Talk with Artist Htein Lin - The Art and The Artist Himself



ပန္းခ်ီထိန္လင္းနဲ႔ စကားလက္ဆုံ
(လြတ္လပ္တဲ့အႏုပညာနဲ႔ လြတ္လပ္မႈကိုခ်စ္တဲ့ ပရိသတ္၊ ခ်စ္ျခင္းကို မခြဲပါနဲ႔)
မိုးမခ
ဇူလိုင္ ၇၊ ၂၀၀၈

မတ္လ ၁၃ ရက္ေန႔ကစျပီးေတာ့ ျမန္မာအေရးလႈပ္ရွားသူ အဖြဲ႔ ၂ ဖြဲ႔ျဖစ္တဲ့ ထိုင္းႏိုင္ငံအေျခစိုက္ ေအေအပီပီ(ဘားမား)နဲ႔ အက္ဖ္ဒီဘီ တို႔က ျမန္မာႏိုင္ငံက ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား လြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈကို စတင္ ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီက ထုတ္ျပန္တဲ့ ပိုစတာ၊ စာရြက္စာတမ္းမ်ားထဲက တီရွပ္မွာ ပန္းခ်ီထိန္လင္းရဲ႔ ပန္းခ်ီကားနဲ႔ ထုတ္ေ၀ထားတာကို ေတြ႔႔ရပါတယ္။

၁၉၈၈ ဒီမိုကေရစီေရး အေရးေတာ္ပုံမွာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားတဦး၊ နယ္စပ္ေရာက္ ေတာခိုေက်ာင္းသား၊ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသား၊ ပန္းခ်ီဆရာ၊ ကုိယ္တိုင္သရုပ္ေဖာ္တင္ဆက္တဲ့ အႏုပညာရွင္ စတဲ့ ျဖတ္သန္းမႈ ေဆးေရာင္စုံနဲ႔ ယခုလည္း ျပည္ပမွာ ေျခဆန္႔ၿပီး ျမန္မာျပည္အေရးေတြကို ထင္ဟပ္္ခံစားတဲ့ အႏုပညာတင္ဆက္မႈေတြကို ေဆာင္ရြက္ေနဆဲ၊ ယခင္က ဇာဂနာတို႔နဲ႔ လက္တြဲခဲ့တဲ့ ျမပုဏၰမာ အၿငိမ္႔၀ိုင္းေတာ္သားတဦးပီပီ စိတ္ကူးေကာင္းေကာင္းနဲ႔ တခါတေလမွာ အျငိမ့္ခြင္ေတြ စီစဥ္ကျပေနေသးတဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

ပန္းခ်ီထိန္လင္းက သူ႔ကိုယ္သူ အႏုပညာသည္ လို႔ ျမင္ပါသတဲ့။ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားသူ တဦးမဟုတ္ပါဘူးတဲ့။ အႏုပညာတခုကို ႏိုင္ငံေရးရည္ရြယ္ခ်က္တခုအတြက္ အသုံးခ်တာဟာ ႏွစ္ဖက္စလုံးကို ေစာ္ကားတာနဲ႔ တူပါသတဲ့။ သို႔ေသာ္ ႏိုင္ငံေရး အေျခအေနေတြက အႏုပညာေတြ ေပၚထြန္းလာေစသလို၊ တခါတရံမွာ အဲဒီ ျဖစ္ရပ္ေတြက အႏုပညာရွင္ကိုယ္တုိင္ကို သိမ္းပိုက္၀ါးၿမဳိလိုက္ပါသတဲ့။ အႏုပညာရွင္တေယာက္ ျဖစ္လာတဲ့လမ္းမွာ အေတြ႔အႀကဳံေတြက သူ႔ကို ပုံသြင္းသြားတတ္ၿပီး၊ ထြက္ေပၚလာတဲ့ ပန္းခ်ီကားဟာလည္း သူကိုယ္တိုင္ပဲ ျဖစ္ေနပါေတာ့တယ္ … တဲ့။

