ကုိသန္းလြင္ ● ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းႏွင့္ လူ၏က်န္းမာေရး

ကုိသန္းလြင္ ● ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းႏွင့္ လူ၏က်န္းမာေရး
(မုိးမခ) ဇန္နဝါရီ ၁၇၊ ၂ဝ၁၈

(၁)
ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းမွာ ကမၻာတဝွမ္းလံုးမွ လူတို႔၏က်န္းမာေရးကို ၿခိမ္းေခ်ာက္လွ်က္ရွိပါသည္။ ၎သည္ ေသြးတိုးျခင္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ ေသြးခ်ဳိျခင္း၊ အဝလြန္ျခင္းစသည့္ အႏၱရာယ္ ေလးမ်ဳိးတို႔ႏွင့္အလားတူ လူကို အႀကီးအက်ယ္ဒုကၡေပး ႏိုင္ပါသည္။ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္က တကမာၻလံုးေသႏႈန္း၏ (၈) ရာခုိင္ႏႈန္းနီးပါးမွ် မေကာင္းေသာေလထုကို ႐ွဴ႐ႈိက္မိရင္း လူတို႔ ေသခဲ့ၾကရပါသည္။

ညစ္ညမ္းေသာေလထုႏွင့္ ကာလၾကာရွည္ေနၾကရသူမ်ားအဖို႔ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းကို အေႏွာင့္အယွက္ေပးျခင္း၊ ပိတ္ ဆို႔ျခင္း၊ အဆုပ္ေရာဂါ၊ ႏွလံုး Attack ရျခင္းႏွင့္ အဆုပ္ကင္ဆာမ်ားႏွင့္ ဆပ္စပ္ေနတတ္ပါသည္။ ဤသို႔ျဖစ္ရသူမ်ားကို ျပင္ပ မွာ ေဆးလိပ္ေငြ႔ (Out door smoking) မ်ားကို ႐ွဴ႐ႈိက္ေနရသကဲ့သို႔ ျဖစ္ပါသည္။

ေလထုကို ညစ္ညမ္းေစေသာအရာမ်ားတြင္ ဥပမာ ႏိုက္ထ႐ုိဂ်င္ေအာက္ဆိုက္မ်ား (NO ႏွင့္ NO2, NOX ဟု လည္း ေခၚ သည္) သည္ အိုဇုံး O3 ဓါတ္ေငြ႔ႏွင့္အတူ ေသးငယ္ေသာအမႈန္မ်ားပါဝင္ၾကရာ ၎တို႔ကိုထိန္းခ်ဳပ္ေသာနည္းသည္ ရွိရပါ မည္။ ေသးငယ္ေသာအမႈန္မ်ား ၂ . ၅ မိုကၠ႐ုိမီတာ (Particulate Matter PM2.5 ဟုေခၚသည္) ထက္ေသးငယ္ေသာ အမႈန္ မ်ားသည္ လူတို႔၏က်န္းမာေရးအတြက္မေကာင္းပါ။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ၎တို႔သည္ အရြယ္ အစားေသးငယ္ ေသာေၾကာင့္ လူ၏အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ အဆုပ္အထိထိုးေဖာက္ေရာက္ရွိႏိုင္ၾကပါသည္။

တကမာၻလံုး၏ (၉ဝ) ရာခုိင္ႏႈန္း လူအမ်ား (၇ ဘီလီယံ) မွ်သည္ WHO - World Health Organization ကသတ္မွတ္ထား ေသာ တစ္ႏွစ္လ်င္ (၁ဝ) မိုကၠ႐ုိဂရမ္ထက္ပိုေသာ (PM 2 . 5) ေလကို ႐ွဴ႐ႈိက္ေနၾကရပါသည္။ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၄.၅ သန္းမွ်ေသာ လူမ်ားသည္ ျပင္ပမွေလထုညစ္ညမ္းမႈေၾကာင့္ ေသဆံုးၾကရပါသည္။ ထိုလူမ်ား၏တဝက္မွာ တ႐ုတ္ႏွင့္ အိႏၵိယျပည္တို႔၌ ေနထိုင္ၾကပါသည္။ ႐ုရွားမွာမူ လူ ၁ဝဝဝ တြင္ ၁.၆ မွ်ေသေၾကေနၾကရၿပီး ေသႏႈန္းအျမင့္ဆံုးျဖစ္ပါသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သန္႔ရွင္းေသာေလကို ႐ွဴ႐ႈိက္ရလွ်င္ ေနရမည့္အခ်ိန္ထက္ လူတို႔္ ၂၈ ႏွစ္မွ် ေစာ၍ေသၾကရပါသည္။

