nyi nyut yay neh a thet shay shay : Yan Win (Taung Da Gar)

ညီၫြတ္ေရးနဲ႔ အသက္ရွည္ရွည္ ခင္ခင္မင္မင္

ရန္ဝင္း (ေတာင္တံခါး)
ဇြန္လ ၃၀၊ ၂၀၁၀

“ညီၫြတ္ေရးနဲ႔ အသက္ရွည္ရွည္ ခင္ခင္မင္မင္၊ လက္ေရတျပင္တည္း ေရွးကေတာ့ ပိုခ်စ္ၾကတယ္။”
လက္ေရတျပင္တည္း၊ နန္းေတာ္ေရွ႕ဆရာတင္

ျမန္မာ့႐ိုးရာဓေလ့အတိုင္း ေဒါင္းလန္းႀကီးနဲ႔ ဝိုင္းဖြဲ႔ၿပီးထမင္းစားရတာကို လက္ေရတျပင္တည္းစားတယ္ လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဟင္းခြက္ကို ေဒါင္းလန္းႀကီးအလည္မွာတည္ထားၿပီး ထမင္းပံု ကိုယ္စီပံုလို႔ တိုးတိုးေခြ႔ေခြ႔ ဝိုင္းဖြဲ႔စားၾကတဲ့ ထမင္းဝိုင္းပါ။ မိသားစုနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္၊ သူငယ္ခ်င္းအပါင္းအသင္းေတြနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္၊ အဲဒီလို ေဒါင္းလန္းႀကီးကိုဝိုင္းထိုင္လို႔ ထမင္းစားၾကတဲ့အခါ ညီညီၫြတ္ၫြတ္ ခ်စ္ခ်စ္ခင္ခင္ မွ်မွ်တတ ဝိုင္းဖြဲ႔ၿပီး စားၾကတာမို႔ ေပ်ာ္လည္းေပ်ာ္တယ္။ ေပ်ာ္ေတာ့လည္း က်န္းမာလို႔ အသက္ရွည္ၾကတာပါပဲ။

“လက္ေရတျပင္တည္း၊ ႏွီးေဒါင္းလန္းေတြနဲ႔၊ ဝိုင္းဖြဲ႔ကာ စားၾကသည္၊
ျမမဒီခင္ ခပ္ငယ္ငယ္၊ ေတးဆိုၾက၊ ျမဴးေပ်ာ္ၾက၊ ေဟ့ သူငယ္ခ်င္းေရ၊”
လက္ေရတျပင္တည္း၊ နန္းေတာ္ေရွ႕ဆရာတင္

စားရတာက ျမန္မာ့႐ိုးရာဓေလ့ထမင္းဟင္းဆိုေတာ့ ခပ္ဖြယ္ဖြယ္ဆန္ၾကမ္းထမင္းနဲ႔ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြပဲ မ်ားတာပါ။

“ဆူးပုပ္ကယ္ကင္းပံု၊ အလံုးစံု၊ ဘူးငံုသာေရာ၍ျပြမ္းသည္ႏွင့္ေလး။
ခ်ဳိလည္းခ်ဳိလြန္း၊ ရည္ရြမ္းမ်ားစြာ၊ ႀကံဟင္း ၾကြက္နားေပါင္း ေသာင္းေျပာင္းေရာ၍သာ၊”
လယ္သမားဖြဲ႔တ်ာခ်င္း၊ ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ

ခပ္ဖြယ္ဖြယ္ထမင္းထဲမွာ အဲဒီ ဟင္းရြက္ကန္စြန္းေပါင္း ေသာင္းေျပာင္း ဟင္းခ်ဳိဟင္းေရ ဆမ္းခ်လိုက္တဲ့အခါ ဟင္းေရေတြက ေဘးဘက္ ဘယ္ညာ ထမင္းပံုေတြဆီကို စီးသြားတတ္တယ္။ အဲဒါကို လက္ေရတျပင္စီးတယ္ လို႔ ေခၚပါတယ္။ မိသားစုတစုမွာ သားသမီး ဘုစုခ႐ုေတြမ်ားေနရင္ လူတိုင္းကိုယ္စီ ေဒါင္းလန္းႀကီးကို ဝိုင္းၿပီး ဝင္မထိုင္သာတဲ့အခါ လက္ခ်ည္းပဲ လွမ္းလို႔ဝင္ႏိႈက္စားရတတ္တယ္။ ဒါကလည္း ေပ်ာ္စရာပါပဲ။

“ႏွီးေဒါင္းလန္းႀကီး၊ ခူးၿပီးေသာအခါ၊ သမီးႏွင့္သား၊ မ်ားလို႔မဝင္သာ၊”
ထန္းတက္သမားဖြဲ႔တ်ာခ်င္း၊ ဝန္ႀကီးပေဒသရာဇာ

