ေမာင္ေက်းေရ (ကယ္လီဖိုးနီယား) - Gold become ghost ဖုန္းဆိုးေျမ လက္ပံေတာင္းေတာင္ေဒသကို စြန္႔ခြာျခင္း

ေမာင္ေက်းေရ (ကယ္လီဖိုးနီယား) - Gold become ghost ဖုန္းဆိုးေျမ လက္ပံေတာင္းေတာင္ေဒသကို စြန္႔ခြာျခင္း
(မိုးမခ) ေအာက္တုိဘာ ၁၀၊ ၂၀၁၇
စကားဦး



က်ြန္ေတာ္ ဒီေဆာင္းပါးကို မေရးခ်င္ပါ။ သို႔ေသာ္ ေရးလိုသည့္ဆႏၵ ရိွေနသည္မွာ ၾကာပါျပီ။ အတန္ၾကာစဥ္းစားျပီးမွ ေရးလိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သတၱဳတြင္းတည္ရိွရာ အရပ္၀န္းက်င္ေဒသမ်ားတြင္ သတၱဳထုတ္လုပ္ျခင္းမရိွေသးသည့္ အခ်ိန္ကာလကစ၍ ယေန႔ထိေနထိုင္ၾကကုန္ေသာ ေက်းလက္ေဒသေန ျပည္သူမ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ သတၱဳတြင္းမ်ား၏ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဴိးမ်ားသည္ လူႏွင့္သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ေျမေရ အမ်ားစုကို ႏွစ္ကာလ၊ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ ဆိုးက်ိဳးမ်ား သက္ေရာက္ေစပါသည္။ ဤစာတမ္းတြင္ သတၱဳတြင္းမ်ား၏ စြန္႔ပစ္ေရဆိုးမ်ားေၾကာင့္ သတၱဳထုတ္လုပ္ျခင္းကာလျပီးဆံုးျပီးေနာက္ကာလက စ၍ ထိုေဒသနယ္ေျမသည္ ေသာက္သံုးေရ မရရိွႏွိင္ျခင္း၊ လူသူ ေနထိုင္စိုက္ပ်ိဳး၍ မရႏွိင္ေသာေျမ ျဖစ္လာျခင္းမ်ားေၾကာင့္ဖုန္းဆိုးေျမ (Gold become Ghost) ျဖစ္သြားႏွိင္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားထားပါသည္။









သတၱဳတြင္း။ ။သတၱဳတြင္းဆိုသည္မွာ တန္ဘိုးရွိေသာ ဓါတ္သတၱဳမ်ား Minerals (ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကး၊ ေရႊျဖဴ၊ ခဲမျဖဴ၊ အျဖိဳက္နက္၊ေက်ာက္သံပတၱျမား စသည့္) (Gold, Silver, Copper, Platinum, Lead & Zinc and Precious Stone) ႏွင့္ အဆိုပါဓါတ္သတၱဳမ်ား ပါ၀င္ေနေသာသတၱဳရိုင္း၊ ေျမသားေက်ာက္သားမ်ား
(core mineral; Soil, Rocks & Rocks’ fragments) ေျမသား၊ ေက်ာက္သားမ်ားကို စီးပြားေရးအရ အျမတ္္ အစြန္းမ်ားစြာ ရရိွသျဖင့္ တူးေဖၚ ထုတ္ယူသည့္ လုပ္ငန္း လုပ္ေဆာင္ေနသည့္ေနရာကို ဆိုလိုပါသည္။

လက္ပံေတာင္းေတာင္၊ သတၱဳထုတ္လုပ္ျခင္းလုပ္ငန္းကို တရုပ္ျပည္ႏွင့္ (၂၀၁၀) ခုႏွစ္တြင္ ႏွစ္ဦး သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ျပီး အုတ္ျမစ္ခ် အခမ္းအနားကို (၂၀၁၁) ခုႏွစ္တြင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့၍ လုပ္ငန္းမ်ားကို စတင္ခဲ့ပါသည္။

