ေဌးမင္းခုိင္ ● စတန္းဖို႔ဒ္အက်ဥ္းေထာင္ထဲက ပါဗေလာ့ရဲ႕ေခြးေလးေတြ

ေဌးမင္းခုိင္ ● စတန္းဖို႔ဒ္အက်ဥ္းေထာင္ထဲက ပါဗေလာ့ရဲ႕ေခြးေလးေတြ
(မုိးမခ) ေအာက္တုိဘာ ၂၄၊ ၂၀၁၇

လူႏွစ္မ်ဳိးရိွတယ္။
တမ်ဳိးက ဘ၀က ေပးတာကို လက္ခံတဲ့သူ။
ေနာက္တမ်ဳိးက ကိုယ္လိုခ်င္တာကို တိုက္ယူတဲ့သူ။
သင္ .. ဘယ္လို လူမ်ဳိးလဲဆိုတာ သင့္ရဲ႕ေရြးခ်ယ္မႈပါပဲ။

ငယ္ငယ္တုန္းကမ်ား ... အဲလိုစာမ်ဳိး ဖတ္မိရင္ သိပ္သေဘာက်ေပါ့ဗ်ာ ... ။ ငါဟာ ဒုတိယလူမ်ဳိးပဲ ျဖစ္ရမယ္ေပါ့။ ကမၻာႀကီးက ေပးေပး မေပးေပး ကိုယ္လိုခ်င္တာ ရေအာင္ယူမယ္ေပါ့။ မင္းဘာလဲ၊ ငါဘာလဲေပါ့။ အံမယ္ ... အေတြးနဲ႔တင္ ေမးရိုးေတြ ဘာေတြေတာင္ တင္းေထာင္လို႔။

နည္းနည္းႀကီးလာေတာ့ ဘဝရဲ႕အကန္႔အသတ္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕အကန္႔အသတ္၊ စနစ္ရဲ႕အကန္႔အသတ္ေတြကို ထည့္ၿပီး စဥ္းစားမိလာတယ္။ ျမင္လာမိတယ္။

ဥပမာ စာအုပ္စာေပမရိွတဲ့ နယ္ေျမတခုမွာ ႀကီးျပင္းလာရတဲ့သူေတြအဖို႔ စာဖတ္ဝါသနာပါဖို႔ အလြန္ခဲယဥ္းမယ္။ ဒါ ဘဝရဲ႕ အကန္႔အသတ္ပဲ။ ဘာေရာဂါမွန္းသိေပမဲ့ ေဆးမရိွလို႔ ကုမေသးႏိုင္ဘဲ ငုတ္တုတ္ထိုင္ၾကည့္ေနရတာလည္း ဝန္းက်င္ရဲ႕အကန္႔ အသတ္ပဲ။ ႏ်ဴကလီးယားေဗဒကို စိတ္ဝင္စားေပမယ့္ ျမန္မာျပည္မွာ သင္မရတာလည္း စနစ္ရဲ႕အကန္႔ပဲ ... ။ အဲလိုေတြ စဥ္းစားမိလာတယ္။ အဲလိုအခ်ိန္မွာ ပါဗေလာ့ရဲ႕ စမ္းသပ္ခ်က္ကို ဖတ္လိုက္ရတယ္။

ပါဗေလာ့ဆိုတာ ရုရွလူမ်ဳိး ႏိုဘယ္ဆုရွင္ Ivan Pavlov ပါ။ စိတ္ပညာ (အထူးသျဖင့္ အျပဳအမႈဝါဒ Behaviourism)နဲ႔ ပတ္ သက္ၿပီး နာမည္ႀကီးပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ အခုစမ္းသပ္ခ်က္ကလည္း အလြန္နာမည္ႀကီးပါတယ္။ ေခြးစမ္းသပ္ခ်က္ (Pavlov's experiments with dogs) လို႔ လူသိမ်ားပါတယ္။ စမ္းသပ္ခ်က္ကို တိုတုိေျပာရရင္ ဒီလိုပါ။