သူနဲ႔ စကားေျပာၾကည့္တာပါ။

ခင္ဗ်ားပန္းခ်ီကားကို တီရွပ္မွာ ရိုက္ထားတာ ေတြ႔တယ္။ ျမန္မာျပည္အက်ဥ္းသားမ်ား လြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈ အထိမ္းအမွတ္တီရွပ္ ထုတ္တဲ့ဆီမွာ။

ဟုတ္တယ္။

၂၀၀၇ စက္တင္ဘာ သံဃာအေရးေတာ္ပုံေနာက္ပိုင္း အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပန္းခ်ီကားေတြအမ်ားႀကီး ဆြဲျဖစ္တာလည္း ေတြ႔တယ္။

ဟုတ္တယ္။

အႏုပညာက အခုလိုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ တိုင္းျပည္တခု၊ စနစ္တခု ဒါမွမဟုတ္ လူထုပရိသတ္အတြက္ ဘယ္လို အခန္းက႑မွာ ရွိေနသလဲ။ ေနရာတေနရာကေနေကာ အေရးပါသလား။

က်ေနာ္ မေန႔က ဒီ လန္ဒန္မွာ က်င္းပတဲ့ စားပြဲ၀ိုင္းေဆြးေႏြးပြဲတခုသြားနားေထာင္တယ္။ သူတို႔က ေျပာတယ္၊ အႏုပညာရွင္၊ သူ႔အႏုပညာနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈ၊ လူ႔အခြင့္အေရး လြတ္လပ္မႈ ပတ္သက္ပုံေတြကို ေဆြးေႏြးၾကတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားကို ေျပာင္းလဲလာေစဖို႔ စင္ေပၚကတဆင့္ တင္ဆက္ရမယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္ဗ်။

ေၾသာ္ - အမ်ဳိးသားျပဇာတ္ရုံကတဆင့္ အာဏာပိုင္ေတြကို နားသြင္းၾက ဆိုတဲ့ သေဘာေပါ့။ ဟုတ္လား။

အင္း။ အဲဒီသေဘာမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီမွာ က်ေနာ္လည္း မေနႏိုင္တာနဲ႔ ၀င္ေရာက္ ေဆြးေႏြးမိတယ္ ဆိုပါေတာ့ဗ်ာ။ ၂၀၀၅ ေမလ မွာ ရန္ကုန္မွာ ေရးေဖာ္ ပန္းခ်ီဆရာေတြ၊ ဆရာမေတြနဲ႔ ပါေဖာ္မင့္အတ္ ကုိယ္တိုင္သရုပ္ေဖာ္တဲ့ ျပပြဲတခု လမ္းေပၚမွာ လုပ္ျပခဲ့ဖူးပါတယ္ လို႔။ အဲဒီမွာ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ခြင့္၊ အႏုပညာလြတ္လပ္ခြင့္အေပၚ သံသယၾကီးလြန္းတဲ့ စစ္အာဏာပိုင္ေတြက က်ေနာ္တို႔ကို ဖမ္းဆီးထိမ္းသိမ္းၿပီး ရက္အတန္ၾကာေအာင္ စစ္ေဆးေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္ လို႔ က်ေနာ္ရဲ႕ ကိုယ္ေတြ႔ကို ေျပာျပလိုက္မိတာေပါ့ဗ်ာ။

အင္း ဟုတ္တယ္။ အခုတေလာ စီအင္အင္ကလည္း ေျမာက္ကိုရီးယားမွာ အေမရိကန္ေတြက ၾသခက္စၾတာ၀ိုင္းႀကီးနဲ႔ သြားေဖ်ာ္ေျဖျပီး ဂီတနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဒီပလိုေမစီလုပ္ေနတယ္ဆိုလား အထူးအစီအစဥ္နဲ႔ တင္ဆက္ေနတာက ၾကည့္ေနရတယ္ဗ်။ အဲသည္လိုမ်ဳိး သူတို႔က အထင္ေရာက္ေနတယ္နဲ႔ တူတယ္ေနာ္။