ႏိုင္ငံမ်ားစြာတို႔တြင္ ေရာဂါမျဖစ္ေစရန္၊ လူအေသအေပ်ာက္မရွိေစရန္  ထုတ္ထားေသာစည္းကမ္း နည္းလမ္းမရွိပါ။ လူတို႔၏ က်န္းမာေရးကိုမထိခိုက္ရေအာင္ ဥေရာပေကာင္စီကသတ္မွတ္ထားေသာ တစ္ႏွစ္လ်င္ ၂၅ မိုကၠ႐ုိဂရမ္မွာ ၂ဝ၂ဝ ခုႏွစ္တြင္ ၂ဝ မိုကၠ႐ိုဂရမ္သို႔ ေလွ်ာ့ခ်ပါမည္။ သို႔ပါလ်က္ ဥေရာပေကာင္စီအတြင္း ၂၇၄,ဝဝဝ မွ်ေသဆံုးရမႈမွာ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ပါသည္။ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံတြင္ ၁၅ မိုကၠ႐ိုဂရမ္ မွ်သတ္မွတ္ထားၿပီး ၇၉,ဝဝဝ မွ် ေသေၾကရပါသည္။ အေမရိကားတြင္ ၁၂ မိုကၠ႐ိုဂရမ္သတ္မွတ္ထားၿပီး ၁၁၅,ဝဝဝ မွ် ေသၾကရပါသည္။

က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားက ေလထုညစ္ညမ္းမႈႏွင့္ ေရာဂါေသဆံုးမႈတို႔ကို ဆက္စပ္ႏိုင္ၾကေသာ္လည္း အေသးစိတ္ ေလ့လာစရာမ်ား မ်ားစြာက်န္ပါေသးသည္။ မည္သည့္အမႈန္အမ်ဳိးအစားသည္ မည္သည့္ေရာဂါကိုျဖစ္ေစသည္ဆိုေသာ အခ်က္မွာ မရွင္းလင္းေသးပါ။

ေလထု၏အရည္အေသြး (Quality) သည္ လူတစ္ဦး၏သက္တမ္းကိုဆံုးျဖတ္ပါသည္။ ေလထု၏ ဓါတုေဗဒျဖစ္စဥ္မ်ားက ေလထုညစ္ညမ္းေစေသာအရာ (Pollutants) ၏အသက္အတိုင္းအတာကို ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါသည္။ ထိုႏွစ္ခုကို ဆက္စပ္ၾကည့္ဖို႔ ရာမွာ ႐ိုးရွင္းလြယ္ကူျခင္းမရွိပါ။