ေခြးေတြကို အစာေကၽြးခါနီးတိုင္း ေခါင္းေလာင္းတီးေပးတယ္။ ေခြးေတြက အစာ စားရေတာ့မယ္ဆိုၿပီးေတာ့ သားရည္ေတြ က်လာတယ္။ ေနာက္ေတာ့ အစာ ေကြၽးေကြၽး မေကြၽးေကၽြး ေခါင္းေလာင္းတီးတာနဲ႔ သားရည္ေတြ က်လာတယ္။ အဓိပၸါယ္ က ႐ုပ္ရဲ႕တုန္႔ျပန္ပံုဟာ ၀န္းက်င္အေျခအေနေပၚမွာ လံုး၀တည္ေနတယ္ေပါ့။ ေနာက္တမ်ဳိးေျပာရရင္ ပတ္ဝန္းက်င္အေျခအေန ကိုသာ စိတ္ႀကိဳက္ထိန္းခ်ဳပ္ဖန္တီးႏိုင္မယ္ဆိုရင္ လူေတြ (သတၱဝါေတြ) ရဲ႕ အျပဳအမႈေတြကိုလည္း ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မယ္ေပါ့ .. ။

စမ္းသပ္ခ်က္ကို က်ေနာ္ဖတ္ၿပီး အီလည္လည္ျဖစ္သြားတယ္။ ဝန္းက်င္ရဲ႕အကန္႔အသတ္ဆိုတာကို လက္ခံထားေပမယ့္ ဒီလိုအျပဳခံႀကီး ျဖစ္ေနတာေတာ့ တယ္မေက်နပ္စရာကိုးဗ်။ ဟာ .. ဘာလဲ ... ငါတို႔က ပါဗေလာ့ရဲ႕ ေခြးေလးေတြလား ... ။ အဲေလာက္ေတာင္ပဲလား .. ။ သူ႕ဟာက လက္ေတြ႕မွာလည္း ေတာ္ေတာ္ျငင္းလို႔ ခက္တာကိုး။ ဥပမာ ကေလးေတြကို ဆု ေပးတယ္ ဒဏ္ေပးတယ္တာလည္း ဒီသေဘာတရားမ်ဳိးပဲ။ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ကိုဖန္တီးၿပီး ကေလးရဲ႕ အျပဳအမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္တာ .. ။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ စိတ္ထဲမေတာ့ တယ္မေက်နပ္ဘူးေပါ့ဗ်ာ ... ။ အဲလိုအခ်ိန္မွာ ဒုတိယစမ္းသပ္ခ်က္တခုကို ထပ္ဖတ္ လိုက္ရျပန္တယ္။

ဒုတိယစမ္းသပ္ခ်က္က စတန္းဖို႔ဒ္တကၠသိုလ္ရဲ႕ နာမည္ႀကီး လူမႈစိတ္ပညာစမ္းသပ္ခ်က္ပါ။ စတန္းဖို႔ဒ္တကၠသိုလ္ လူမႈပညာ ရွင္ ပါေမာကၡ Philip Zimbardo ရဲ႕ စမ္းသပ္ခ်က္ပါ။ စတန္းဖို႔ဒ္အက်ဥ္းေထာင္စမ္းသပ္ခ်က္ (Stanford Prison Experiment)လို႔ လူသိမ်ားပါတယ္။ လူမူပညာရွင္ေတြ အသိုင္းအ၀န္းမွာေတာ့ အရမ္းနာမည္ႀကီးၿပီး အရမ္းျငင္းခံုရတဲ့ စမ္းသပ္ခ်က္တခု ေပါ့ဗ်ာ။ ဒီတခါေတာ့ အစမ္းသပ္ခံေတြက လူေတြ .. ။ သာမန္လူေတြေပါ့ဗ်ာ။ သာမန္လို ေတြးတယ္၊ သာမန္လို ခံစားတတ္ တယ္ဆိုတဲ့ က်ေနာ္တို႔ ခင္ဗ်ားတို႔လို သာမန္လူေတြနဲ႔ စမ္းသပ္တာပါ။ အစမ္းသပ္ခံေတြကို အုပ္စုႏွစ္စု ခဲြလိုက္တယ္။ တစ္စုက အက်ဥ္းသား၊ တစ္စုက ေထာင္မွဴး။ အေျခအေနနဲ႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္အရ လူေတြဟာ ဘယ္ေလာက္ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္သလဲ။ အေျဖက ... မထင္မွတ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္ပါတယ္တဲ့။