တျခားႏိုင္ငံေတြေတာ့ မသိပါဘူးဗ်ာ။ က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားဟာ အႏုပညာ၊ ပန္းခ်ီ၊ ဂီတတို႔ကို နည္းနည္းေလးေတာင္မွ မ႐ူးသြပ္ဘဲ အာဏာကို ႐ူးသြပ္ျပီး တန္းတန္းစြဲ ဆုပ္ကိုင္ထားခ်ိန္မွာ သူတို႔ရဲ႕ စင္ျမင့္ေပၚကေန က်ေနာ္တို႔ အႏုပညာနဲ႔ သူတို႔စိတ္ေတြ ေျပာင္းေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ၾကမလဲဆိုတာကို က်ေနာ္ကေတာ့ ေမးခြန္းသာ ျပန္ထုတ္လိုက္ခ်င္ေတာ့တာပဲ။

ကဲ အဲဒါဆိုရင္ ခင္ဗ်ား ဖန္တီးတဲ့ အႏုပညာက ဘယ္ေနရာမွာလဲ။ စင္ေပၚတက္လို႔မရေတာ့ လမ္းေပၚမွာလား။

အႏုပညာကို ခ်စ္တဲ့၊ ျမတ္ႏိုးသက္၀င္တဲ့ ပရိသတ္ႀကီးနဲ႔ အတူတူ ရွိေနရမွာေပါ့။ မလြတ္လပ္တဲ့၊ မြန္းၾကပ္ေနတဲ့ ဒါေပမယ့္ ခံစားတတ္တဲ့ ပရိသတ္ႀကီးအတြက္ သူတို႔ကို အႏုပညာတခု ဖန္တီးအသက္သြင္း ျပရတာေပါ့။

ဟုတ္တယ္ေနာ္။ က်ေနာ္ျပန္စဥ္းစားၾကည့္ေတာ့ ၁၉၈၉ သၾကၤန္မွာ အင္န္အယ္ဒီက သၾကၤန္စင္ထိုးျပီး ကၾကတယ္။ အာဏာသိမ္းၿပီးစ စစ္တပ္က လူေတြကို လမ္းမေတြမွာ အတုံးအရုံး ပစ္သတ္ထားတာ သိပ္မၾကာေသးဘူး။ ျပည္သူလူထုႀကီးက ၀က္၀က္ကြဲအားေပးၾကတယ္။ လြတ္လပ္စြာ အခ်ဳပ္အေႏွာင္မဲ့ ဖန္တီးလိုက္တဲ့ အႏုပညာေတြကို …

မွန္တယ္။ ၂၀၀၇ စက္တင္ဘာ သံဃာ့အေရးအခင္းအၿပီးမွာ ကိုဇာဂနာတို႔၊ ကိုေဂၚဇီလာတို႔ ၀ိုင္းေတာ္သားေတြရဲ႕ သီးေလးသီးနဲ႔ ေဆးေရာင္စုံအၿငိမ့္ ကန္ေတာ္ၾကီးမွာ၊ အေရွ႕ႀကိဳ႕ကုန္းမွာ ကျပၾကတယ္ေလ။ ဒဏ္ရာအနာတရ အႀကီးအက်ယ္ရထားတဲ့ ပရိသတ္ၾကီးဟာ အဲဒီ စင္ေရွ႔မွာ သူတို႔ေတြရဲ႕ လြတ္လပ္တဲ့ အႏုပညာတင္ဆက္မႈေတြကို ခံစားၿပီး အင္အားသစ္ေတြ ရၾကတယ္။ လန္းဆန္းအားျဖည့္ၾကရတယ္ မဟုတ္ဘူးလား။

ခင္ဗ်ားကိုယ္တိုင္လည္း လူရႊင္ေတာ္ တဦးပဲ။ ခင္ဗ်ား ေထာင္က်ေနတဲ့ ႏွစ္ေတြမွာ ၉၈ ကေန ၂၀၀၄ အတြင္း ေထာင္ထဲမွာ ပန္းခ်ီေတြ ဆြဲခဲ့တယ္။ ျပီးေတာ့ ေထာင္ထဲက ပရိသတ္ကုိေကာ ဘာေတြ တင္ဆက္ေပးခဲ့ဖူးသလဲ။

