နုုိဘယ္ဆုသမိုင္း
သန္းဝင္းလႈိင္
ဇြန္ ၂၆၊ ၂၀၁၃
ကမၻာေပၚ႐ွိ ႏုိင္ငံအသီးသီးမွ အသိပညာ႐ွင္မ်ား၊ အတတ္ပညာ႐ွင္မ်ား၊ စာေပပညာ႐ွင္မ်ား ႏွင့္ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ကိုယ္က်ိဳးစြန္႔အနစ္နာခံကာ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ၾကေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားအား ထုိက္တန္စြာ ဂုဏ္ျပဳခ်ီးျမွင့္ေသာ ဆုမ်ားတြင္ `ႏိုဘယ္ဆု´ မွာ အထင္႐ွားဆံုးႏွင့္ ၾသဇာတိကၠမ အႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။ ႏိုဘယ္ဆု ေက်ာ္ၾကားရျခင္းမွာ မိမိႏုိင္ငံ၊ မိမိလူမ်ိဳးအက်ိဳးအတြက္ ကြက္ကြက္ေလးသာမက ကမၻာ့ႏုိင္ငံအသီးသီး၏ လူ႔ေလာကေကာင္းက်ိဳးအတြက္ စြမ္းစြမ္းတမံ ထူးခၽြန္စြာ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ၾကေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကိုသာ ေ႐ြးခ်ယ္ခ်ီးျမွင့္ျခင္း၊ ေငြေၾကးပမာဏအားျဖင့္ မ်ားျပားလွျခင္း၊ ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္ ၾသဇာႀကီးမားျခင္း၊ ေန႔ခ်င္းညခ်င္းကမၻာသိ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ခဲ့ရျခင္း၊ ႏုိင္ငံေရးသေဘာမေဆာင္ျခင္းႏွင့္ မည္သည့္အာဏာပိုင္အစိုးရအဖြဲ႕၏ ေဝဖန္ေစာေၾကာပံ့ပိုးျခင္းမ်ားကိုမွ် မလုိက္ေလ်ာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။
● ႏိုဘယ္ဆုဆိုသည္မွာ
ႏိုဘယ္ဆုသည္ ဆြီဒင္ႏုိင္ငံသား သိပၸံပညာ႐ွင္တစ္ဦးျဖစ္သူ အဲဖရက္ဘန္းဟပ္ႏိုဘယ္ (Alfred Bernhard Nobel) (၁၈၃၃-၁၈၉၆) ဆုသူက စီစဥ္ထားရစ္ခဲ့ေသာ ရန္ပံုေငြကို အေျခခံ၍ ေပးေသာဆုျဖစ္သည္။ ႏိုဘယ္ဆုကို ဘာသာရပ္အမ်ိဳးအစားအားျဖင့္ ႐ူပေဗဒဆိုင္ရာဆု၊ ဓာတုေဗဒဆုိင္ရာဆု၊ ေဆးသိပၸံဆိုင္ရာဆု၊ စာေပဆုိင္ရာဆုႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာဆုဟူ၍ မူလက ငါးမ်ိဳးခြဲျခားထားသည္။ ထို႔ေနာက္ သက္ဆုိင္ရာတို႔၏ တာဝန္ေပးခ်က္အရ ဆီြဒင္ဘဏ္က တာဝန္ယူ၍ စီးပြားေရးဆုိင္ရာဆုကို ၁၉၆၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ စတင္ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ေလသည္။
● ႏိုဘယ္ဆုကိုတီထြင္ခဲ့သူ
ႏိုဘယ္ဆုကို တီထြင္ျပ႒ာန္းခဲ့ေသာ အဲဖရက္ဘန္းဟပ္ႏိုဘယ္ကို ၁၈၃၃ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ အဖ အင္မင္နယူရယ္ႏိုဘယ္ (Immanuel Nobel) ႏွင့္ မိခင္ အင္ဒရစ္ကာႏိုဘယ္ (Andrielta Nobel) တို႔မွ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ဖခင္ျဖစ္သူသည္ သိပၸံသုေတသီတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး မိခင္သည္ စာေပ၀ါသနာ႐ွင္ျဖစ္သည္။