စမ္းသပ္ခ်က္က ဘယ္ေလာက္ေအာင္ျမင္သလဲဆို (ဒါမွမဟုတ္ ဘယ္ေလာက္ဆိုးသြားသလဲဆို) ႏွစ္ပတ္လုပ္မယ္လို႔ ရည္ရြယ္ထားတဲ့ စမ္းသပ္ခ်က္ကို တပတ္ေက်ာ္ေက်ာ္နဲ႔ ရပ္ပစ္လိုက္ရတယ္။ ေနာက္ ... စမ္းသပ္စဥ္ကာလေတြမွာ သူတို႔ ေတြ ဘယ္လိုတံု႔ျပန္ခဲ့သလဲဆိုတဲ့ မွတ္တမ္းတင္ ဗီဒီယိုတိပ္ကို ျပန္ဖြင့္ျပလိုက္ေတာ့ .. အားလံုး အံ့ၾသကုန္တယ္။ အထူး သျဖင့္  ေထာင္မွဴးတာ၀န္ ယူခဲ့ရတဲ့ သူေတြေပါ့။ သူတို႔ေတြ အဲေလာက္ေတာင္ တံု႔ျပန္ခဲ့ပါလားဆို (ကိုယ့္ကိုကိုယ္ေတာင္) မယံုႏိုင္ဘူးတဲ့။ အက်ဥ္းသားေတြ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ႀကိဳးစားေလေလ၊ ေထာင္မွဴးလုပ္သူေတြရဲ႕ ဖိႏိွပ္မႈေတြက မယံုႏိုင္ ေလာက္ေအာင္ ျပင္းထန္လာေလေလပဲတဲ့။ ေနာက္ အက်ဥ္းသားဖက္မွာလည္း အခ်င္းခ်င္း မယံုသကၤာျဖစ္တာ၊ ကိုယ္သက္ သာဖို႔ တဖက္ကို ေခ်ာက္တြန္းတာ၊ အခြင့္အေရးရဖို႔ ေထာင္မွဴးေတြနဲ႔ ေပါင္းတာမ်ဳိးေတြ လုပ္လာၾကတယ္တဲ့။

ပါဗေလာ့ရဲ႕စမ္းသပ္ခ်က္ထက္ စတန္းဖို႔ဒ္စမ္းသပ္ခ်က္က ပိုျပင္းထန္တယ္။ ပါဗေလာ့စမ္းသပ္ခ်က္မွာက အစာေႂကြးတယ္ ဆိုတဲ့ လႈံ႕ေဆာ္မႈပါေသးတယ္။ စတန္းဖို႔ဒ္မွာ ဘာလႈံ႔ေဆာ္မႈမွ မပါဘူး။ အေနအထားတခု၊ စနစ္တခုကိုပဲ ပါတယ္။

ပါဗေလာ့ရဲ႕စမ္းသပ္ခ်က္ကို မအီမလည္ျဖစ္ေနတဲ့ က်ေနာ္ စတန္းဖို႔ဒ္စမ္းသပ္ခ်က္ကို ဖတ္လိုက္ရေတာ့ ေရွာ့ခ္ shock ရသြားပါတယ္။ လူေတြဟာ (လူအမ်ားစုႀကီးဟာ) စနစ္ကို အဲလိုပဲ တံု႔ျပန္ၾကတာလား။ စနစ္တခုမွာ အဲလိုပဲ အလြန္တကယ္ပဲ ေပ်ာ္ဝင္သြားၾကသလား .. ။

က်ေနာ့္မ်က္စိထဲ ေခတ္စနစ္ရဲ႕ေရစီးထဲမွာ ဒလိွမ့္ေခါက္ေကြး ေမ်ာပါသြားသူေတြ၊ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ စီးေမ်ာသြားသူေတြကို ျမင္ေယာင္လာတယ္။