ေဒါင္းလန္းဆိုတာ အဝန္းက်ယ္က်ယ္ လင္ပန္းပံုစံ ဗ်ပ္ႀကီးတမ်ဳိးပါ။ တေပေလာက္အျမင့္ ေအာက္ခံအေျခ ဝိုင္းဝိုင္းတပ္ထားတဲ့ စားပြဲငယ္ကေလးနဲ႕ဆင္တူတယ္။ ေအာက္ခံအေျခမပါတဲ့ ဗ်ပ္ႀကီးေတြကိုလည္း ေဒါင္းလန္းအစား သံုးပါတယ္။ အခ်င္း ၃ ထြာခြဲ၊ ၄ ထြာခြဲ၊ ၅ ထြာခြဲ၊ အရြယ္အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိတယ္။ တထြာမွာ ၉ လက္မ ရွိပါတယ္။

ႏွီးေဒါင္းလန္းႀကီး

ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမွာရွိတဲ့ ေဒါင္းလန္းႀကီးေတြကေတာ့ ၅ ထြာခြဲအရြယ္ အႀကီးႀကီးေတြပါ။ ထမင္းစားခ်ိန္ေရာက္ၿပီလားဆိုရင္၊ တေယာက္တလက္ ေက်ာင္းသားလက္ ဆိုသလိုပဲ ေရာင္ေပစူးနဲ႔ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသားေတြက သူ႔ထက္ငါ ဝိုင္းၿပီး အျမန္စားၾကတယ္။ အစားေႏွးလို႔ ေနာက္ဆံုးက်န္ရစ္တဲ့သူက ေဒါင္းလန္းႀကီးကို ေဆးေၾကာသန္႔ရွင္းတာနဲ႔ ေက်ာင္းေခြးေတြကိုေကၽြးရတဲ့ တာဝန္ယူရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အျမန္စားၿပီး အရင္ဆံုး ထသြားတဲ့သူေတြက “ေနာက္က်ေခြးေကၽြး ေဒါင္းလန္း ေဆးေဟ့” လို႔ေအာ္ရင္း ထေျပးတာပဲ။

“တို႔ငယ္ငယ္တုန္းအရြယ္၊ ေရာင္ေပစူးကေလးေတြနဲ႔ကြယ္၊ ပုဆိုးကို စလြယ္သိုင္း၊ ရြာဝိုင္းပတ္လည္၊ ေျပးလႊားေပ်ာ္ပါးတဲ့၊ သူငယ္ခ်င္း အေပါင္းအေဖာ္မ်ားရယ္၊”
ေရာင္ေပစူး၊ အေကာ္ဒီယံ အုန္းေက်ာ္

ႏွီးေဒါင္းလန္းလို႔ေခၚတာကေတာ့ ဝါးႏွီးျဖာၿပီး ယက္ထားတဲ့ဗ်ပ္အဝိုင္းကို သစ္ေစးသုတ္ၿပီး အေခ်ာကိုင္ထား ေၾကာင့္ပါ။ အမ်ားအားျဖင့္ ဝါးႏီွးနဲ႔ ယက္ထားတဲ့ အျဖဴထည္အေျခခံပံုစံလုပ္ၿပီး သစ္ေစးသုတ္ ယြန္းထည္မ်ဳိးေတြကို ပုဂံၿမိဳ႕နယ္ ျမင္းကပါအရပ္က လုပ္ၾကတယ္။ မုံရြာနယ္က ေက်ာက္ကာ အရပ္မွာေတာ့ ဝါးႏီွးကိုေခြထားတဲ့ အျဖဴထည္အေျခခံပံုစံကို သံုးၾကတယ္။ ျမင္းကပါလက္ရာ ယြန္းထည္ေတြကို အႏုအယဥ္အလွအပအတြက္ ႏွစ္သက္ၾကတယ္။ ေက်ာက္ကာနယ္ ယြန္းထည္ေတြကေတာ့ အခိုင္အခံ့မွာ နာမည္ရပါတယ္။ ႏွီးေဒါင္းလန္းေတြကိုေတာ့ ျမင္းကပါမွာေရာ ေက်ာက္ကာမွာပါ လုပ္ၾကတယ္။