ႏိုဘယ္သည္ ငယ္စဥ္က ႐ု႐ွားႏုိင္ငံ စိန္႔ပီတာစဘတ္ၿမိဳ႕၌ ပညာသင္ၾကားခဲ့ၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသို႔ သြားေရာက္၍ နာမည္ေက်ာ္ အင္ဂ်င္နီယာႀကီး `ဂၽြန္အီရက္စ္ဆန္´ (John Ericsson) ထံ၌ အင္ဂ်င္နီယာဘာသာရပ္ကို သင္ၾကားခဲ့သည္။
ထို႔ေနာက္ စိန္႔ပီတာစဘတ္ၿမိဳ႕သို႔ ျပန္လာကာ မိမိဖခင္၏ လုပ္ငန္းမ်ားကို ကူညီရင္း ႏိုက္ထ႐ိုဂလစ္ဆရင္း (Nitroglycerine) ေခၚ ႏိုက္ထ႐ိုအက္ဆစ္ႏွင့္ ဆာလဖ်ဴရစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္ေသာ ေပါက္ကြဲမႈျပင္းထန္ေစတတ္သည့္ ဓာတုေဗဒပစၥည္းကို စမ္းသပ္လုပ္ကိုင္ၾကည့္ရာ ေအာင္ျမင္ခဲ့သျဖင့္ ပထမဆံုး ႏုိက္ထ႐ိုဂလစ္ဆရင္းထုတ္လုပ္ေသာ စက္႐ုံတစ္ခုကို ဆြီဒင္ႏိုင္ငံ၊ စေတာ့ဟုမ္းၿမိဳ႕နား႐ွိ ဟဲလင္းေဘာ့ခ်္ (Heleneborg) ေဒသ၌ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္လည္း ေမွ်ာ္လင့္သည့္အတုိင္း ေဘးကင္းစြာအသံုးမျပဳႏုိင္ဘဲ ေပါက္ကြဲမႈမ်ားမၾကာခဏ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ တခါ၌ အလုပ္႐ုံအတြင္းေပါက္ကြဲမႈေၾကာင့္ ညီျဖစ္သူမွာ ေသဆံုးသြား၍ ဖခင္ႀကီးမွာလည္း မသန္မစြမ္းဒုကၡိတျဖစ္ခဲ့ရေလသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ၁၈၆၇ ခုႏွစ္၌ သူသည္ ႏိုက္ထ႐ိုဂလစ္ဆရင္းကို အျခားပစၥည္းတစ္ခုႏွင့္ ေပါင္းစပ္ၾကည့္ရာ ေဘးကင္းစြာ ကိုင္တြယ္အသံုးျပဳႏုိင္ၿပီးလွ်င္ `ဒိုင္းနမိုက္´ (Dynamite) ဟု အမည္ေပးခဲ့သည္။ႏိုဘယ္သည္၁၈၈၄ တြင္ ေတာ္ဝင္ဆြီဒင္သိပၸံအကယ္ဒမီ ၏ဂုဏ္ထူးေဆာင္အဖဲြ ့ဝင္အျဖစ္ေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရသည္။
သူတီထြင္ခဲ့ေသာ ဒိုင္းနမိုက္ ေခၚ ယမ္းဘီလူးသည္ တူးေျမာင္းမ်ားတူးေဖာ္ေရးအတြက္ လည္းေကာင္း၊ သတၱဳတူးေဖာ္ေရးအတြက္ လည္းေကာင္း၊ မီးရထားဥမင္လိုဏ္ေခါင္းေဖာက္လုပ္ေရးအတြက္ လည္းေကာင္း၊ ေက်ာက္ေတာင္တို႔ကို ေဖာက္ခြဲရန္အတြက္လည္းေကာင္း မ်ားစြာအသံုးဝင္ေပသည္။
တဖန္ ၁၈၈၇ ခုႏွစ္တြင္ `ေဘာလစ္တုိက္´ (Ballistite) ေခၚ မီးခိုးမထြက္သည့္ ဓာတုအမႈန္႔တစ္မ်ိဳးကို တီထြင္ႏုိင္ခဲ့ျပန္သည္။
ထို႔အျပင္ အျခားေသာ တီထြင္မႈမ်ားကိုပါ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသးရာ အမ်ိဳးအစားေပါင္း ၃၅၅ ခုကို မူပိုင္မွတ္ပုံတင္ႏိုင္ခဲ့သည္။
ဤသို႔ျဖင့္ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္း သူသည္ ဒိုင္းနမိုက္လုပ္ငန္းႏွင့္ ႀကီးပြားလာခဲ့ရာ၊ ကမၻာတြင္ အၾကြယ္ဝဆံုး သန္းၾကြယ္ပုဂၢိဳလ္မ်ား အနက္ တစ္ဦးအပါအ၀င္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ႏုိဘယ္သည္ ဆြီဒင္၊ အဂၤလိပ္၊ ဂ်ာမန္၊ ျပင္သစ္၊ ႐ု႐ွားဘာသာစကားမ်ားကိုလည္း ကၽြမ္းက်င္စြာ တတ္ေျမာက္သည္။ ႐ူပေဗဒ၊ ဓာတုေဗဒ၊ ေဆးသိပၸံပညာႏွင့္ စာေပတို႔တြင္ အထူးႏွံ႕စပ္တတ္ကၽြမ္းသည္။
