ေမာင္လူေပ - ဟယ္လိုု.. ကယ္လီဖိုးနီးယား - ၂

 
ေမာင္လူေပ - ဟယ္လိုု.. ကယ္လီဖိုးနီးယား - ၂
(မိုးမခ) ဇန္န၀ါရီ ၁၂၊ ၂၀၁၈

အေမရိကားရဲ႕ အခ်မ္းသာဆံုးျပည္နယ္ျဖစ္တဲ့ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္ကို မိတ္ဆက္ေပးတဲ့ဒုတိယပိုင္းမွာ ဒီျပည္နယ္ရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းေလးကို ေျပာျပခ်င္တယ္။

အေမရိကားရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းအတိုင္းပဲ ဒီျပည္နယ္မွာ ပထမဆံုးအေျခခ်ေနသူေတြဟာ အာရွတိုက္ရဲ႕အလယ္ပိုင္းကေန အေမရိကားတိုက္တစ္ခုလံုးေရာက္ေအာင္ ပ်႕ံႏွံ့သြားၾကသူေတြျဖစ္ေသာ ရက္အင္ဒီယန္းလို႔ ေခၚၾကတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြပါပဲ။ သူတို႔ကို ဌာေနအေမရိကန္လူမ်ိဳးေတြ (native Americans) ေတြလို႔ ေခၚၾကတယ္။ သူတို႔တစ္ေတြေရာက္ရွိေနခဲ့ၾကတာ ႏွစ္ေပါင္းေသာင္းခ်ီရွိေနခဲ့ၿပီတဲ့။

(၁၆) ရာစုနဲ႔ (၁၇)ရာစုမွာေတာ့ ဒီျပည္နယ္ဆီကို နယ္သစ္ရွာေဖြသူဥေရာပသားေတြ တေျဖးေျဖးနဲ႔ ေရာက္လာခဲ့ၾကတယ္။ ဒီျပည္နယ္ဟာ ၁၈ရာစုမွာ စပိန္ဘုရင္ရဲ႕အပိုင္ျဖစ္ေသာ အထက္ပိုင္းကယ္လီဖိုးနီးယား(Alta California) ပိုင္နက္ထဲမွာရွိခဲ့တယ္။ မကၠဆီကိုက ၁၈၂၁မွာ တိုက္ယူလိုက္ၿပီး သူ႔အပိုင္နယ္အျဖစ္ေၾကညာခဲ့တယ္။ ၁၈၄၈ခုမွာမွ အေမရိကားနဲ႔ မကၠဆီကိုစစ္ပြဲအၿပီး အေမရိကားလက္ေအာက္ေရာက္သြားခဲ့တာ။ ၁၈၅၀ စက္တင္ဘာလ(၉)ရက္မွာ အေမရိကားရဲ႕ (၃၁) ျပည္နယ္ေျမာက္အျဖစ္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုထဲ ေရာက္သြားခဲ့တယ္။


၁၈၄၈ေနာက္ပိုင္းနဲ႔ ၁၈၄၉မွာ ကယ္လီဖိုးနီးယားမွာ ေရႊေတြအႀကီးအက်ယ္ထြက္တယ္။ အေမရိကားအေရွ႕ပိုင္းကလူေတြ အလံုးအရင္းနဲ႔ ေျပာင္းေရႊ႕ၿပီးအေျခခ်ၾကတယ္။ 49ers gold rush လို႔ေခၚတယ္။ ဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ဆန္ဖရန္စစၥကိုဟာ ေရႊတူးသမားေတြနဲ႔စည္ကားလာရာက ဒီျပည္နယ္ကိုလည္း ေရႊျပည္နယ္(golden state) လို႔ ေခၚခဲ့ၾကတာပါပဲ။ ( ျမန္မာျပည္ကို ေရႊတိုင္းျပည္လို႔ေခၚၾကတာနဲ႔ ခပ္ဆင္ဆင္။)

