Stilwell Road

စတီး၀ဲလ္လမ္း (Stilwell Road) သို႔မဟုတ္ လူေတြမသိေသးသည့္ သမိုင္း

ဥတၱရမြန္း (ျပန္လည္ေရးသားသည္)

စက္တင္ဘာ ၂၉၊ ၂၀၀၈

ျမန္မာျပည္လမ္းမႀကီး (Burma Road) ႏွင့္ လီဒိုလမ္း (Ledo Road) တနည္းအေခၚ စတီး၀ဲလ္လမ္း (Stilwell Road) ကို တရုတ္ျပည္ ယူနန္ျပည္နယ္မွ ဒုတိယကမာၻစစ္သမိုင္းပညာရွင္ ဂ်ီးစူရာ (Ge Shuya) သည္ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ဆယ္ေက်ာ္ သုေတသနျပဳခဲ့ၿပီး မၾကာခင္က လီဒိုလမ္း၏အစ အိႏိၵယႏိုင္ငံရွိ လီဒိုၿမိဳ႕ကို ေရာက္ရွိခဲ့သည္။

"ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီးျဖစ္ၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ အတြင္း အိႏိၵယမွာရွိတဲ့ သမိုင္း၀င္အေမြအႏွစ္ကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ တရုတ္လူမ်ိဳး တစ္ေယာက္မွ မရွိခဲ့ပါဘူး" ဟု ဂ်ီးက ေျပာျပသည္။ ဂ်ီးႏွင့္ China National Geography မဂၢဇင္းမွ သတင္းေထာက္တစ္ဦးတို႔သည္ လီဒိုၿမိဳ႕သို႔ လည္ပတ္ခဲ့သည့္ ပထမဆံုးေသာ တရုတ္ လူမ်ိဳး ျဖစ္သည္။

ျမန္မာျပည္လမ္းမႀကီး သည္ ယူနန္ျပည္နယ္ ကူမင္းၿမိဳ႕ မွ ျမန္မာႏိုင္ငံ လားရႈိးၿမိဳ႕ အထိ ၁၁၅၄ ကီလိုမီတာ ရွည္လ်ားၿပီး ဂ်ပန္မ်ား ၀င္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္မႈ (၁၉၃၇-၄၅)ကို တြန္းလွန္ တိုက္ခိုက္စဥ္က ေထာက္ပံ့ေရးအတြက္ အသံုးျပဳသည့္လမ္းျဖစ္သည္။ တရုတ္ျပည္ဘက္မွ လမ္းအပိုင္းကို လူဦးေရ ၂ သိန္းျဖင့္ အခ်ိန္ ၁၀လ ၾကာ ေဖာက္လုပ္ခဲ့သည္။ လမ္းေဆာက္လုပ္သည့္ကာလအတြင္း လူ ၂၃၀၀ အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့သည္။

စတီး၀ဲလ္လမ္းျမင္ကြင္း၂ခု ႏွင့္ ယူနန္ျပည္၊ ထိန္ခ်ံဳးၿမိဳ႕မွ ဂူဗိမာန္မ်ား

၁၉၄၂ တြင္ ဂ်ပန္မ်ား ျမန္မာျပည္ကို က်ဴးေက်ာ္ၿပီး ယင္းလမ္းမကို ျဖတ္ေတာက္လိုက္သည္။

တဆက္တည္းတြင္ အေမရိကန္မဟာမိတ္တပ္ဖဲြ႔မွ လီဒိုလမ္းကို စတင္ေဖာက္လုပ္ၿပီး ျမန္မာျပည္ ေျမာက္ပိုင္းရွိ ျမန္မာျပည္လမ္းမႀကီးအပိုင္းႏွင့္ ဆက္သြယ္ခဲ့သည္။ စုစုေပါင္း ကီလိုမီတာ ၁၇၃၆ ရွည္လ်ားသည့္ ျမန္မာျပည္လမ္းမႀကီး ႏွင့္ လီဒိုလမ္း ႏွစ္ခုတို႔ကို ထိုအခ်ိန္က အေမရိကန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဂ်ိဳးဇက္စတီး၀ဲလ္(Joseph Stilwell) ကုိ ဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္ စတီး၀ဲလ္လမ္းဟု တရုတ္အစိုးရက အမည္ေပးခဲ့သည္။ စတီး၀ဲလ္သည္ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္း တရုတ္၊ ျမန္မာ၊ အိႏိၵယ စစ္မ်က္ႏွာရွိ (CBI - China Burma India Theatre) အေမရိကန္စစ္တပ္၏ စစ္ဦးစီးျဖစ္သည္။