တည္ေနရာ။ လက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳတြင္းသည္ မံုရြာခရုိင္၊ ခ်င္းတြင္းျမစ္တဖက္ကမ္္း၊ ခ်င္းတြင္းျမစ္မွ ၁၅ ကီလိုမီတာ၊( ၉ မိုင္) အကြာ၊ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ အျမင့္ေပ (၄၀ မွ ၃၂၀) အတြင္း ရွိပါသည္။ လက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳသိုက္တခုတည္း၏ ဧရိယာအက်ယ္အ၀န္းမွာ (၂.၄၃) စတု ရမ္းမိုင္ ခန္႔ရိွပါသည္။  အခုအခါ လက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳထုတ္လုပ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားကို စီးပြားေရးဦးပိုင္ လီမီတက္ႏွင့္ ျမန္မာ၀န္ေပါင္ လီမီတက္္တို႔ လုပ္ကိုင္လ်ွက္ရိွပါသည္။ ထုတ္လုပ္မွဳ့သက္တမ္းသည္ လုပ္ငန္းျပီးဆံုးသည္အထိ၊ ႏွစ္ (၆၀) ဟု တြက္ခ်က္ထားၾကသည္။ မည္သို႔ပင္ဆိုဆို ဤလက္ပံေတာင္းေတာင္သတၱဳတြင္းရိွ သတၱဳထုတ္ယူမႈကာလသည္ အနဲဆံုး ရာစုႏွစ္ ( ၃ - ၄) ခုမွ် ၾကာျမင့္ႏိုင္ပါသည္။

သတၱဳထုတ္လုပ္သည့္ လုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္သူမ်ား၏ အဓိကလုပ္ငန္းၾကီး ၄ ရပ္ - 

(၁) သတၱဳတြင္းတြင္ အသံုးျပဳေနသည့္ေျမေပၚ ေရ၊ ေရစီးေရလာစနစ္။ (Mining Surface water drainage System) ႏွင့္ သတၱဳတြင္းထုတ္လုပ္သည့္ေနရာအနီး ပတ္၀န္းက်င္ရိွ ေျမေပၚ၊ ေျမေအာက္ေရ စီးဆင္းစနစ္။ (Surface and Sub-surface Water System near mining area)။

 (၂) သတၱဳသန္႔စင္သည့္ ေရစြန္႔ပစ္ကန္။ (Containment ponds) ။

(၃) သတၱဳတြင္းမွ အသံုးျပဳျပီး ေရဆိုးမ်ား (Chemical Waste Water Disposal) ကို ေျမေအာက္သို႔ စိမ္႔၀င္မသြားေအာင္ လူတို႔အသံုးျပဳေနသည့္ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ဆီသို႔ စီးဆင္းမသြားေအာင္၊ (Surface / Subsurface Impervious barriers) ေရမစီမ့္ႏွိင္သည့္ အတားအဆီး ထားရိွသည့္ စနစ္။

(၄) အက္စစ္ေရဆိုးမ်ား (Acid Water) စြန္႔ပစ္ရာတြင္လည္း လိုအပ္သည့္သန္႔စင္မႈမ်ား ပီပီျပင္ျပင္ျပဳလုပ္ျပီးမွသာ စြန္႔ပစ္ (Drain after Treatment) ရန္တို႔ျဖစ္ပါသည္။

ထိုလုပ္ငန္း (၄) ရပ္ကို ပီပီျပင္ျပင္ မလုပ္သည့္အတြက္ ဖုန္းဆိုးေျမျဖစ္ရန္ အလားအလာ ပိုမိုမ်ားျပားလာမည္ ျဖစ္ပါသည္။

သတၱဳတြင္းႏွင့္ ဘူမိပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ား၏ အဆိုအမိန္

အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ ၀ါရွင္တန္ဒီစီ ရိွ ဓါတ္သတၱဳမ်ားဆိုင္ရာေပၚလစီဗဟိုက မိန္႔ဆိုထားသည္မွာ - သတၱဳတြင္းတခု စတင္ထုတ္လုပ္ျပီဆိုကတည္းက သတၱဳထုတ္လုပ္သူ (ကုမၼဏီ) ၏ အျမင့္ဆံုးေသာတာ၀န္တရပ္မွာ ေရအရင္းအျမစ္မ်ား ၾကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းလုပ္ငန္းပင္ျဖစ္သည္။

(“Once the mine is operation water protection must remain the highest goal of the Company, even if it means reduced  mineral productivity. Adopting this common-sense ethic is the only way can ensure that the golden dreams of mining do not  turn into the nightmare of poisoned streams” ) ( Carlos De Roas & James Lyon, Golden Dreams, Poisoned Streams, Mineral Policy Center, Washington DC, 1997]