ေရႊျပည္နယ္လို႔အမည္တြင္ၿပီး ေရႊေတြထြက္တဲ့ကယ္လီဖိုးနီးယားကို ေရႊအိမ္မက္ေတြမက္ၿပီး လူေတြေျပာင္းလာၾကတယ္။ ေရႊထြက္တဲ့ေနရာေတြမွာေရႊတြင္းေတြတူးၾကတယ္။ ေရႊက်င္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ သတၱဳတူးတဲ့အလုပ္ကို ထာဝရမလုပ္ခဲ့ၾကဘူး။ ေရႊတြင္းေတြက အခုေတာ့ ခရီးသြားဧည့္သည္ေတြၾကည့္ဖို႔ သမိုင္းျပတိုက္ေတြျဖစ္သြားၿပီ။ ေရႊေတြကုန္သြားလို႔မဟုတ္။ သဘာဝပ်က္ယြင္းမွာကို ေတြးမိၿပီး ရပ္လိုက္ၾကတာ။ အျခားလုပ္ငန္းေတြေဖၚေဆာင္ေပးၿပီး အလုပ္အကိုင္သစ္ေတြ ဖန္တည္းေပးခဲ့တာ။ ေျမႀကီးထဲမွာေရႊေတြ ၉၅%ေလာက္ က်န္ေသးတယ္။ သဘာဝကိုအေလးထားခဲ့လို႔ သစ္ေတာေတြမျပဳန္း၊ ေျမစာပံုေတြေတာင္လိုမပံု၊ စမ္းေခ်ာင္းေရေတြ ညစ္ညမ္းမႈမျဖစ္။

ဒီေရႊတြင္းေဟာင္းေတြသြားၾကည့္ရင္း အေပ်ာ္တန္းေရႊက်င္လို႔ရတယ္။ ေျမႀကီးတစ္ပံုးဝယ္၊ ဒယ္ျပားႀကီးငွား၊ စမ္းေခ်ာင္းထဲမွာသြားက်င္ေပေတာ့။ ကံေကာင္းလို႔ ေရႊမ်ားမ်ားရရင္ အျမတ္၊ ကံမေကာင္းလို႔ ေရႊမရရင္ အရံႈး။


ဒီျပည္နယ္ဟာ စပိန္၊ မကၠဆီကိုတို႔ေအာက္မွာေနခဲ့ရတာမို႔ စပိန္စကားေျပာသူေတြက ျပည္နယ္ရဲ႕သံုးပံုတစ္ပံုနီးပါးထိရွိတယ္။ မီးရထားလမ္းေဖါက္ဖို႔နဲ႔ ေရႊတြင္းေတြမွာသံုးဖို႔ ခ်ိဳင္းနိစ္ေတြကိုေခၚလာေတာ့ အာရွတိုက္သားေတြ စတင္ေရာက္ရွိလာတယ္။ ဒုတိယကမ႓ာစစ္အတြင္း ဖိလစ္ပိုင္လူမ်ိဳးေတြေရာက္လာတယ္။ IT ကုမၸဏီေတြမွာလုပ္ဖို႔ အိႏၵိယလူမ်ိဳးေတြေရာက္လာတယ္။ဒီလိုနဲ႔ ႏိုင္ငံအသီးသီးက လူမ်ိဳးစံုဟာ အေၾကာင္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ ေရာက္လာၾကတာပါပဲ။

 (ျမန္မာေတြကေတာ့ ၁၉၈၈ေနာက္ပိုင္းမွာမွ စစ္အစိုးရအဆက္ဆက္ရဲ႕ေက်းဇူးေတာ္အဖံုဖံုေၾကာင့္ အေမရိကားကို အလံုးအရင္းနဲ႔ေျပာင္းေရႊ႕လာၾကတာပါ။)

ဒီျပည္နယ္မွာ သဘာဝေဘးဆိုးအႏၲရာယ္ဆိုးႀကီးႏွစ္ႀကိမ္နဲ႔ေတြ႕ၾကံဳခဲ့ရတဲ့သမိုင္းကလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ သတိျပဳသင့္တဲ့သမိုင္းပါ။