ေက်ာက္ကာအရပ္ ယြန္းပညာရွင္ေတြက ေဒါင္းလန္းကို ေဒါင္းနန္း လို႔ ေခၚၾကတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အနက္ေရာင္ ေဒါင္းလန္းေတြရဲ႕အလယ္မွာ ေဒါင္း႐ုပ္ အျမဲပါေလ့ရွိတယ္။ ေဒါင္းရဲ႕ေနရာ၊ ေဒါင္းရဲ႕နန္း ျဖစ္တာေၾကာင့္ ေဒါင္းနန္း ေခၚတယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္။ အနီေရာင္ ေဒါင္းလန္းေတြမွာေတာ့ ေဒါင္း႐ုပ္ထည့္ေလ့ မရွိပါ။ အနီေရာင္ ေဒါင္းလန္းေတြမွာ ေစ်းႀကီးတဲ့ ဟသၤျပဒါး ကိုသံုးရေတာ့၊ ပစၥည္းဖိုးပိုကုန္လို႔ အနက္ေရာင္ထက္ ကုန္က်စားရိတ္ပိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လက္ခ သက္သာေအာင္ ေဒါင္း႐ုပ္မထည့္တာပါတဲ့။ ဒါေပမယ့္ အနီေရာင္ေရာ အနက္ေရာင္ပါ ေဒါင္းနန္း လို႔ပဲ ေခၚၾကတယ္။

ျမန္မာ႐ိုးရာ ေဒါင္း႐ုပ္ ဒီဇိုင္းမ်ား
ေမာင္ေအးျမင့္ (ျမန္မာမႈဒီဇိုင္းသုေတသီ)

တကယ္ေတာ့ ျမန္မာျပည္က ေဒါင္းတို႔ရဲ႕ေနရာ၊ ေဒါင္းအိုးေဝတို႔ရဲ႕နန္း၊ ေဒါင္းနန္း ပါပဲ။ ျမန္မာေတြရဲ႕ ႐ိုးရာဓေလ့မွာ ေဒါင္း ကို အေလးအနက္ထားပါတယ္။ တြန္တဲ့အသံက သာယာၿပီး၊ ခန္႔ညား တင့္တယ္လွပျခင္း၊ ရဲရင့္ျခင္း၊ မဆုတ္မနစ္ အၿပီးတိုင္ တိုက္ခိုက္တတ္ျခင္း ဆိုတဲ့ သတၱိေတြကို ကိုယ္စားျပဳတာေၾကာင့္၊ ေခတ္အဆက္ဆက္မွာ ကေဒါင္း၊ ခြပ္ေဒါင္း၊ ေဒါင္း႐ုပ္ဒီဇိုင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးသံုးပါတယ္။

“အေပါင္း ဘဝင္ခ်မ္းေစဘို႔၊ အေကာင္း တမင္မွန္းမွန္းၿပီး၊ ေဒါင္း အဆင္ဆန္းေတြႏွင့္ ပုဝါအလံထူ”
သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း

ကေဒါင္း အလံ

ခြပ္ေဒါင္း အလံ

“ေကာင္းမ်ဳိးအေထြေထြရယ္နဲ႔ ခၽြန္ေစ ျမေစေစာ၊ ေဒါင္းအိုးေဝရယ္လို႔ တြန္ေစ ကေစေသာ။”
သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း

ညီၫြတ္ေရးနဲ႔ အသက္ရွည္ရွည္ ခင္ခင္မင္မင္၊ ထာဝစဥ္ ေနခ်င္သူေတြအဖို႔မွာေတာ့ ေဒါင္းအိုးေဝတို႕ရဲ႕ နန္းျဖစ္တဲ့ ကိုယ့္ႏိုင္ငံ၊ ကိုယ့္ဇာတိႏြယ္ကို လြမ္းၾကရတာပါပဲေလ။

“ငယ္မူကို မေဖ်ာက္ႏိုင္ဘူး၊ ေပ်ာ္ေလာက္ဖြယ္၊ မယ္ရင္ရယ္ လြမ္းပါဘိတယ္၊ ကိုယ္တို႔ဇာတိႏြယ္”
လက္ေရတျပင္တည္း၊ နန္းေတာ္ေရွ႕ဆရာတင္

အထူးေက်းဇူးတင္စြာျဖင့္ ကိုးကားျခင္း

(၁) ျမန္မာ့႐ိုးရာ ယြန္းလက္မႈပညာ (သေျပညိဳေမာင္ကိုဦး)၊ ၁၉၇၁
(၂) မဟာကဗ်ာက်မ္း၊ ဒုတိယတြဲ (ဆရာေမာင္ပန္းဦး)၊ တေပါင္းလ၊ ျမန္မာခုႏွစ္ ၁၂၆၈
(၃) ျပည္သူခ်စ္ေသာ အႏုပညာသည္မ်ား၊ လူထုေဒၚအမာ၊ ေမလ၊ ၁၉၆၄
(၄) Visions From Golden Land: Burma and the art of Lacquer (Ralph Isaacs and T. Richard Blurton) 2000
(၅) Animals and Birds in Myanmar Art by U Aye Myint : www. Goldenlandpages.com/articles
(၆) www.crwflags.com