သတၱဳတြင္းမ်ားေၾကာင့္ အဓိိကေျပာင္းလဲၾကီး( ၃) ခုမွာ -

(၁) သဘာ၀ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ (Changes in the Natural Topography)
(၂) ဇလဘူမိေဗဆိုင္ရာ အေျခအေနမ်ားႏွင့္အတူ ေျမေပၚေရႏွင့္ ေျမေအာက္ေရအျပင္ ေက်ာက္လြာမ်ား၏ ဘူမိနည္းပညာဆိုင္ရာ အေျခအေနမ်ား ေျပာင္းလဲလာျခင္း။
(၃) မတူကြဲျပားျခားနားေသာ ဘူမိပတ္၀န္က်င္းမ်ား ျဖစ္ေပၚလာျပီး အေပၚအက်ိဳးအျပစ္မ်ား ပိုမိုလာျခင္း (Rise to various impacts on the Geo-environment) (Aswathanaryana 2003)

စြန္႔ပစ္ေရဆိုးမ်ား၏ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား

အဆိုပါ ဓါတ္သတၱဳႏွင့္ ဓါတ္သတၱဳမ်ား ပါ၀င္ေနေသာ ေျမသား၊ ေက်ာက္သားမ်ားကို တူးေဖၚျပီး အလိုရွိေသာ တန္ဘိုးမ်ားစြာရွိ ဓါတ္သတၱဳပစၥည္းမ်ား ရရိွေစရန္ ထိုဓါတ္သတၱဳပါ၀င္ေနသည့္ ေျမသားႏွင့္ ေက်ာက္သားမ်ားကိုို ထုတ္ယူသန္႔စင္ရပါသည္။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျပီးွ ထြက္ရိွလာေသာဓါတ္သတၱဳပစၥည္းမ်ား ေပ်ာ္၀င္ေနသည့့္ စြန္႔ပစ္ေရဆိုးမ်ားေၾကာင့္ ထိုနယ္ေျမအနီး ပတ္၀န္းက်င္ေဒသ၏ ေျမႏွင့္ ေရ ေလတို႔သည္ ရာစုႏွစ္ၾကာလာသည္ႏွင့္အမွ် ဆိုးက်ိဳးမ်ား ပိုမိုျဖစ္ပ်က္လာမည္ ျဖစ္ေပသည္။

ထိုသို႔ျဖစ္ပ်က္လာျခင္းမွာ ေဘးထြက္ပစၥည္းမ်ား စနစ္တက်စြန္႔ပစ္စာရိတ္ ၾကီးမားျခင္း၊ သတၱဳတြင္းတခု၏ ထုတ္လုပ္မႈသက္တမ္းကာလ ၾကာျမင့္ျခင္း၊ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ား၏ ဘူမိေဗဒဆိုင္ရာ၊ ဇလဘူမိေဗဒဆိုင္ရာ၊ ဓာတုေဗဒဆိုင္ရာ၊ ဘူမိဓာတုေဗဒဆိုင္ရာ ၾကိဳတင္စူးစမ္းေလ့လာေရး၊ (Geological, Geo-chemical, Hydro-Geological, Chemical Investigation) ကို အခ်ိန္ႏွင့္တေျပးညီ လုပ္ေဆာင္မႈအားနည္းျခင္း တို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

လူႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္၊ ဘူမိရပ္၀န္းႏွင့္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားကို မထိခိုက္ေစေသာ စြန္႔ပစ္နည္းမ်ားကို အသံုးျပဳရမည္ျဖစ္ျခင္း၊ ထိုအခါ စာရိတ္စကမ်ား ပိုမိုကုန္က်ျခင္း၊ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္္ငံအစိုးရ၏ အားနည္းေသာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း ဥပေဒမ်ားကို ထုတ္လုပ္သူမ်ားက နားလည္သိရိွထားျခင္း စသည္တို႔ေၾကာင့္  မျဖစ္မေန ျပဳလုပ္မွျဖစ္မည္ဆုိသည့္ အခ်ိန္ေရာက္မွွ ျပဳလုပ္ၾကသည္က မ်ားပါသည္။ ထိုအခါ အခ်ိန္လြန္ေနမည္ ျဖစ္ေပသည္။