ပထမအခ်က္မွာ ျပင္ပေလထုညစ္ညမ္းျဖင္းအတြက္ တရားခံမွာ ေျမာက္မ်ားစြာရွိပါသည္။ အိမ္မ်ားကိုအပူေပးျခင္း အစားအ ေသာက္ခ်က္ျပဳတ္ျခင္း၊ ဆင္းရဲေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ မီးဖိုျခင္းမ်ားသည္ အဓိကျဖစ္ပါသည္။ ဤျဖစ္ရပ္ ေၾကာင့္အၾကမ္းအားျဖင့္ လူ ၁.၃၅ သန္းေက်ာ္မွ် ေသၾကရပါသည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးမွာ ေနာက္ထပ္အေရးႀကီးေသာအခ်က္တခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ ငါးပံုတပံု မွာ ဤနည္းျဖင့္ ေသၾကရပါသည္။ လူႏွင့္တိရိစာၦန္မ်ား၏ ေခ်းမ်ားမွ အမိုးနီးယားကိုထုတ္လုပ္ပါသည္။ ထိုအမိုးနီးယားသည္ ေလထုထဲတြင္ရွိေသာ ဆာလဖိတ္ႏွင့္နိုက္ထရိတ္မ်ားႏွင့္ေပါင္းၿပီး အမိုးနီးယမ္ဆာလဖိတ္ႏွင့္ အမိုနီယမ္ႏိုက္ထရိတ္တို႔ အ သီးသီးျဖစ္ေပၚပါသည္။ ထို PM2,5 အမႈန္မ်ားသည္ လူကိုဒုကၡေပးပါသည္။ စြမ္းအင္ (သို႔) ပါဝါထုတ္လုပ္ေရးႏွင့္ ကားမ်ားမွ လည္း ထိုကဲ့သို႔အမႈန္မ်ားထုတ္ပါသည္။

ဒုတိယအခ်က္အေနျဖင့္ ေလထုအတြင္း ဓါတုေဗဒေျပာင္းလဲမႈျဖစ္ပံုမွာ နားလည္ရန္ခက္ခဲၿပီး အလြန္႐ႈပ္ေထြးပါသည္။ လူ တို႔၏လုပ္ရပ္မ်ားႏွင့္ သဘာဝႀကီးကထုတ္လုပ္ေသာေၾကာင့္ အိုဇံုးႏွင့္အမႈန္မ်ား ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္ေပၚလာၾကသည္။ ထို အရာမ်ားသည္ အပူခ်ိန္၊ စိုထိုင္းဆ၊ ေလေၾကာင္းပ်ံ႕လြင့္မႈတို႔က ညစ္ညမ္းမႈအဆင့္ (Level) ကို အဆံုးအျဖတ္ေပးသည္။ ထိုအမႈန္မ်ားကို လူတို႔က ႐ွဴ႐ႈိက္ၾကသလို ေလထုအတြင္းတြင္ ပ်ံ႕လြင့္ၿပီး ရက္ေပါင္းမ်ားစြာတည္ရွိႏိုင္ၾကသည္။

တတိယအခ်က္အေနျဖင့္  ညစ္ညမ္းမႈကိုျဖစ္ေစေသာ အရာမ်ားသည္ တခုႏွင့္တခု ဓါတုေဗဒေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားအတိုင္း ေျပာင္းလဲႏိုင္သည္။ ဥပမာ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕၏ပါဝင္ႏႈန္းသည္ NOX ႏွင့္ VOC Volatine Organic Compound ေခၚ ေအာ္ဂဲနစ္ ကြန္ေပါင္းမ်ားႏွင့္ ေနေရာင္ျခည္ဓါတ္ျပဳမႈအေပၚတြင္ မူတည္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႔ကိုဖယ္ရွားရန္အတြက္ အဆင့္ တဆင့္တည္းျဖင့္မရေတာ့ေပ။ ဥပမာ ဥေရာပေကာင္စီက VOC မ်ားကို သကၠရာဇ္ ၂ဝဝဝ မွစတင္၍ ၂ - ၃% ေလွ်ာ့ခ် ရန္ႀကိဳးပမ္းေနခ်ိန္တြင္ အိုဇံုး Level က က်မသြားေပ။

စတုတၳအခ်က္အေနျဖင့္ စက္ကရိယာမ်ားမွ ဒီဇယ္ဆီ၏ ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏႈန္းမွာ ေစာင့္ၾကည့္ရမည့္အခ်က္တခုျဖစ္ပါသည္။ ဒီဇယ္ပ်ံ႕ လြင့္မႈႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်သည္ႏွင့္ လူတို႔၏က်န္းမာေရးမွာ သိသိသာသာတိုးတက္လာႏိုင္သည္။