သို႔ေသာ္ သူတီထြင္ခဲ့ေသာ ဒိုင္းနမိုက္မ်ားကို အသံုးျပဳ၍ ကမၻာအႏွံ႕အျပားတြင္ စစ္ပြဲမ်ားကို ဆင္ႏႊဲေနေၾကာင္း ၾကားသိရေသာအခါ ပင္ကိုယ္က က်န္းမာေရးမေကာင္းသည့္အထဲ စိတ္မခ်မ္းမသာျဖစ္ခဲ့ရေတာ့သည္။ သူသည္ လူ႔အက်ိဳးျပဳရန္ ရည္႐ြယ္၍ တီထြင္ခဲ့သည့္ `ဒိုင္းနမိုက္´ မ်ားကို လူသတ္လက္နက္မ်ားအျဖစ္ အသံုးျပဳေနၾက၍ သူသည္ ယူက်ံဳးမရျဖစ္ခဲ့ရသလို တီထြင္ခဲ့သည္မွာ မွားေလစြဟု ေနာင္တရမိေတာ့သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ လူ႕ေလာကေကာင္းက်ိဳးအတြက္ လည္းေကာင္း၊ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရ႐ွိရန္ ေမတၱာစိတ္၊ က႐ုဏာစိတ္ျဖင့္ လည္းေကာင္း ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ေသာသူတို႔အား မည္သည့္ႏုိင္ငံ၊ မည္သည့္လူမ်ိဳးကိုမဆို ထိုက္တန္သည့္သူကို ေပးရန္အတြက္ သူပိုင္ဆုိင္ခဲ့သမွ်ကို လွဴဒါန္းေပးရန္ ေသတမ္းစာေရးထားခဲ့သည္။ ယခုအခါ ႏိုဘယ္ေဖာင္ေဒး႐ွင္းအဖြဲ႕၏ ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာမႈမွာ ဆြီဒင္ ခရိုနီေငြ ၃ ဒႆမ ၁ ဘီလီယံ (အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄၇၂ သန္း) ႐ွိသည္။
● ႏိုဘယ္၏ ေသတမ္းစာ
ႏိုဘယ္သည္ မကြယ္လြန္မီ တစ္ႏွစ္အလိုျဖစ္ေသာ ၁၈၉၅ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလ ၂၇ ရက္ ရက္စြဲျဖင့္ ကမၻာလံုးအံ့အားသင့္ခဲ့ေသာ `ေသတမ္းစာ´ ကို ေရးသားခဲ့သည္။
ယင္းေသတမ္းစာႏွင့္အတူ သူပိုင္ဆိုင္ေသာ ဆြီဒင္ခရိုနီေငြ ၃၁ သန္း (အေမရိကန္ေဒၚလာ ၉,၂ဝဝ,ဝဝဝ) ကို ထားရစ္ခဲ့သည္။ ႏိုဘယ္သည္ လူပ်ိဳႀကီးဘ၀ျဖင့္ပင္ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ အီတလီႏိုင္ငံ ဆန္ရီမိုၿမိဳ႕႐ွိ ေနအိမ္၌ပင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္၌ သူ႔အသက္သည္ ၆၃ ႏွစ္႐ွိၿပီျဖစ္သည္။
● ႏိုဘယ္ေဖာင္ေဒး႐ွင္း
ႏိုဘယ္ေဖာင္ေဒး႐ွင္းကို ႏိုဘယ္ကြယ္လြန္ၿပီး (၄) ႏွစ္အၾကာ ၁၉ဝဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ စတင္ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္၍ ပုဂၢိဳလ္ငါးဦးအနက္ တစ္ဦးကို ဆြီဒင္ဘု၇င္က ေ႐ြးခ်ယ္ခန္႔ထားၿပီး က်န္ေလးဦးကိုမူ ဆုမ်ားေ႐ြးခ်ယ္ရေသာအဖြဲ႕အသီးသီးမွ ေ႐ြးခ်ယ္ေပးခဲ့ရသည္။