ထို စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ား စုပံုေနုသည့္ေနရာကို အျမီး(Large amounts of waste; called tailing) ဟုေခၚ၏။ စာေရးသူသည္ (၁၉၉၀ - ၂၀၀၀) ခုႏွစ္က အိုင္ဗင္ဟိုး အတြက္ စပၸါယ္ေတာင္ ေၾကးစင္ေတာင္ သတၱဳတြင္းအလုပ္အတြက္ ဇလဘူမိေဗဒဆိုင္ရာ စူးစမ္းေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ကိုင္ေပးခဲ့ဘူးပါသည္။ ထို စြန္႔ပစ္ေရဆိုးမ်ားကို သန္႔စင္ေစျပီး စီးဆင္းေစျခင္း မရွိျခင္း၊ တာေဘာင္သည္လည္း ဓါတုေရဆိုးမ်ား (Chemical waste water) ယိုစိမ္းမႈ အနည္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ မေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ထို႔အျပင္ သတၱဳထုတ္လုပ္သည့္ေဒသအနီး ပတ္၀န္းက်င္ရိွ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ား၊ ေျမေပၚ၊ ေျမေအာက္ေရမ်ား အခ်ိန္နွင့္တေျပးညီ စမ္းသပ္စစ္ေဆးႏွင့္ သက္ဆိုင္ရာေဒသ၏ လူထုအား အသိေပးျခင္း မရိွေသာေၾကာင့္ ရာစုႏွစ္မ်ားၾကာလာေသာအခါ ထိုေျမ၊ ေရမ်ားသည္ ဆိုးရြားသည့္အေနအထားကို ေရာက္ရိွလာေပမည္။

လက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳတြင္းေဒသ - ယေန႔ႏွင့္ ေနာင္ ျဖစ္ပ်က္လာမည့္ အေျခအေန -

ကမၻာ့သတၱဳထုတ္လုပ္သည့္ကုမၼဏီႏွင့္ ပညာရွင္မ်ား တြက္ခ်က္ထားခ်က္အရ သတဳၱ (၁) တန္ ရရိွရန္ (၉၉) တန္ေသာ ေဘးထြက္ပစၥည္းမ်ားကို စြန္႔ပစ္ရသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထိုအခါ စြန္႔ပစ္ေျမဆိုး ေရဆိုးမ်ားသည္ လုပ္ငန္းသံုးေျမေနရာ အက်ယ္အ၀န္းထက္ (၁၀) ဆမက က်ယ္ျပန္႔လာႏွိင္ပါသည္။ ထိုဆိုးက်ိဳးမ်ား သက္ေရာက္ႏွိင္သည့္ ဧရိယာအက်ယ္အ၀န္း၊ အတိမ္္အနက္မွာ ေနရာေဒသ၏ ဘူမိေဗဒ၊ ဇလဘူမိေဗဒ၊ မိုးရြာသြန္းမႈ၊ ေဒသအပူခ်ိန္၊ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္တို႔အေပၚ မ်ားစြာတည္ပါသည္။

ထိုသို႔ေျပာင္းလြဲမူမ်ားသည္ လက္ပံေတာင္းေတာင္အနီး ပတ္၀န္းက်င္ေဒသမ်ားအထိ (၄) မိုင္ပတ္လည္အတြင္း စတင္ျဖစ္ပ်က္ေနပါျပီ။ ေနာင္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ၊ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာအထိ ျဖစ္ေပၚလာေနမည္ ျဖစ္ပါသည္။

လက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳတြင္းႏွင့္ အနီးဆံုးေသာ ေရေပၚေရအရင္းအျမစ္မွာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ႏွင့္ ယာမေခ်ာင္း တို႔ျဖစ္ပါသည္။ သတၱဳတြင္းဧရိယာႏွင့္ အနီးပတ္၀န္းက်င္ေဒသတ၀ွမ္း၏ ေျမေအာက္ေရေအာင္းလႊာ သတၱဳတြင္း၏ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ တဆက္ တေက်ာတည္းရိွသည္ဟု အိုင္ဗင္ဟိုး၏ ဘူမိေဗဒေလ့လာေရးအစီရင္ခံစာအရ ေျမေပၚေရ၊ ေျမေအာက္ေရ အရင္းအျမစ္အတြက္ ေကာင္းေသာအလားအလာ မဟုတ္ပါ။

လက္ရိွျဖစ္ပ်က္ေနေသာအေျခအေန - သတင္းေဆာင္းပါးမ်ားအရ - သတၱဳတြင္းမ်ားေၾကာင့္ ေရထုညစ္ညမ္းေစျခင္း အမ်ိဳးအစား (၄) မ်ိဳးမွ အနည္းဆံုး တမ်ိဳးမက ျဖစ္ေနပါသည္။ စာေရးသူ ယူဆခ်က္အရ (၃) မ်ိဳး ခန္႔ျဖစ္ေနသည္ဟု ယူဆရပါသည္။