ေနာက္ဆံုးအေနႏွင့္ လူတို႔၏က်န္းမာေရးတိုးတက္လာမႈမွာ ညစ္ညမ္းေသာအရာမ်ားကို ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ တိုက္႐ိုက္ မဆက္ စပ္ပါ။ ထုတ္လႊင့္ေသာပစၥည္းကို တဝက္ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းသည္ လူေသႏႈန္းမွာ တဝက္ေလ်ာ့က်မသြားပါ။ ဥပမာ တ႐ုတ္ျပည္ အေရွ႕ပိုင္းတြင္ ၂ဝ၁ဝ ႏွစ္က ဆာလဖာေအာက္ဆိုက္ထုတ္လုပ္မႈႏႈန္းကို (၅ဝ) ရာခုိင္ႏႈန္းအထိေလွ်ာ့ခ်ခဲ့ရာ လူတို႔၏ေသႏႈန္း မွာ သိသိသာသာမေျပာင္းလဲခဲ့ေခ်။ ေလထုသန္႔ရွင္းသြားေသာအခါ အက်ဳိးေက်းဇူးမွာ တိုးပြားလာသည္။ ၁၉၇ဝ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂ဝ၁ဝခုႏွစ္အတြင္း ဥေရာပေကာင္စီ၏အၾကံဳျပဳခ်က္မ်ားကိုလိုက္နာျခင္းျဖင့္ ေသႏႈန္း ၂ဝ ရာခုိင္ႏႈန္းေလ်ာ့က်သြားသည္။

ေလထုအတြင္းသို႔ ထုတ္လႊတ္သည္ႏွင့္ဆိုင္သည္ ေပၚလစီမ်ားမွာ ေနရာေဒသကိုလိုက္၍ ေျပာင္းလဲေနရသည္။ သို႔ေသာ္ အာရွ ႏိုင္ငံမ်ား၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏွင့္ အာဖရိကတိုက္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကုလသမဂၢမွ United Nations Convention on Long Range Transboundry Air Pollution စာခ်ဳပ္ကိုလက္မွတ္မထိုးရေသးပါ။ ေလထုညစ္ညမ္းမႈသည္ ထိမ္းခ်ဳပ္မႈအနည္း ငယ္သာ လုပ္ႏိုင္သည့္တိုင္ သက္ဆိုင္ရာအစိုးရမ်ားတြင္သာ တာဝန္ရွိသည္။

ဓါတုပညာရွင္မ်ားက ေလထုထဲမွ ညစ္ညမ္းေသာအရာႏွင့္လူတို႔၏ခႏၶာ မည္သို႔ထိခိုက္ႏိုင္ပံုကို သိႏိုင္ၾကပါသည္။ လက္ေတြ႔ ႏွင့္သီအိုရီေပါင္းစပ္ၿပီး အေရျပားကို မည္သို႔အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိသည္ကို ေလ့လာႏိုင္ၾကပါသည္။ လူတို႔ ေလလမ္း ေၾကာင္းႏွင့္ ၎ရွိအရည္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ပံုတို႔ကို ေလ့လာႏိုင္ၾကပါသည္။

ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ် သာမာန္လူတစ္ေယာက္သည္ ေလထု ၁ဝ,ဝဝဝ လီတာမွ် ႐ွဴ႐ႈိက္ပါသည္။ ေရကို ၂ လီတာမွ် ေသာက္ရပါ သည္။ ဤလိုအပ္ခ်က္ကို လူတို႔၏ လိုအပ္ခ်က္တခုအျဖစ္ ေဖၚျပႏိုင္ပါသည္။ တႏွစ္တႏွစ္လ်င္ မသန္႔ရွင္းေသာေရေၾကာင့္မူ ၁.၈ သန္းမွ်ေသ ၾကသည္ဟု ယူဆၾကပါသည္။ လူတိုင္း အႏၱရာယ္ကင္းေသာ ေရကိုရႏိုင္ေရးသည္ လူတို႔၏အခြင့္အေရးတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။