စာေပဆုိင္ရာဆု၊ ႐ူပေဗဒဆုိင္ရာဆု၊ ဓာတုေဗဒဆိုင္ရာဆု၊ စီးပြားေရးဆုိင္ရာဆုႏွင့္ ေဆးသိပၸံဆုိင္ရာဆုတို႔ကို ဆြီဒင္ႏိုင္ငံ စေတာ့ဟုမ္းၿမိဳ႕တြင္လည္းေကာင္း၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္ဆုကို ေနာ္ေ၀းႏုိင္ငံ ေအာ္စလိုၿမိဳ႕တြင္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္စဥ္ ႏိုဘယ္ကြယ္လြန္သည့္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔တုိင္း တၿပိဳင္နက္ အခမ္းအနားျဖင့္ ခ်ီးျမွင့္ေပးသည္။ ဆုေပးပြဲအခမ္းအနားသို႔ ဘုရင္မင္းျမတ္ကိုယ္တုိင္ ၾကြေရာက္၍ ေပးအပ္ေလ့႐ွိသည္။ ပထမဆံုး စတင္ခ်ီးျမွင့္သည့္ဆုအမ်ိဳးအစားမွာ စာေပဆုိင္ရာ ႏိုဘယ္ဆုျဖစ္ၿပီး၊ ေနာက္ဆံုး ခ်ီးျမွင့္ေပးေသာဆုမွာ ေဆးသိပၸံဆုိင္ရာဆု ျဖစ္သည္။ ႐ူပေဗဒ၊ ဓာတုေဗဒ၊ စီးပြားေရး၊ ေဆးသိပၸံ ႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာဆုမ်ားကို တဦးေသာ္လည္းေကာင္း၊ အဖြဲ႕လုိက္ေသာ္လည္းေကာင္း ခ်ီးျမွင့္ေလ့႐ွိသည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာဆုကို အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုလည္း ခ်ီးျမွင့္ေလ့႐ွိသည္။ ယခုအခါ ႏိုဘယ္ဆု ခ်ီးျမွင့္ခဲ့သည့္သက္တမ္းမွာ ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၃ ႏွစ္ ႐ွိၿပီျဖစ္သည္။
● ႏိုဘယ္ဆု၏ တန္ဖိုးေငြေၾကးပမာဏ
ႏိုဘယ္ဆုတန္ဖိုးေငြေၾကးမွာ တစ္ႏွစ္ ႏွင့္ တစ္ႏွစ္ မတူေပ။ ဆု စတင္ခ်ီးျမွင့္စဥ္က ေဒၚလာ ၆၅ဝဝ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဆုေငြကို ျငင္းဆိုသူမ်ား၊ ေဖာင္ေဒး႐ွင္းအဖြဲ႕၏ ဘဏ္တိုးေငြမ်ားမွာ တစ္ႏွစ္ထက္တစ္ႏွစ္ တိုးပြားလာသျဖင့္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ဆုတစ္ခုလွ်င္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁ ဒႆမ ၂ သန္းခန္႔ ခ်ီးျမွင့္သည္။ ထိုဆုေငြသည္ အျမတ္ေတာ္ေၾကးကင္းလြတ္ခြင့္႐ွိသည္။ တခါတရံတြင္ ဆုတစ္ဆုကို ႏွစ္ဦး၊ သံုးဦး ခြဲယူရသည္လည္း ႐ွိသည္။ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုခုက ရ႐ွိပါက ယင္းအဖြဲ႕အစည္းကိုယ္စား အႀကီးအကဲတစ္ဦးဦး ဆုလက္ခံရယူ ေပးရသည္။
● ႏိုဘယ္ဆုရ႐ွိသူမ်ားအား ခ်ီးျမွင့္သည့္ ေ႐ႊတံဆိပ္
ႏိုဘယ္ဆုရ႐ွိသူမ်ားအား ခ်ီးျမွင့္သည့္ ေ႐ႊတံဆိပ္မ်ားကို ၁၉ဝ၂ ခုႏွစ္တြင္မွ သြန္းလုပ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉ဝ၁ ခုႏွစ္တြင္ ရ႐ွိခဲ့ေသာ ႏိုဘယ္ဆု႐ွင္မ်ားမွာ ေနာက္တစ္ႏွစ္အၾကာ ၁၉ဝ၂ ခုႏွစ္က်မွ ေ႐ႊတံဆိပ္မ်ားကို ရ႐ွိသည္။ ယင္းေ႐ႊတံဆိပ္မွာ ၂၃ ကာရက္ (၁၆ ပဲရည္) ေ႐ႊျဖစ္ၿပီး၊ ပံုသဏၭာန္မွာ စက္၀ိုင္းပံုျဖစ္သည္။ ေ႐ႊတံဆိပ္၏ အခ်င္းမွာ ၂ လက္မခြဲခန္႔႐ွိ၍ ေပါင္ဝက္ (၁၃ ဒႆမ ၈၈ က်ပ္သား) နီးပါးခန္႔ အခ်ိန္စီးသည္။ ဆုတံဆိပ္ေပၚမွ ဒီဇိုင္းပံုစံမ်ားကို ဆြီဒင္ပန္းပုဆရာ အဲရစ္ဘတ္ဆိုသူက ထုလုပ္ေပးခဲ့သည္။ ဆု၏ အေ႐ွ႕ဘက္ မ်က္ႏွာစာတြင္ ႏိုဘယ္၏ အမည္ႏွင့္ ႐ုပ္ၾကြပံုတူ ကိုယ္တစ္ပိုင္းပံုကို သြန္းလုပ္ထားသည္။ ႐ုပ္ၾကြပံုေ႐ွ႕ဘက္၌ နိုဘယ္၏ အမည္ႏွင့္ အေနာက္ဖက္၌ နိုဘယ္၏ေမြးေန႔ႏွင့္ ကြယ္လြန္ရက္စြဲကို ေရာမအကၡရာျဖင့္ ကမၺည္းေရးထုိးထားသည္။ က်န္တဖက္ျခမ္းတြင္မူ ဆုရသူ၏ အမည္၊ ရ႐ွိသည့္ ခုႏွစ္ ႏွင့္ ဆုအမ်ိဳးအစားကို လက္တင္အကၡရာျဖင့္ ကမၺည္းတင္ထားၿပီး ေရာမကဗ်ာစာဆိုႀကီး ဗားဂါး (၇ဝ-၁၉ ဘီစီ) ၏ လက္တင္ကဗ်ာ႐ွည္ထဲမွ `အၾကင္သူအား မိမိတီထြင္ခဲ့ေသာ အတတ္ပညာျဖင့္ လူ႔ေလာကႀကီးကို ကုံလံုၾကြယ္ဝေစျခင္းကား မြန္ျမတ္လွေပစြ´ ဟူေသာ စာသားကို ေရးထိုးထားေလသည္။
● ႏိုဘယ္ဆု ဂုဏ္ျပဳလက္မွတ္
ႏိုဘယ္ဆု ဂုဏ္ျပဳလက္မွတ္မ်ားကို ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၁၁ ခုႏွစ္ မွ ၁၄၀၀ ျပည့္ႏွစ္ အတြင္း အသံုးျပဳခဲ့ေသာ လက္ေရးပံုစံျဖင့္ ေရးသားပံုႏွိပ္ထားသည္။ ထို႔အျပင္ ႏိုဘယ္ဆု႐ွင္၏ ေဆာင္႐ြက္ခ်က္ႏွင့္ ေဆာင္႐ြက္ေနေသာ ပံုမ်ားကို ဂရိဘုရားေက်ာင္းမ်ား၌ ေတြ႕ရေသာ အမွတ္လကၡဏာမ်ားျဖင့္ ေရးဆြဲထားေလသည္။
● ႏိုဘယ္ဆုခ်ီးျမွင့္ခဲ့သမွ်
၁၉၀၁ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အထိ ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ေသာ ႏိုဘယ္ဆုမ်ားမွာ ႐ူပေဗဒဆုိင္ရာဆု ၁၉၃၊ ဓာတုေဗဒဆုိင္ရာဆု ၁၆၂ ဆု၊ ေဆးသိပၸံ ဆုိင္ရာဆု ၂၀၁ ဆု၊ စီးပြားေရးဆိုင္ရာဆု (၁၉၆၉ မွ ၂ဝ၁၂ အထိ) ၇၁ ဆု၊ စာေပဆုိင္ရာဆု ၁ဝ၉ ဆု ႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာဆု လူပုဂၢိဳလ္ ၁ဝဝ ႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္း ၂၄ ခု အပါအ၀င္ ၁၂၄ ဆု ႐ွိသည္။
ႏိုဘယ္ဆုကို ႏွစ္ထပ္ကြမ္းရ႐ွိသူမ်ားႏွင့္ သုံးထပ္ကြမ္းရ႐ွိေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားလည္း ႐ွိသည္။ ႏိုဘယ္ဆုကို ႏွစ္ႀကိမ္ေျမာက္ ရ႐ွိသူမ်ားမွာ မဒမ္က်ဴရီသည္ ၁၉ဝ၃ ခုႏွစ္တြင္ ႐ူပေဗဒဆုိင္ရာဆုႏွင့္ ၁၉၁၁ ခုႏွစ္ တြင္ ဓာတုေဗဒဆုိင္ရာဆုကို ဆြတ္ခူးရ႐ွိခ့ဲသည္။ ထို႔အတူ လင္းနပ္ေပါလ္လင္း (Linus Pauling) ဆိုသူသည္ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ ဓာတုေဗဒဆုိင္ရာဆုကိုလည္းေကာင္း၊ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆိုင္ရာဆုကိုလည္းေကာင္း ရ႐ွိခဲ့သည္။ တဖန္ ဂၽြန္ဘာဒင္း (John Bardeen) ဆိုသူသည္ ၁၉၅၆ ႏွင့္ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္တြင္ ႐ူပေဗဒ ဆုိင္ရာဆုကို ၂ ႀကိမ္တုိင္တုိင္ ဆြတ္ခူးထားသည္။ ထို႔အျပင္ ဖရက္ဒရစ္ဆင္ဂ်ာ (Frederick Sanger) ဆိုသူကလည္း ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ႏွင့္ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ ဓာတုေဗဒဆုိင္ရာဆုမ်ားကို ၂ ႀကိမ္တိုင္တုိင္ ရ႐ွိခဲ့ေလသည္။