လက္ပံေတာင္းေတာင္ေဒသတြင္ သတၱဳတြင္းမ်ားမွ သံုးစြဲျပီး အက္စစ္ေရမ်ားသည္ မိုးေရစီးေၾကာင္းမ်ားမွ ေသာ္၎၊ ေျမေပၚေရဆင္းေျမာင္းမ်ားမွ ေသာ္၎၊ ျမစ္ေခ်ာင္း အင္းအိုင္၊ ေျမေပၚ ေျမေအာက္ေရမ်ားဆီီသို႔ လ်ံက်၊ စိမ့္၀င္၊ စီးဆင္းျခင္းျဖင့္ ေရထုညစ္ညမ္းေစျပီး ေသာက္သံုးသူမ်ား (လူႏွင့္ ေရေန သတၱ၀ါမ်ား) ကို အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစပါသည္။ ေရေနသတၱ၀ါမ်ား တေျဖးေျဖး မ်ိဳးတုန္း ေပာ်က္ကြယ္ေစပါမည္။

ေဒသခံျပည္သူမ်ားလည္း ေနထိုင္၊ လုပ္ကိုင္ စားေသာက္မရ ျဖစ္လာမည္။ ႏွစ္ေပါင္း ရာစုႏွစ္မ်ားစြာ ၾကာလာသည့္အခါ ထိုေဒသသည္ လူသူမေနႏွိင္သည့္ ကုန္းေျခာက္ေျမျဖစ္ေပမည္။









စြန္႔ပစ္ အက္စစ္ရည္မ်ား ေပ်ာ္၀င္ေနသည့္ေရဆိုးမ်ား ျပန္႔နွံေနပံု ႏွင့္ (၂၀၁၇) ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလ (၁၉) ေန႔က ဝမ္ေပါင္စီမံကိန္းအတြင္းမွ အက္စစ္ေရဆိုးမ်ား ေခ်ာင္းထဲသို႔ ေဖာက္ထုတ္ေနပံု


သတၱဳတြင္းပတ္၀န္းက်င္၊ ယင္းမပင္ ေဒသတ၀ိုက္တြင္း ေက်းရြာလူထုသံုးႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးသံုး စက္ေရတြင္းမ်ားစြာသည္ ေသာက္သံုးမရေသာ အေျခအေနျဖစ္ေနပါသည္။ ထိုသို႔ ညစ္ညမ္းသြားျပီးျဖစ္သည့္ေရကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ဘို႔ အင္မတန္ခက္ခဲပါသည္။ လယ္ယာေျမဆံုးရွံဳးးတာကို တျခားေနရာေဒသမွ ေျမအစားထိုးေပးျခင္း၊ ေလ်ာ္ေၾကးေပးျခင္း ျပဳလုပ္၍ ရေကာင္းရေပမဲ့၊ ေျမေအာက္ေရ အရည္အေသြး ပ်က္ယြင္းသြားသည္ကို ေလ်ာ္ေၾကးေပး၍ မရပါ။

ထိုသို႔ျဖစ္ပ်က္ေနမူ႔ႏွင္ပတ္သက္၍ ေဒသခံမ်ားက ျမန္မာ၀မ္ေပါင္ကုမၼဏီသို႔ စာေရး အသိေပးအေၾကာင္းၾကားၾကေသာ္လည္း မည္သည့္ျပန္ၾကားခ်က္ကိုမွ် မရရိွဟု ေဒသခံမ်ား ရင္ဖြင့္သည္ကို ဖတ္ရပါသည္။ ျမန္မာ၀မ္ေပါင္ကုမၼဏီအေနႏွင့္ သတၱဳတြင္းအနီး ပတ္၀န္းက်င္ေက်းရြာေဒသ၏ လူမူ ပတ္၀န္းက်င္၊ ေရ၊ ေျမတို႔ ပ်က္စီးထိခိုက္ေနသည္ကို အေလးထား ေလ့လာသံုးသပ္ျခင္း၊ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း အားနည္းပါသည္။

အက္စစ္စက္ရုံမွ ကိုက္ (၂၀၀) အေ၀းရိွ ကန္ကုန္ရြာ ပတ္၀န္းက်င္ရိွ ေျမဆီလြာမ်ားသည္ ဆာဖာေပ်ာ္၀င္မႈႏႈန္း မ်ားျပားေနျခင္း၊ ေလထုညစ္ညမ္းေနျခင္း၊ ေရမ်ား သန္႔စင္မေနျခင္းမ်ားသည္ ေရေျမေလ၊ လူႏွင့္ ပတ္၀န္က်င္းကို ပ်က္စီးစ ျပဳေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း ညြန္းျပေနေပသည္။