အႏုပညာဆိုတာ ပရိသတ္အတြက္ ႀကီးက်ယ္ခန္းနားတဲ့ တစုံတရာပါ။ အံ့ၾသဖြယ္ေတြနဲ႔ ျပည့္ေနတဲ့ တခုခုပဲ။ အဲဒါကို အႏုပညာရွင္ေတြက ဖန္တီးၿပီး သူတို႔ကို ေပးၾကတာ။ က်ေနာ္ မႏၱေလးေထာင္ထဲမွာ အၿငိမ့္ ကခဲ့ဖူးတယ္။

အေသးစိတ္ ေျပာျပပါဦးဗ်ာ။

ေထာင္ထဲက တိုက္ေတြ အေဆာင္ေတြကို ျခားထားတဲ့ ႐ိုးေတြဆိုတာ ရွိတယ္။ လက္ခုတ္တေဖာင္ေလာက္ျမင့္တဲ့ အုတ္စည္းရုိးေတြေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီေပၚကို ေထာင္သားေတြတက္ရင္ ေထာင္ေစာင့္တဲ့ ရဲေတြက ေသနတ္နဲ႔ ပစ္ခ်လို႔ရတယ္။ အားလုံးကို အဲသလို ထားတာ။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီတုန္းက တခုေသာ သၾကၤန္မွာ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ စုေ၀းၿပီးေတာ့ အၿငိမ္႔ကၾကတယ္။ ေထာင္တြင္းက တိုက္ေတြၾကား ေျမကြက္လပ္မွာ။

ဆိုေတာ့ ေထာင္မႀကီးက အေဆာင္ေတြနဲ႔ လွမ္းလွမ္းက သီးသန္း အက်ဥ္းတိုက္တန္းေတြဆီမွာေပါ့။ ခင္ဗ်ားတို႔က အၿငိမ့္က ၾကတယ္ ဆိုတာက

ဟုတ္တယ္။ အုိင္စီအာရ္စီက ၀င္ထြက္ေနခ်ိန္ဆိုေတာ့ နည္းနည္းေတာ့ က်ေနာ္တို႔ လြတ္လပ္ခြင့္ရတယ္။ အဲသည္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔က အၿငိမ့္ကၾကတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ အင္န္အယ္လ္ဒီက ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းတို႔၊ တိုင္းစည္းထဲက ဦးေက်ာ္ေသာင္းတို႔၊ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားတယ္။ ေျပာင္းဖူးေတြက မိုက္ခြက္ေတြ ျဖစ္လို႔၊ ေကာ္ခြက္ကို ႀကိဳးတပ္ၿပီး ဂီတာလုပ္ထားတာတို႔၊ က်ေနာ္တို႔တေတြ ၿမိဳင္ၿမိဳင္ဆိုင္ဆိုင္ေပါ့ဗ်ာ။ တိုက္ပုံေတြ ၀တ္ၿပီးေတာ့ေတာင္ အဖြင့္စကား ေျပာတာတို႔၊ မိန္႔ခြန္းေျပာတာတို႔ လုပ္ၾကတယ္။

ေၾသာ္။ ေထာင္တြင္း တခုေသာ သၾကၤန္မွာ ၾကဲေနၾကတာေပါ့။

ဟုတ္တယ္။ အဲဒီမွာ ဘယ္လုိက ဘယ္လို သတင္းက ပ်ံ႕သြားတယ္ မသိဘူး။ ေထာင္မႀကီးက အက်ဥ္းသားေတြက အၿငိမ့္ပြဲကို ၾကည့္ဖို႔ဆိုၿပီး ေထာင္တြင္းက ခုနင္က ႐ိုးေတြေပၚမွာ တြယ္တက္၊ အဲဒီေပၚမွာ ခြထိုင္ၿပီး ေမွ်ာ္ၾကည့္ၾကေတာ့တာပါပဲဗ်ာ။ ႐ိုးေတြေပၚမွာ ေထာင္၀တ္စုံေတြ ေဖြးေနေတာ့တာပဲ။ က်ေနာ္တို႔ အၿငိမ့္ကို ၀ိုင္းၾကည့္ဖို႔ လုပ္ၾကတာ။

