သား၀င့္ေက်ာ္ - ဘာေတြဝယ္လို႔ ဘာေတြေရာင္းမွာလဲ Stock exchange
(မိုးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၂၄၊ ၂၀၁၅
Stock exvhange စေတာ့ေစ်းကြက္မွာ ဝယ္ၾက ေရာင္းၾကမယ္ ဆိုေတာ့ ဘယ္လိုလဲ ဘာေတြလဲေပါ့
တကယ္ေတာ့ ေငြပိုေငြလွ်ံကို ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံၾကတာပါပဲ။ စီးပြားေရးဖြံၿဖိဳးၿပီးနိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံနိုင္မည္႕ လုပ္ကြက္မ်ားစြာ ရွိပါသည္။
အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ၊ ေပးရန္တာဝန္ ကန္႔သတ္ထားေသာ ကုမၸဏီမ်ား၏ အစုရွယ္ယာမ်ား(shares) ရွယ္ယာစုမ်ား(Stock) ကို ေရာင္းဝယ္ဖလွယ္နိုင္ေသာ (Stock exchange)
ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္မ်ားကို ေရာင္းဝယ္ဖလွယ္နိုင္ေသာ (Bond market)
ကုန္ပစၥည္းမ်ားကို ႀကိဳေရာင္းႀကိဳဝယ္စာခ်ဳပ္မ်ား ဖလွယ္ေရာင္းဝယ္နိုင္ေသာ (Future market)
ဆို၍မ်ားစြာရွိပါသည္။
ယင္းတို႔အနက္မွ က်ေနာ္တို႔နိုင္ငံမွာ စတင္ေနတဲ့ စေတာ့ေစ်းကြက္ (Stock exchange) အေၾကာင္း သိသ၍ေဖါက္သည္ခ်ၾကည့္ပါမည္။
စေတာ့ေစ်းကြက္တြင္ ေရာင္းခ်ေသာကုန္စည္မွာ အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ၊ ေပးရန္တာဝန္ကန္႔သတ္ထားေသာ ကုမၸဏီမ်ား၏ အစုရွယ္ယာမ်ား ရွယ္ယာစုမ်ားျဖစ္သည္။
အစုရွယ္ယာမ်ား ဝယ္ယူရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံထားသူသည္ ထိုအစုရွယ္ယာမ်ားကို ဝယ္ယူကိုင္ေဆာင္ထားခ်ိန္တြင္ ကုမၸဏီမွခြဲေဝေပးေသာ အျမတ္ေဝစုကို ႏွစ္စဥ္ခံစားနိုင္ၿပီး အကယ္၍ ယင္းကုမၸဏီ၏ အျမတ္ရရွိနိုင္စြမ္းအေျခအေန ေငြျဖစ္လြယ္မႈ႕အေျခအေန ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္ျခင္းေၾကာင့္
ယင္းကုမၸဏီ၏အစုရွယ္ယာမ်ားသည္ စေတာ့ေစ်းကြက္တြင္ ေစ်းတက္လာပါက လက္ဝယ္ကိုင္ေဆာင္ထားသူက မိမိဝယ္ယူထားေသာ အစုရွယ္ယာမ်ားကို စေတာ့ေစ်းကြက္တြင္
ျပန္လည္ေရာင္းခ်ျခင္းျဖင့္ အျမတ္ရရွိနိုင္ပါသည္။
သို႔ရာတြင္ အျမတ္ရလိမ့္မည္ဟု ကိ်န္းေသေပါက္ တြက္ဆ၍ မရနိုင္ပါ။ အကယ္၍ မိမိကုမၸဏီ၏ ဦးေဆာင္သူမ်ား စီမံခန္႕ခြဲမႈ႕ ညံဖ်င္း၍ လုပ္ငန္းက်ဆင္းပါက ရွယ္ယာေစ်းလည္း က်ဆင္းကာ အရံႈးေပၚတတ္ပါသည္။ တခါတရံ ကုမၸဏီက ေဒဝါလီခံရေလာက္ေအာင္ အေျခအေနဆိုးလွ်င္ မိမိရင္းႏွီးထားေသာေငြမ်ား အားလံုး ဆံုးရံႈးရတတ္ပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ အစုရွယ္ယာဝယ္လွ်င္ ယင္းအစုရွယ္ယာမ်ားကုိ ထုတ္ေဝေသာ မူရင္းကုမၸဏီ၏ အေျခအေန အလားအလာကို ေသခ်ာစြာေလ့လာၿပီးမွဆံုးျဖတိသင့္ပါသည္။