ကန္ကုန္ရြာအနီးတြင္ ဆာလ္ျဖဴရစ္စက္ရံု တည္ေဆာက္၊ လုပ္ငန္း လည္ပတ္ျပီးေနာက္ စြန္႔ပစ္ေရဆိုးမ်ားေၾကာင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ညစ္ညမ္းမႈမ်ား ျဖစ္လာကာ ထိုကာလမွစ၍ ယခုနွစ္မ်ားကာလအထိ ေက်းလက္ေနျပည္သူ (၃၈၀၀) ေက်ာ္သည္ ညစ္ညမ္းေနသည့္ေရမ်ားကို ေသာက္သံုးေနၾကရသည္။ ထိုအထဲမွ လူ (၆၀) ေက်ာ္ အသက္ဆံုးျခင္း၊ ကေလးငယ္မ်ား ဦးေႏွာက္အေမွးေရာင္ေရာဂါရရိွေစျခင္း၊ မ်က္စိကြယ္ေစျခင္းမ်ားသည္ ေရႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေန ဆိုး၀ါးေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

သို႔ေသာ္ အခ်ိ႔ဳေက်းလက္ေန ျပည္သူမ်ားသည္ ထိုပကတိျဖစ္စဥ္ လက္မခံလိုေပ။ ျငင္းဆန္ေနၾကသည္။ ထိုအရာသည္ မွားေသာခံယူခ်က္ပင္ ျဖစ္သည္။ ေက်းရြာေပါင္း (၂၆) ရြာမွ ေက်းလက္ ျပည္သူ (၂၅၀၀ - ၈၀၀၀) အထိ စီမံကိန္း၏ ဆိုးကိ်ဴးကို ခံစားေနရသည္။ ဆႏၵျပသူ ေဒသခံ ေက်းလက္ျပည္သူမ်ားသည္ ဖမ္းဆီးႏွိပ္စက္ျခင္းမ်ားသာ ခံစားရျပီး မည္သည့္ေကာင္းေသာအက်ိဳးကိုမ်ွ မခံစားရသည္မွာ လက္ေတြ႔ပင္။

(၂၀၁၄) ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလက ဆႏၵျပမူ႔တြင္ အသက္ (၅၆) နွစ္အရြယ္ ေဒၚခင္၀င္း ပစ္သတ္ခံရသည္မွာ လက္ေတြ႔ပင္။ ေက်းလက္ျပည္မ်ားထံက သိမ္းယူထားေသာေျမေနရာအတြက္ အစားထိုး ေလ်ာ္ေၾကးေပးသည္ကို လက္မခံၾကေပ။ အမွန္မွာ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္း မစတင္မီကတည္းက ထိုအရပ္ေဒသခံ ျပည္သူမ်ား နားလည္ေအာင္ မရွင္းျပခဲ့သည့္အတြက္ ထိုသို႔ျဖစ္ရျခင္းဟု ယူဆပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ သတၱဳတြင္းႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ ဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို လိုက္နာေရး စသည့္အခ်က္မ်ား ျပည့္ျပည့္စံုစံု မရိွေသးျခင္းက ဖုန္းဆိုးေျမျဖစ္ဘို႔ အေျခအေနကို ပိုမိုတြန္းအားေပးရာ ေရာက္ေပသည္။



(၂၀၁၂- ၂၀၁၄) ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာတြင္ ေဒသခံဆႏၵျပသူမ်ားသည္ သူတို႔အလို မရသည့္အျပင္၊ လူစုခြဲ သတ္ျဖတ္ျခင္းသာ ခံစားခဲ့သည္မွာလက္ေတြ႔ပင္ ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအေနႏွင့္လည္း ေဒၚလာသန္းေပါင္းမ်ားကို ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမည့္ နွိင္ငံနွင့္ နစ္ဦး သေဘာတူထားျပီး ျဖစ္ပါသည္။ ထိုလုပ္ငန္းကို မည္သို႔မ်ွ ရပ္ပစ္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေပ။

ယခုႏွစ္မ်ားအတြင္း လက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳထုတ္လုပ္ငန္းခြင္က ထုတ္ပစ္လိုက္သည့္ အက္စစ္ဓါတ္ ေပ်ာ္၀င္ေရဆိုးမ်ား၊ စြန္႔ုပစ္ေျမဇာႏွင့္ ေက်ာက္စေက်ာက္နမ်ားသည္ ပိုမိုမ်ားျပားလာျပီး ေျမေပၚေရ၊ ေျမေအာက္ေရႏွင့္ လူေနပတ္၀န္းက်င္ကို ပိုမိုဆိုးရြားေနေၾကာင္းကို လူမူ႔ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ အက်ိဳးအျပစ္မ်ား သံုးသပ္၊ အကဲျဖတ္ခ်က္ (Environmental Social Impact Assessment / ESIA) ကို နိုက္ပိုင္ဆိုလ္ အတိုင္ပင္ခံကုမဏီ (Knight Pie’sold Consulting) က (၂၀၁၃) ခုႏွစ္ တြင္ ေလ့လာျပီး (၂၀၁၅) ခုႏွစ္က ေရးသားထားသည္ကို ဖတ္ရႈ ရပါသည္။