နုုိဘယ္ဆုရရိွေသာအဖဲြ ့အစည္းမ်ားမွာ-
၁၉၀၄တြင္အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဥပေဒအင္စတီက်ဴ၊၁၉၁၀တြင္အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာျငိမ္းခ်မ္းေရးအျမဲတမ္းဗ်ဴရို၊ ၁၉၁၇တြင္အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၾကက္္ေျခ နီအဖဲြ ့၊၁၉၃၈တြင္ဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ာနန္ဆန္အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာရံုး၊၁၉၄၄ တြင္အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာၾကက္ေျခနီအဖဲြ ့၊၁၉၄၇ တြင္ Friends service Council(The Quakers),American Friends service Committee(The Quakers)၊၁၉၅၄ တြင္ ကုလသမဂၢဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာမဟာမင္းၾကီးရံုး၊၁၉၆၃တြင္အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာၾကက္ေျခနီအဖဲြ ့ ၁၉၆၅တြင္ကုလသမဂၢ ကေလးမ်ား ရန္ပံုေငြအဖဲြ ့၊၁၉၆၉ တြင္ကမၻာ့အလုပ္သမားအဖြဲ ့ခ်ဳပ္၊၁၉၇၇ တြင္အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာလြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္အဖဲြ ့၊၁၉၈၁ တြင္ ကုလသမဂၢဒုကၡသည္မ်ားဆိုင္ရာမဟာမင္းၾကီးရံုး၊၁၉၈၅တြင္ႏ်ဴကလီယားစစ္ပဲြကာကြယ္ေရးဆိုင္ရာအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာရူပေဗဒပညာရွင္မ်ားအဖဲြ ့၊၁၉၈၈ တြင္ကုလသမဂၢျငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းမွဳတပ္ဖဲြ ့၊၁၉၉၅ Pugwash လွဳပ္ရွားမွဳ၊၁၉၉၇ တြင္ေျမျမွပ္မိုင္းမ်ားပိတ္ပင္ေရးအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာလွဳပ္ရွားမွဳ၊၁၉၉၉ တြင္နယ္စည္းမျခားဆရာဝန္မ်ားအဖဲြ ့၊တို ့ျဖစ္ၾကသည္။
သံုးထပ္ကြမ္းရ႐ွိေသာ အဖြဲ႕အစည္းမွာ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ၾကက္ေျခနီအသင္း (I.C.R.C) ျဖစ္ၿပီး ၁၉၁၇၊ ၁၉၄၄၊ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္မ်ား၌ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာဆုမ်ားကို ရ႐ွိထားသည္။ ကုလသမဂၢဒုကၡသည္မ်ားဆုိင္ရာ မဟာမင္းႀကီး႐ုံး (U.N.H.C.R) ကလည္း ၁၉၅၄ ႏွင့္ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္ဆုကို ရ႐ွိခဲ့သည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြက္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာ ႏိုဘယ္ဆုကို အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (I.L.O) က ရ႐ွိခဲ့သည္။