ယင္းသို႔အကဲျဖတ္ေလ့လာရာတြင္ အခ်က္မ်ားစြာရွိပါေသာ္လည္း ေယဘူယ်အားျဖင့္ဆိုလွ်င္
ျပင္ပစီးပြြားေရးေလာက တိုးတက္ထြန္းကားမႈ႕ေၾကာင့္ယင္းအရွိန္ ႏွင့္ အေၾကာင္းအားေလ်ာ္စြာ အျမတ္ရရွိေနေသာ ကုမၸဏီမ်ိဳးကို ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံထိုက္ေသာ ကုမၸဏီဟု တစ္ထစ္ခ်မယူဆနိုင္ပါ။
ျပင္ပစီးပြားေရးေလာကတြင္ စီးပြားေရးတိုးတက္မႈ႕ ေႏွးေကြးက်ဆင္းခ်ိန္တြင္ တျခားလုပ္ငန္းမ်ား အရံႈးေပၚဖ်က္သိမ္းေနရခ်ိန္တြင္ လုပ္ငန္းကို မရပ္သြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းနိုင္ေသာကုမၸဏီမ်ိဳးကို ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံထိုက္ေသာ ကုမၸဏီဟု မွတ္ယူနိုင္ပါသည္။
ယင္းသို႔ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံရာတြင္ အဆိုပါကုမၸဏီမွ ထုတ္ေဝေသာ ရွယ္ယာ အမ်ိဳးအစား ႏွစ္မ်ိဳးႏွင့္ ေၾကြးစာခ်ဳပ္ တစ္မ်ိဳး ပါဝင္ပါသည္။
ပထမရွယ္ယာ အမ်ိဳးအစားမွာ ဦးစားရွယ္ယာ(Preferred share or Preferrence share) ျဖစ္ပါသည္။
ကုမၸဏီကအျမတ္ရရွိလွ်င္ ဦးစားရွယ္ယာရွင္မ်ားကို ေရွးဦးစြာ ဦးစားေပးခြဲေဝေပးရန္ သေဘာတူ တရားဝင္ေၾကညာထားေသာ ရွယ္ယာမ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ ယင္းရွယ္ယာရွင္မ်ားသည္ ပံုေသသတ္ မွတ္ထားေသာ အျမတ္ေဝစုႏႈန္းထားအတိုင္း မိမိထည့္ဝင္ထားေသာ ရွယ္ယာရင္းႏွီးေငြေပၚတြင္ အျမတ္ေဝစု ရနိုင္ပါသည္။ သို႕ေသာ္ ဦးစားရွယ္ယာရွင္မ်ားသည္ ကုမၸဏီ၏ စီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ မဲေပးဆံုးျဖတ္ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ မရရွိပါေခ်။
ဒုတိယအမ်ိဳးအစားျဖစ္ေသာ သာမန္ရွယ္ယာရွင္ (Ordinary Share)မ်ားမွာမူ ဦးစားရွယ္ယာရွင္မ်ားကို အျမတ္ေဝစုေပးၿပီးေနာက္ က်န္ေသာအျမတ္ အနည္းအမ်ားေပၚ ခြဲေဝခံစားနိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အျမတ္မက်န္လွ်င္လည္း မရပါ။
ထို႕ေၾကာင့္ သာမန္ရွယ္ယာရွင္မ်ားသည္ ကုမၸဏီႏွင့္ေကာင္းတူဆိုးဖက္ သေဘာရွိ၍ သာမန္ရွယ္ယာရွင္မ်ားသည္ ကုမၸဏီ၏စီမံခန္႕ခြဲမႈ႕ဆိုင္ရာအေၾကာင္းအခ်င္းရာမ်ားအတြက္ မဲေပး ဆံုးျဖတ္ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိသည္။
တတိယအမ်ိဳးအစားျဖစ္ေသာ ေၾကြးစာခ်ဳပ္ (Debenture) မွာ ကုမၸဏီက အမ်ားျပည္သူထံမွ ေငြေခ်းယူျခင္းသေဘာျဖစ္သည္။ အတိုးပံုေသရသည္။ေၾကြးစာခ်ဳပ္တြင္ ကုမၸဏီ၏ အာမခံအေပါင္ပစၥည္း ေဖၚျပထားမႈ႕ေၾကာင့္ ေၾကြးစာခ်ဳပ္ပိုင္ရွင္မ်ားအတြက္ ဆုံးရံႈးနိုင္ေျခ မရွိသေလာက္ျဖစ္ပါသည္။
ဘာေတြဝယ္မလဲ ဘာေတြေရာင္းမလဲ Stock exchange ...?