စြန္႔ပစ္ေရဆိုးမ်ားေၾကာင့္ အလြန္စိုးရိမ္စရာေကာင္းေနသည့္ လူႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ပ်က္စီး ယိုယြင္းလာေသာအေျခအေနမွာ ပိုမိုလာသည္။ (၂၀၁၅)နွစ္လည္၊ ၾသဂုတ္လႏွင့္ ႏွစ္ကုန္ကာလမ်ားတြင္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ ေရၾကီးေရလ်ံသည့္အခါကလည္း သတၱဳတြင္းပတ္၀န္းက်င္ ေက်းရြာမ်ားကို ေရလႊမ္းမိုးျခင္းႏွင့္အတူ သတၱဳတြင္းမွ စြန္႔ပစ္ေရဆိုးမ်ား၊ ေျမစာမ်ား ေမာ်ပါျပီး ေရႏွင့္ လူ႔ပတ္၀န္က်င္ကို ပ်က္စီးေစပါသည္။

(၂၀၁၇) ခုႏွစ္၊ aအာက္တိုဘာလ (၁၀) ရက္ေန႔က လက္ပံေတာင္းေတာင္ ျမန္မာဝမ္ေပါင္ဆိုက္ အတြင္းရွိ ဆဲလိုင္းမ်ားမွ မိုးမ်ားသျဖင့္ ဒုတၳါေရမ်ား အျပင္သို႔ ျပြန္ေပါက္မွတဆင့္ အျပင္ထြက္ရွိသျဖင့္ ေက်ာက္ျဖဴ တိုင္ဆည္တဲ ရြာဘက္သို႔ စီးဆင္းလ်ွက္ရွိရာမွ ေခ်ာင္းတေလ်ွာက္ စီးဆင္းရာ ေခ်ာင္းအတြင္းရွိ ငါးမ်ားေသဆုံးလ်ွက္ ေတြ႕ရွိရပါေၾကာင္း၊ ႏြားမ်ား လူမ်ား မေသာက္မိေစရန္ သတိရိွသင့္ေပသည္။




ေဆြးေႏြးအၾကံျပဳတင္ျပျခင္း

လက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳထုတ္လုပ္ျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားကိုလည္း ယၡဳလက္ရိွ ထုတ္လုပ္ေနသည့္ပံုစံမ်ိဳးျဖင့္ ဆက္လက္လုပ္ကိုင္ေနျခင္းထက္ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္ ေလထု၊ ေျမေပၚေရ၊ ေျမေအာက္ေရ၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္၊ သစ္ပင္သီးႏွံမ်ား ပ်က္စီးမႈ အနည္းဆံုးျဖစ္ေစသည့္နည္းကို သံုးသင့္သည္။

ထိုအျပင္ သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းတြင္ ပါ၀င္လုပ္ကိုင္ေနသည့္ ဇလေဗဒ၊ ဇလဘူမိေဗဒႏွင့္ ဘူမိေဗဒပညာရွင္မ်ားႏွင့္ သတၱဳတြင္း အင္ဂ်င္္နီယာမ်ား၊ ဓာတုအင္ဂ်င္နီယာမ်ားက ဓါတုပစၥည္းမ်ား မည္ေရြ႔မည္မွ် ေပ်ာ္၀င္ေနသည္ကို အခ်ိန့္ႏွင့္တေျပးညီ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖဲြ႔ (WHO) သို႔ တိုင္ၾကား စစ္ေဆးသင့္ပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံရိွ လူဦးေရ အမ်ားဆံုးသည္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ရုိးတေလွ်ာက္၊ ဧရာ၀တီျမစ္ရိုး၊ ျမစ္ကမ္းတေလွ်ာက္ ေနထိုင္လုပ္ကိုင္ စားေသာက္ၾကေသာ ေသာက္သံုးေရ အရင္းအျမစ္မ်ားျဖစ္ပါသည္။

ေျမေပၚ၊ေျမေအာက္ေရ၏ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မူ႔ကို ေသာက္သံုးျပီး တစ္ႏွစ္ ႏွစ္ႏွစ္ အတြင္း ခံစားမႈ မသိရိွႏွိင္ေပ။ ႏွစ္ကာလမ်ားစြာ (အနည္းဆံုး ၁၀ - ၁၅) ႏွစ္ ကာလခန္႔မွ စတင္၍ တေျဖးေျဖး ခံစားသိရိွလာမည္ ျဖစ္ပါသည္။