ယေန႔အထိ ႏိုဘယ္ဆု အမ်ားဆံုးရ႐ွိေသာ ႏိုင္ငံမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုျဖစ္ၿပီး၊ စာေပဆုိင္ရာ ႏိုဘယ္ဆုအမ်ားဆံုး ရ႐ွိေသာ ႏိုင္ငံမွာ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ အာ႐ွတိုက္မွလည္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာ ႏိုဘယ္ဆုႏွင့္ စာေပဆုိင္ရာ ႏိုဘယ္ဆု ရ႐ွိသူေပါင္း ၁၆ ဦးခန္႔ ႐ွိသည္။
သို႔ေသာ္ ႏိုဘယ္ဆုကို ျငင္းပယ္သူမ်ားလည္း ႐ွိသည္။ ၄င္းတို႔မွာ စာေပဆုိင္ရာႏိုဘယ္ဆု ရ႐ွိသူ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုမွ စာေရးဆရာႀကီး ေဘာရစၥအဲလ္ပါစတာနက္ (၁၉၅၈) ျပင္သစ္ႏိုင္ငံမွ စာေရးဆရာ ဂ်င္းေပါလ္ဆတ္ (၁၉၆၄)၊ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုမွ စာေရးဆရာ အလက္ဇျႏၵားဆိုဇင္နီဆင္ (၁၉၇၀) (၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ခံရၿပီးေနာက္ ထိုႏွစ္က်မွ ႏိုဘယ္ဆုကို လက္ခံရယူသည္) ႏွင့္ ဗီယက္နမ္မွ လီဒြတ္သို႔ (၁၉၇၃) တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္ဆုကို လက္ခံရ႐ွိေသာ္လည္း ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္က်ခံေနရသည့္အတြက္ ၄င္း၏ ကိုယ္စားခင္ပြန္းသည္ႏွင့္ သားႏွစ္ေယာက္က တက္ေရာက္ယူခဲ့ရသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္မွ လြတ္ေျမာက္ၿပီးေနာက္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ဇူလိုင္လတြင္ ေနာ္ေ၀းႏိုင္ငံသို႔ ကိုယ္တုိင္သြားေရာက္၍ တရား၀င္လက္ခံရယူကာ အမွတ္တရ အမွာစကားေျပာၾကားႏုိင္ခဲ့သည္။
ႏိုဘယ္ဆုကို ၁၉၀၁ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔မွ စတင္က်င္းပခဲ့ရာ ယခု (၂၀၁၂) တြင္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၂ ႏွစ္ေျမာက္ ျပည့္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္သည္။
မည္သို႔ဆိုေစ…. ႏိုဘယ္ဆုသည္ ကမၻာ့လူသားတို႔ေကာင္းက်ိဳးအတြက္ စြမ္းစြမ္းတမံေဆာင္႐ြက္ခဲ့ေသာ ပုဂၢိဳလ္ထူးမ်ားကိုသာ အဓိကထား ေ႐ြးခ်ယ္ခ်ီးျမွင့္ေနေသာေၾကာင့္ ႏိုဘယ္ဆု၏ ဂုဏ္သိကၡာ၊ တန္ဖိုးႏွင့္ ၾသဇာတိကၠမသည္ အစဥ္ျမင့္မားေနမည္မွာ မလြဲဧကန္ပင္တည္း။
စာကိုး
၁။ Noblel Prize Winner, Wikipedia, the free encyclopedia.
(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။)
Comments