ေလထုသန္႔ရွင္းမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ တကမာၻလံုး စံႏႈန္းသတ္မွတ္ထားႏိုင္လွ်င္ေကာင္းသည္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔သည္ စက္႐ုံတခုကို ေလထုညစ္ညမ္းမႈျဖစ္သည္ဆိုသည္ႏွင့္ ပို၍ဥပေဒေလွ်ာ့ေပါ့ေသာေနရာသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္းကို တားဆီးပိတ္ပင္ႏိုင္ရပါမည္၊ ကုလသမဂၢ ပါတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာေကာ္မရွင္က ေပၚလစီေရးဆြဲသူမ်ားႏွင့္ သိပၸံပညာရွင္မ်ားကို စုစည္းခါ အဆံုးအျဖတ္ေပး ႏိုင္ရပါမည္။

ဓါတုေဗဒပညာရွင္မ်ားအေနျဖင့္ ညစ္ညမ္းမႈကို တိုင္းသည့္ကိရိယာမ်ားကို တန္ဘိုးသက္သက္သာသာျဖင့္ တီထြင္ကာ လူ တိုင္းသံုးႏိုင္ေအာင္ စီစဥ္ေပးသင့္ပါသည္။ အာရွ၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းႏွင့္ အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ားကို ေလထုညစ္ညမ္းမႈကိုကာကြယ္ ေပးျခင္းသည္ ျပည္သူတို႔၏က်န္းမာေရးအေျခအေနတိုးတက္ေအာင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းတြင္ အေရးႀကီးေၾကာင္း ေျပာၾကားသင့္ ပါသည္။

(၃)
ဇႏၷဝါရီလ ၁၃ ရက္ေန႔က လာေသာသတင္းတစ္ပုဒ္တြင္ ေလထုညစ္ညမ္းမႈသည္ေဘဂ်င္းႏွင့္ အျခားၿမိဳ႕ႀကီး (၂၇) ၿမိဳ႕တို႔ တြင္၂ဝ၁၆ ေနာက္ဆံုး ၃ လႏွင့္စာေသာ္ (၃၃) ရာခုိင္ႏႈန္းမွ်ေလ်ာ့က်သြားသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ေဘဂ်င္းၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ ၅၃% မွ်ေလ်ာ့က်သည္ဟု ဂရင္းပိစ္ (Green Peace) အဖြဲ႔ႀကီး ကခန္႔မွန္းပါသည္။ ဤသည္မွာ မေသသင့္ေသာ အသက္ ၁၆ဝ,ဝဝဝ ကိုကယ္တင္ႏိုင္ျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ အစိုးရက ညစ္ညမ္းမႈတိုက္ဖ်က္ေရးစီမံခ်က္ ၂ဝ၁၃ ခုတြင္ စတင္ေၾကညာၿပီး အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈမ်ားကိုစတင္ ေတြ႔ျမင္ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အိမ္မ်ားကို အပူေပးျခင္းကို ေက်ာက္မီးေသြးအစား Natural Gas ကိုအသံုးျပဳခဲ့ပါသည္။ သို႔ပါေသာ္လည္း ဂရင္းပိစ္အဖြဲ႔က တ႐ုတ္ျပည္ တျပည္လံုးအေနျဖင့္ၾကည့္ေသာ္ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္း သည္ ( ၄) ရာခုိင္ႏႈန္းမွ်သာက်သည္ဟု ေဖၚျပထားပါသည္။ ဤသည္မွာ ညစ္ညမ္းေသာေလထုေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ားပိတ္ရ ျခင္း၊ ေလယာဥ္ခရီးစဥ္မ်ားကို ဖ်က္သိမ္းရျခင္းအေျခအေနမွ တိုးတက္လာျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ကိုသန္းလြင္
Ref: Chemist can help solve the Air-pollution Health Crisis, John Lelieveld, Nature 16 November 2017