ကမၻာစစ္အတြင္း ေတြ႔ရေသာ ကခ်င္တုိင္းရင္းသား ရိန္းဂ်ားစစ္သည္မ်ား၊ အေမရိကန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဂ်ိဳးဇက္စတီး၀ဲလ္ ႏွင့္ တရုတ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ခ်န္ေကရိွတ္

ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပိုင္းကို ဂ်ပန္ထံမွ ျပန္လည္သိမ္းယူသည့္ (၁၉၄၃-၄၅ ႏွစ္) တိုက္ပဲြ၌ တရုတ္စစ္သား ၁၅၀၀၀ ႏွင့္ ၂၀၀၀၀ ၾကား အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့ၿပီး ယူနန္ျပည္နယ္ အေနာက္ပိုင္းကို ျပန္လည္သိမ္းယူရန္အတြက္ တရုတ္စစ္သား ၂၀၀၀၀ က်ဆံုးခဲ့သည္။

ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ကို ဆန္႕က်င္တိုက္ခိုက္သည့္တိုက္ပဲြအတြင္း တရုတ္စစ္သား တစ္သိန္းနီးပါး က်ဆံုးခဲ့ရသည္။

စတီး၀ဲလ္လမ္းမႀကီး ေဖာက္လုပ္သည့္ ႏွစ္ ၇၀ ျပည့္ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ လြန္ခဲ့သည့္ ၾသဂုတ္လတြင္ ဂ်ီးက ဦးေဆာင္၍ တရုတ္ျပည္မွ သတင္းဌာန ၆၀ ေလာက္မွ သတင္းေထာက္ ၁၀၀ ေက်ာ္ႏွင့္အတူ စတီး၀ဲလ္လမ္းကို သြားေရာက္လည္ပတ္ခဲ့သည္။ သူတို႔အသင္းသည္ တရုတ္ျပည္ ကြမ္ဂ်ိဳး (Guizhou) မွ ကူမင္းႏွင့္ ထိန္ခ်ံဳးကိုျဖတ္ၿပီး အခ်ိဳ႕မွာ ျမန္မာျပည္အတြင္း ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ျမန္မာျပည္တြင္ စစ္အတြင္းက အေမရိကန္တို႔ ခ်ီးျမွင့္ေသာ ေငြၾကယ္ပြင့္တံဆိပ္ ရရွိခဲ့သည့္ ျမန္မာသူနာျပဳ အက္စတာပိုး (Esther Po) ႏွင့္လည္း ေတြ႔ဆံုခဲ့သည္။ အက္စတာသည္ စစ္အတြင္းက တရုတ္စစ္သားအမ်ားအျပားကို ကုသကယ္တင္ေပးခဲ့သည့္ သူနာျပဳတစ္ဦးျဖစ္သည္။

ျမန္မာသူနာျပဳ အက္စတာပိုး ႏွင့္ မူရင္းေဆာင္းပါးရွင္

"က်ေနာ္ အလြန္ပဲ စိတ္ကူးယဥ္ခဲ့တဲ့ စတီး၀ဲလမ္းကို တႀကိမ္တည္း အစအဆံုးလည္ပတ္ဖို႔ဟာ ဒီတေခါက္ တကယ္ျဖစ္ေျမာက္ခဲ့ပါတယ္" ဟု ဂ်ီးက ေျပာျပသည္။