သို႔မဟုတ္ပါက ထိုသို႔ိုျဖစ္ပ်က္လာေသာအခါမွ လူအမ်ား ေနထိုင္မရ ျဖစ္လာျပီး ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာ ေဒသသို႔ အလုံးအရင္းႏွင့္ ေျပာင္းေရြ႔ၾကရပါလိမ့္မည္။ ထိုေနရာသည္ သတၱဳထုတ္လုပ္မႈ ရပ္စဲသြားေသာအခါ ဖုန္းဆိုးေျမအျဖစ္ က်န္ရစ္ခဲ့သည္ကို GOLD BECOME GHOST ဟု အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားက ဆိုၾကပါသည္။

လက္ပံေတာင္းေတာင္ ေဒသခံျပည္သူမ်ားသည္ ထိုသို႔ျဖစ္ပ်က္ႏွိင္သည္ကို မသိၾကေပ။ သိမ္းဆည္းသြားေသာ လယ္ယာေျမအမ်ား ျပန္ရေရး၊ ေလ်ာ္ေၾကးရရွိေရး၊ သတၱဳထုတ္လုပ္မႈ ရပ္ဆိုင္းေရးတို႔ကိုသာ တစိုက္မတ္မတ္ အေရးဆိုေနၾကဆဲသာရိွသည္။ ဒီသတၱဳထုတ္လုပ္ျခင္းလုပ္ငန္းကို တပိုင္းတစႏွင္ ရပ္ပစ္မည္ မဟုတ္ေပ။ ေဒသေနျပည္သူေတြသာ ေနာင္တခ်ိန္ သူတို႔၏မ်ိဳးဆက္မ်ား၊ သားသမီးေျမးျမစ္မ်ား လက္ထက္တြင္ ထိုေဒသရိွ ေျမေရတို႔သည္ ေသာက္သံုးမရႏွိင္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ဳိး၍ မရႏွိင္ျခင္းမ်ား ၾကံဳေတြၾကရမည္ကို မသိၾက၊ နားလည္သေဘာမေပါက္ၾကေသးေပ။

သက္ဆိုင္ရာက လက္ပံေတာင္းေတာင္ေဒသေန ေက်းလက္ျပည္သူမ်ား ေနရာသစ္သို႔ ေျပာင္းေရြ႔ေပးမည့္ အစီအစဥ္သည္ ေရရွည္အတြက္ ေကာင္းေသာအစီအစဥ္ျဖစ္ပါသည္။ သက္ဆိုင္ရာအဖြဲ႔အစည္းကလည္း ေက်းလက္ျပည္သူမ်ား နားလည္လက္ခံလာေအာင္ ရွင္းျပရမည္ျဖစ္ေပသည္။ ထုိအစီအစဥ္သည္သာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေပသည္။ (၂၀၁၃) ခုႏွစ္ သတၱဳ စတင္ထုတ္လုပ္သည္မွစ၍ ေဒၚလာ သန္း (၁.၈) သန္း အကုန္ခံျပီး ေဆာင္ရြက္ေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ႏွစ္စဥ္လည္း ထုတ္လုပ္မူ႔ေပၚကအျမတ္ (၂%) ကို ႏွစ္စဥ္ အသံုးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေက်းလက္ျပည္သူမ်ားအား အသိေပးထားျပီးျဖစ္သည္ဟု သိထားပါသည္။ ထိုမွသာ ဖုန္းဆိုးေျမေဘးက လြတ္ေျမာက္မည္ျဖစ္ေပသည္။

ထိုလက္ပံေတာင္းေတာင္ သတၱဳတြင္း၏ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို သားသမီ၊ ေျမးျမစ္လက္ထက္တြင္ ပိုမိုခံစားရျပီး က်န္မာေရးကို မ်ားစြာထိခိုက္ေစမည္။ အေကာင္းဆံုးမွာ ေနရာေဒသက၊ ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာေဒသမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္၏အစီအစဥ္ (သို႔) ေဒသခံတို႔၏အစီအစဥ္ျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳေျမမ်ား ေဖၚထုတ္သည့္၊ ေသာက္သံုးေရလည္း ရေစသည့္ ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာတြင္ ေနရာေဒသသစ္ ထူေထာင္ၾကျခင္းသာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါေၾကာင္း အၾကံျပဳပါသည္။

Comments