အိုး ... မဟုတ္ေသးဘူး .. .. ။ တခုခုေတာ့ မွားေနၿပီ .... ။

ေခတ္စနစ္ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အကန္႔အသတ္ကို လက္ခံေပမယ့္ ေခါင္းေလာင္းတီးတိုင္း သေရက်ရေအာင္၊ စနစ္ရဲ႕ဒရမ္ရိုက္ ခ်က္အတိုင္း လိုက္ကရေအာင္ ငါတို႔ဟာ ပါဗေလာ့ရဲ႕ ေခြးေလးေတြလား .... ၊ စတန္းဖို႔ဒ္အက်ဥ္းေထာင္ထဲက အစမ္းသပ္ခံ ေတြလား ... ။

မဟုတ္ဘူး .... ။
မဟုတ္ရဘူး ..... ။
မဟုတ္သင့္ဘူး ...... ။

က်ေနာ္ေသခ်ာစဥ္းစားၿပီး သေဘာေပါက္သြားတယ္။ မွန္တယ္ ... က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ ေခတ္စနစ္ဝန္းက်င္ကို ေရြးလို႔မရပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ တုံ႔ျပန္မႈကိုေတာ့ ေရြးလို႔ ရပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ action ကိုသာ ေရြးလို႔ မရတာပါ။ reaction ကိုေတာ့ ေရြးလို႔ ရပါတယ္။ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ဳိးပဲ ျဖစ္ျဖစ္ reaction က ကိုယ့္လက္ထဲမွာပါ။

မေကာင္းတဲ့ စနစ္တခုကို ဘာမွမတတ္ႏိုင္ပါဘူးဆိုတဲ့ reaction မ်ဳိးလည္း ေပးလို႔ရတယ္။ ရသေလာက္ အေကာင္းဆံုးတံု႔ျပန္ ေျပာင္းလဲမယ္ဆိုတဲ့ reaction မ်ဳိးလည္း ေပးလို႔ရပါတယ္။ ဘယ္လို reaction ေပးမလဲဆိုတဲ့ ေရြးခ်ယ္မႈဟာ ကိုယ့္လက္ ထဲမွာ 100% အျပည့္ ရိွပါတယ္။ မဟုတ္ဘူးဗ် .. 200% ရိွတယ္။ 300% ရိွပါတယ္။

ဇတ္အပ်က္ႀကီးကို ဒီအတိုင္းဆက္ကမလား။ ေနာက္လူေတြ လက္ထဲကို ဇာတ္ပ်က္ႀကီးအတိုင္း လဲႊခဲ့မလား .. ျဖစ္တယ္ ... ။ ဒါမွမဟုတ္ ဇာတ္ညႊန္းအသစ္ေတြ ဖန္တီးၿပီး ျပဳျပင္မလား .. ျဖစ္တယ္။

ဒါေပမဲ့ ....
တခ်ဳိ႔ေတြကေတာ့ ဇာတ္ပ်က္မွာ ရသေလာက္ ဆက္ကေနလိမ့္မယ္။
တခ်ဳိ႕ေတြက ဇာတ္ပ်က္မ်ာ ဇာတ္ဆရာလုပ္ရတာကုိ သာယာေနလိမ့္မယ္။
တခ်ဳိ႕ေတြကလည္း ........ ....... ။

ဟုတ္ကဲ့ .... က်ေနာ့္အေနနဲ႔ကေတာ့ ဇာတ္ညႊန္းေရးဖို႔က ကိုယ့္လက္ထဲမွာပဲလို႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ....
လာဗ်ာ မိတ္ေဆြတို႔ ... ဇာတ္ညြႊန္းအသစ္ေရးရေအာင္ ... ။
ဇာတ္ပ်က္ကို အသြင္ေျပာင္း၊ ဇာတ္ညႊန္းအသစ္နဲ႔ ကရေအာင္။

ဘာျဖစ္လဲဗ်ာ ... ။ အေမွာင္တေခတ္ အလင္းတေခတ္ေပါ့ ... ။

(ေနာက္လူေတြ လက္ထဲမွာ ျမဴးထူးသစ္လြင္ေနတဲ့ ဇာတ္အဖဲြ႕ေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္မလာဘူးလို႔ ဘယ္သူေျပာႏိုင္မလဲ)