ေရႊသတင္းေၾကာင့္ ဖြ႕ံၿဖိဳးလာတာ ဆန္ဖရန္စစၥကိုၿမိဳ႕။ လူေတြအမ်ားႀကီးေရာက္လာေတာ့ အေဆာက္အဦသစ္ေတြအမ်ားႀကီး ေဆာက္ၾကရတယ္။ စည္းကမ္းနဲ႔အညီေရာမညီေရာ အစံုေပ့ါ။ လမ္းက်ဥ္းထဲမွာ တိုးခ်ဲ႕ၾကေတာ့ လမ္းေတြကပိုက်ဥ္းသြား။ အထပ္ျမင့္ေတြတိုးတိုးလာ။ အလြန္စည္ကားတဲ့ၿမိဳ႕ႀကီးေပါ့။ေရႊတူးသမားေတြက ေရႊတြင္းမွာပင္ပန္းခဲ့သမွ် ၿမိဳ႕ေပၚမွာ ေပ်ာ္ပါးၾက၊ အေပ်ာ္စံုရတဲ့ၿမိဳ႕။


၁၉၀၆ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ (၁၈) ရက္ေန႔ မနက္ ၅နာရီ ၁၂ မိနစ္အခ်ိန္မွာေတာ့ ဘယ္သူမွမေမွွ်ာ္လင့္ထားပဲ ျပင္းအား ၇.၈ရွိတဲ့ ငလွ်င္ႀကီးနဲ႔ဆန္ဖရန္စစၥကိုက ေတြ႕ၾကံဳရေတာ့တယ္။ ျဖစ္သလိုေဆာက္ထားတဲ့အေဆာက္အဦေတြ အကုန္ၿပိဳ၊ ဒီထက္ဆိုးတာက ငလွ်င္ေၾကာင့္ေ ေလာင္တဲ့မီးႀကီးပါ။ တၿမိဳ႕လံုးရဲ႕ ၈၀%ေလာက္ မီးထဲပါသြားခဲ့ရတယ္။ လမ္းေတြက်ဥ္းလို႔ မီးသတ္မဝင္ႏိုင္။ ထိုင္ၾကည့္ေနရတဲ့အျဖစ္။ ဒီငလွ်င္ႀကီးေၾကာင့္ လူေပါင္းသံုးေထာင္ေက်ာ္အသက္ဆံုးခဲ့ရတယ္။ အေမရိကားသမိုင္းမွာ အဆိုးဝါးဆံုး သဘာဝအႏၲရာယ္ႀကီးအျဖစ္သမိုင္းတြင္သြားတယ္။


ဒုတိယေဘးဆိုးက စိန္ဖရန္စစ္ေရကာတာႀကီး က်ိဳးသြားတဲ့အျဖစ္အပ်က္။ L.A ၿမိဳ႕ႀကီးကို ေရေပးေဝေရးနဲ႔ လွ်ပ္စစ္မီးထုတ္ယူဖို႔ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ဒီေရကာတာႀကီးက ၁၉၂၈မွာက်ိဳးေပါက္ခဲ့တဲ့အတြက္ လူေပါင္း ၄၃၁ဦးအသက္ေသဆံုးၿပီး ၿမိဳ႕သံုးၿမိဳ႕ကို စိစိေက်သြားေစခဲ့ရပါတယ္။

မီးလွ်ံထဲကငွက္လို ျပာပံုထဲကျပန္ထလာတဲ့ဆန္ဖရန္၊ ရႊ႕ံႏြံၾကားက L.A တို႔က ၿမိဳ႕ႀကီးေတြျဖစ္ေပမဲ့ ၿမိဳ႕ေတာ္ေတာ့မဟုတ္။

Sacramento homeless occupy and fight City Hall. 2016 July

ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္ရဲ႕ၿမိဳ႕ေတာ္က ဆန္ဖရန္ၿမိဳ႕ရဲ႕အေရွ႕ေျမာက္ဖက္ကို မိုင္တစ္ရာပိုပိုေလာက္သြားရင္ေရာက္တဲ့ စက္ကရာမန္းတို ( Sacramento) ၿမိဳ႕ပါ။ အစိုးရအဖြဲ႕ အေျခစိုက္ရာၿမိဳ႕ေပါ့။

ေနာက္ထပ္ေရးမဲ့အပိုင္းေတြမွာ အစိုးရအဖြဲ႕အေၾကာင္းေတြဆက္ေရးပါဦးမယ္။သူငယ္ခ်င္းမိတ္ေဆြေတြ က်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစ။

ခ်စ္ျခင္းအားျဖင့္

ေမာင္လူေပ