ဂ်ီးသည္ ယူနန္ျပည္နယ္ရွိ ယူနန္ေနာ္မယ္တကၠသိုလ္ (Yunnan Normal University) ၌ သမိုင္းဘာသာ အဓိကျဖင့္ ဘဲြ႔လြန္ပညာသင္ၾကားေနစဥ္က ၁၉၈၄ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာတြင္ ထိန္ခ်ံဳးၿမိဳ႕ကို လည္ပတ္ခဲ့သည္။ ထိုၿမိဳ႕၌ မထင္မွတ္ပဲ ပ်က္စီးယိုယြင္းေနေသာ ဂူဗိမာန္မ်ားကို ေတြ႔ရွိခဲ့သည္။ ထိုဂူဗိမာန္မ်ားသည္ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္းက ဂ်ပန္ကို ထိန္ခ်ံဳးမွ တိုက္ထုတ္သည့္ စစ္ပဲြမ်ား၌ က်ဆံုးခဲ့ေသာ တရုတ္ႏွင့္အေမရိကန္စစ္သား ၈၀၀၀ တို႔အား ျမုဳပ္ႏွံရာျဖစ္ေၾကာင္း ဂ်ီးက ရွာေဖြသိရွိခဲ့သည္။ "က်ေနာ္ သိပ္ကိုအံ့ၾသသြားၿပီး တုန္လႈပ္သြားတယ္။ ဂ်ပန္ကိုတြန္းလွန္ခဲ့တုန္းက ထိန္ခ်ံဳးမွာ တရုတ္စစ္သား ေထာင္ခ်ီေသာင္းခ်ီ အသက္ေပးခဲ့ရတယ္ဆိုတာ ဘယ္စာအုပ္မွာမွ မဖတ္ခဲ့ရဖူးဘူး၊ ဘယ္သူမွလည္း မသိၾကဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒီကိစၥကို ေသခ်ာစံုစမ္းမယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ခဲ့တယ္" ဟု ဂ်ီးက ေျပာျပခဲ့သည္။

ဂ်ီးသည္ ျမန္မာျပည္လမ္းမႀကီးတေလွ်ာက္ ဒုတိယကမာၻစစ္မွ အသက္ရွင္က်န္သူ၊ ကုိယ္ေတြ႔ႀကံဳဖူးသူ လူေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ကို ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းခဲ့သည္။ သူ၏ သုေတသနျပဳလုပ္မႈေၾကာင့္ အေမရိကန္မွ စတီး၀ဲလ္၏ ေျမး ဂၽြန္အီစတာဘရြတ္ (John Easterbrook)၊ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္းမွ Flying Tigers ေလယာဥ္မွဴးေဟာင္း David Lee "Tex" Hill ႏွင့္ Peter Wright တို႕ႏွင့္သာမက ဂ်ပန္စစ္မႈထမ္းေဟာင္းမ်ားႏွင့္လည္း ေတြ႕ဆံုခဲ့သည္။

၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလ၌ ဂ်ီးက ဦးေဆာင္၍ တရုတ္ႏွင့္ ဂ်ပန္စစ္မႈထမ္းေဟာင္းမ်ား ကူမင္းၿမိဳ႕တြင္ ေတြ႕ဆံုခဲ့သည္။ ေတြ႔ဆံုပဲြ၌ တရုတ္စစ္မႈထမ္းတစ္ဦး၏ စစ္အတြင္း အေတြ႕အႀကံဳကိုေျပာျပရာ ဂ်ပန္စစ္မႈထမ္းေဟာင္းတစ္ဦးက ေပြ႔ဖက္ၿပီး ေထာက္ခံခဲ့သည္။ "ေတြ႔ဆံုပဲြဟာ ႏွစ္ဖက္စလံုးအတြက္ အလြန္ပဲ စိတ္ထားရ ခက္ခဲတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ေပမယ့္လည္း တရုတ္စစ္မႈထမ္းေဟာင္းႀကီးက ဟိုတုန္းက ရန္သူ္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဂ်ပန္စစ္သားရဲ႕ ပခံုးေပၚမွာ မ်က္ရည္က်တာကို က်ေနာ္္ေတြ႔ခဲ့ရတယ္" ဟု ဂ်ီးက ေျပာျပသည္။

စတီး၀ဲလမ္းသည္ ယခုအခါ၌ တရုတ္၊ အေမရိကန္၊ ဂ်ပန္စစ္မႈထမ္းေဟာင္းမ်ား လည္ပတ္သည့္ေနရာတစ္ခု ျဖစ္လ်က္ရွိသည္။ "လမ္းရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုစီ၊ ေတာေတာင္ သစ္ပင္ သို႔မဟုတ္ ေခ်ာင္းကေလးတစ္ခု အားလံုးတို႔ဟာ စစ္အတြင္းက ေၾကာက္လန္႕ဖြယ္ ငိုေၾကြးဖြယ္ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ေျပာျပေနသလို ရွိေနပါတယ္" ဟု ဂ်ီးက ဆက္လက္ေျပာျပခဲ့သည္။ ။

(စက္တင္ဘာ ၂၂၊ ခ်ိဳင္းနားေဒးလီး)