပုံႏွင့္ သတင္းပါေသာ သတင္းစာေစာင္မ်ား ေရာင္းအားေကာင္းခဲ့သည္။

အထူးသျဖင့္ ပုဂၢလိကသတင္းစာမ်ားတြင္ အေျပာမတတ္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ (ႏြားႏို႔ ေသာက္ပါ)၊ (ဗူးလက္နဲ႔ ေခၚ မယ္)၊ (နယ္လွည့္ပါး႐ိုက္) စေသာ စကားမ်ားကို ေဖာ္ျပေလွာင္ေျပာင္ခဲ့သျဖင့္ ျပည္သူမ်ားအႀကိဳက္ေတြ႕ကာ ေရာင္းအား ေကာင္းခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ သတင္းစာႏွင့္ ဂ်ာနယ္မ်ား၊ အသံလႊင့္မီဒီယာမ်ား၊ ပုံႏွိပ္တိုက္ပိုင္ရွင္မ်ားႏွင့္ ထုတ္ေဝခြင့္ရသူမ်ားသည္ စစ္အစိုးရႏွင့္ အထူးနီးစပ္သူမ်ား ျဖစ္သည္မွာ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ ျဖစ္သည္။

● ဦးထင္ေက်ာ္ သမၼတသက္တမ္းကာလ (၂ဝ၁၆ ဧၿပီ - _ _ _ )
သမၼတ ဦးထင္ေက်ာ္ လက္ထက္တြင္ အစိုးရပိုင္ သတင္းစာမ်ားသည္ ပုဂၢလိကပိုင္သတင္းစာမ်ားကဲ့သို႔ ျပည္သူတို႔ သိလို ေသာသတင္းမ်ားကို ေဖာ္ျပလာၾကသျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ပုဂၢလိကသတင္းစာမ်ားထက္ အစိုးရသတင္းစာက ေဈးခ်ိဳေသာ ေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ပုဂၢလိကသတင္းစာမ်ား သိသိသာသာ ေရာင္းအားက်လာသည္။ ေၾကာ္ျငာမ်ားကိုလည္း အစိုးရသ တင္းစာမ်ားက ပိုမိုရရွိထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပုဂၢလိကသတင္းစာမ်ား ရပ္တည္ဖို႔ ခက္ခဲလာသည္။ ဂ်ာနယ္မ်ားလည္း ေရာင္းအားက်သြားသည္။ အခ်ိဳ႕ ရပ္ဆိုင္းကုန္သည္။

အစိုးရ သတင္းစာ အပါအဝင္ ပုဂၢလိက သတင္းစာ ၁၂ ေစာင္ခန္႔သာ က်န္ခဲ့သည္။

သတင္းသမားမ်ားမွတစ္ဆင့္ ျပည္သူမ်ား၏ သတင္းသိပိုင္ခြင့္ (Right to information) ကို ေတာင္းဆိုေသာအသံမ်ား ပိုမို က်ယ္ေလာင္လာသည္။

ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီး ဦးေဖျမင့္ကိုယ္တိုင္ သတင္းသမားမ်ားႏွင့္ အစိုးရအဖြဲ႕ ေျပာခြင့္ရပုဂၢိဳလ္မ်ားကို ေတြ႕ဆုံေစၿပီး သတင္း သိပိုင္ခြင့္ ပိုမိုရရွိ အဆင္ေျပေစရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။

မီဒီယာမ်ားကို အမိန္႔ေပးစနစ္၊ အလစ္တိုက္ခိုက္ေသာ နည္းလမ္း၊ ဖိအားေပး အက်ပ္ကိုင္ေသာနည္းလမ္းကို မသုံးဘဲ ေတြ႕ ဆုံေဆြးေႏြး အေျဖရွာေသာနည္းလမ္းကို သမၼတႀကီးဦးထင္ေက်ာ္အစိုးရ လက္ထက္တြင္ ပိုမိုက်င့္သုံးလာသည္။

သတင္းသမားမ်ာသည္ အာဏာ လက္ဝယ္ရွိ အစိုးရမ်ားႏွင့္ ထိပ္တိုက္ေတြ႕ေသာအခါ ခါးသီးေသာအေတြ႕အႀကဳံမ်ားကို ခံစားရသည္။ သို႔ေသာ္ ျပည္သူကို မ်က္ႏွာမူေသာ သတင္းမီဒီယာတို႔သည္ ျပန္လည္ရွင္သန္ထေျမာက္လာၾကသည္။ ျပည္ သူကို မ်က္ႏွာမမူေသာမီဒီယာတို႔သည္ အင္အား ဘယ္ေလာက္ပင္ႀကီးပါေစ၊ က်ဆုံးသြားၾကသည္ကို သတိျပဳမိပါသည္။

မီဒီယာသမားတို႔သည္ နားစြင့္၊ မ်က္စိဖြင့္ကာေနဖို႔ လိုအပ္သလို ျမန္ဆန္၊ မွန္ကန္၊ တိက်၊ အက်ိဳးရွိ၊ အခ်ိန္အခါႏွင့္ ကိုက္ညီ ေသာ သတင္းစကားမ်ဳိးကို ဆိုအပ္သည္ဟု ယုံၾကည္ပါသည္။

ေနာက္ထပ္ တိုးတက္ျဖစ္ေပၚလာမည့္ နည္းပညာသစ္မ်ားကို အသံုးျပဳရင္း မီဒီယာက်င့္ဝတ္ႏွင့္အညီ ခရီးႏွင္ၾကရမည္ဟု ျမင္ပါသည္။

သားႀကီးေမာင္ေဇယ်