သူတို႔က ခင္ဗ်ားတို႔ အသံေတြကို ၾကားရပါ့မလား။

ဘယ္ၾကားရမလဲ။ ေျပာင္းဖူးရိုး မိုက္ခြက္နဲ႔ကတဲ့ အၿငိမ့္ကို။ သို႔ေသာ္ အဲဒီ ပြဲကို အေ၀းကေန ဘယ္လိုပဲ ေတြ႔ရ ေတြ႔ရဆိုၿပီး ႐ိုးေတြေပၚတက္ၾကည့္ၾကတာေနာ္။ ေထာင္ရဲေတြက ပစ္ခ်ဖို႔ဆိ္ုတာ တေထာင္လုံးက ေထာင္သားေတြအားလုံးကို ပစ္သတ္ဖို႔သာ ရွိေတာ့တယ္။

အဲသည္ေတာ့ ပစ္ခ်လိုက္ေရာလား။

က်ေနာ္တို႔ အၿငိမ့္ကို လာၿပီး ဖ်က္လိုက္တာေပါ့ဗ်ာ။ ရပ္ခိုင္းၿပီး လူစုခြဲလိုက္တာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ေျပာခ်င္တာက က်ေနာ္တို႔တေတြရဲ႕ အႏုပညာတက္ဆက္မႈဆိုတာကို ဘယ္လို ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြ ရွိေနပါေစ ပရိသတ္ႀကီးက အတင္းကို ရုန္းထၿပီး ခံစားၾကတယ္။ စားသုံးၾကတယ္။ ခ်စ္ၾကတယ္။ အဲဒါ …

ဟုတ္တယ္ ကိုထိန္လင္း ေျပာသလိုမ်ဳိးပဲ အေရွ႔ဥေရာပက ဆာဘ္ေတြ၊ ခ႐ိုအက္ေတြရဲ႕ ပဋိပကၡၾကားမွာလည္း ျဖစ္ဖူးတယ္။ လူထုပရိသတ္ႀကီးဟာ ေသနတ္ေတြ၊ အေျမာက္ေတြ၊ ဗုံးေတြ၊ လက္ေျဖာင့္စစ္သားေတြ ၾကားထဲမွာ အေမွာင္ထုေအာက္၊ တိုက္ၿပိဳတိုက္ပ်က္ေတြၾကားထဲကေန သူတို႔ဆီက အႏုပညာရွင္ေတြ တင္ဆက္တဲ့ ဇာတ္ေတြ၊ ပြဲေတြကို အသက္စြန္႔ၿပီး လာၾကည့္ၾကသတဲ့။ လူမ်ဳိးေတြအခ်င္းခ်င္း သတ္ျဖတ္ေနလို႔ အက်ည္းတန္ျမင္ကြင္းေတြကို ျဖတ္သန္းေနၾကခ်ိန္မွာ သူတို႔ဟာ သူတို႔ခ်စ္တဲ့ အႏုပညာကို ေထြးေပြ႔ၾကတယ္။ အဲဒီကေန ခြန္အားျဖစ္လို႔ ဆက္ၿပီး အသက္ရွင္ၾကတယ္ တဲ့။

ဟုတ္ပါတယ္။ အခုအခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္က အႏုပညာရွင္ေတြဟာ မည္သို႔ပင္ ပိတ္ပင္တားဆီးထားပါေစ၊ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားပါေစ၊ သူတို႔ အႏုပညာေတြကို ပရိသတ္ႀကီးဆီ အေရာက္ပို႔ၿပီး သူ႔တို႔ခံစားခ်က္ေတြေကာ သူမ်ားေတြရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြကိုပါ ထင္ဟပ္ျပဖို႔၊ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ႀကီးကို ဖန္တီးတင္ဆက္လိုက္ဖို႔ကို ေနာက္တြန္႔ေနျခင္း မရွိဘူးဆိုတာကို ေတြ႔ေနရၿပီ ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

(ဓာတ္ပုံမ်ား - Htein Lin Performance - 1 June 2008, Trafalgar Square,
ျပီးေတာ့ ၂၀၀၅၊ မင္းကိုႏိုင္၊ ကိုကိုၾကီးတို႔နဲ႔ ေတြ႔ခဲ့ရတဲ့ ပန္းခ်ီ ထိန္လင္း (ဓာတ္ပုံ - မိုးမခမိတ္ေဆြမ်ား))



Comments