ေအာက္တိုဘာလ သမိုင္း (History of October)
သန္းဝင္းလိႈင္
ေအာက္တုုိဘာ ၁၃၊ ၂၀၁၃
ေရွးေရာမ ျပကၡဒိန္တြင္ ေအာက္တိုဘာလသည္ “ရွစ္ခုေျမာက္လ” ျဖစ္ခဲ့သည္။ မူလအမည္မွာလည္း “ရွစ္ခု” ဟု အဓိပၸာယ္ရေသာ လက္တင္ဘာသာစကား Octo မွ ဆင္းသက္လာသည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ ေအာက္တိုဘာ (October) ဟူ၍ ေရြ႕ေလ်ာေျပာင္းလဲလာသည္။ ျပင္သစ္တို႔က ေအာက္တိုဘာလကို Octobre ဟူ၍ စကားလုံးေပါင္းသည္။
ေအာက္တိုဘာလ၌ ရက္ေပါင္း ၃၁ ရက္ ရွိၿပီး ယခုအခါ ျပကၡဒိန္တြင္ (၁ဝ) လေျမာက္ ေနရာသို႔ ေရာက္ရွိေနသည္။ ေအာက္တိုဘာလ၏ ဝိေသသထူးျခားေသာ ပန္းကား ထပ္တရာပန္း ျဖစ္၍ ေမြးနံေက်ာက္မ်က္မွာ ေၾကာင္ေက်ာက္ (Cat’s eyes) ျဖစ္သည္။
ျမန္မာ့သမိုင္း၌ ေအာက္တိုဘာလအတြင္း ထူးျခားျဖစ္ရပ္မ်ားမွာ -
၁ဝ၈၉ ေအာက္တိုဘာ ၁၈ ။ က်န္စစ္သားမင္းသည္ အေနာ္ရထာမင္း တည္ခဲ့ေသာ ေရႊစည္းခုံေစတီငယ္ကို ငုံ၍ ေက်ာက္အုတ္ျဖင့္ ထပ္မံတည္သည္။
၁၁၁၃ ေအာက္တိုဘာလ ၁၂။ ေရႊဂူဒါယကာ အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီး ကြပ္ကဲ၍ စစ္သူႀကီး လက္ဝဲလက္ယာတို႔ျဖင့္ တရုတ္တ္ို႔အား စစ္တိုက္ရာ စစ္ေအာင္ႏိုင္သည္။
၁၅၁၀ ေအာက္တိုဘာ ၁၆ ။မင္းႀကီးညိဳသည္ ၾကာအင္းကို အတြင္းထား၍ ၿမိဳ႕ႀကီးတည္ၿပီး ေကတုမတီဟု သမုတ္သည္။
၁၅၄၃ ေအာက္တိုဘာ ၂၇။ အင္းဝဘုရင္ခံုမိႈင္း၊ ကုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြား၊ ဗန္းေမာ္ေစာ္ဘြား၊ ေညာင္ေရႊေစာ္ဘြား၊ မိုးနဲေစာ္ဘြားတို႔သည္ ၾကည္းအား၊ ေရအားျဖင့္ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ခ်ီသည္။ မင္းတရားေရႊထီးလည္း ေရအား၊ ၾကည္းအား၊ ဆင္၊ ျမင္း အလုံးအရင္းႏွင့္ ဟံသာဝတီမွ ခ်ီလာသည္။ မင္းတရားေရႊထီး အေျမာက္ႀကီးျမတပူႏွင့္ ပစ္ခတ္ေသာေၾကာင့္ ေစာ္ဘြားတို႔ ေလွတပ္ပ်က္ကာ မင္းတရားေရႊထီးေလွတပ္သားတို႔ ေျမထဲ သရက္သို႔တုိင္ ဆန္တက္သည္။
၁၅၄၈ ေအာက္တိုဘာ ၁၃။ ယိုးဒယား (ထိုင္း)တို႔က ထားဝယ္ကို ထိပါးလာ၍ မင္းတရားေရႊထီးဦးေဆာင္ၿပီး တပ္ ၁၄ တပ္ျဖင့္ မုတၱမေၾကာင္းမွ ခ်ီတက္သည္။
၁၅၅၄ ေအာက္တိုဘာ ၂၄။ ဘုရင့္ေနာင္သည္ တပ္ေပါင္း ၂၅ တပ္ျဖင့္ အင္းဝသို႔ ခ်ီတက္သည္။
၁၅၅၇ ေအာက္တိုဘာ ၃၀။ ဘုရင့္ေနာင္သည္ ဟံသာဝတီမွ မိုးနဲ႔သို႔ ခ်ီတက္ တိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္သည္။
၁၅၆၄ ေအာက္တိုဘာ ၂၂။ ဘုရင့္ေနာင္သည္ ဟံသာဝတီမွ ဇင္းမယ္သို႔ ခ်ီသည္။
၁၅၇၂ ေအာက္တိုဘာ ၂။ ဘုရင့္ေနာင္သည္ တိဂုံဆံေတာ္ရွင္ဘုရား (ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္) အား ထီးေတာ္တင္သည္။
၁၅၈၁ ေအာက္တိုဘာ ၁၀။ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴရွင္ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရားႀကီး နတ္ျပည္စံသည္။
၁၅၈၁ ေအာက္တိုဘာ ၁၄။ ဘုရင့္ေနာင္သားေတာ္ နႏၵဘုရင္ နန္းတက္သည္။ သားေတာ္ႀကီး မင္းႀကီးစြာကို မဟာဥပရာဇာ ဟူေသာအမည္ႏွင့္ အိမ္ေရွ႕အရာ ေပးသည္။
၁၅၈၆ ေအာက္တိုဘာ ၉။ နႏၵဘုရင္သည္ ယုိးဒယားသို႔ တတိယအႀကိမ္ စစ္ခ်ီရာတြင္ ေတာင္ငူဘုရင္တပ္ႏွင့္ သားေတာ္ နတ္ရွင္ေနာင္တပ္တို႔ပါ ပါဝင္တုိက္ခိုက္သည္။
၁၆၀၀ ေအာက္တိုဘာ ၂၀။ ဟံသာဝတီဘုရင္ (နႏၵဘုရင္) အား ေတာင္ငူဘုရင္၏သားေတာ္ နတ္သွ်င္ေနာင္က လုပ္ႀကံ၍ နတ္ရြာစံရသည္။
၁၆၀၃ ေအာက္တိုဘာ။ အိမ္ေရွ႕မိဘုရားေဟာင္းႏွင့္ ေတာင္ငူဘုရင္ နတ္သွ်င္ေနာင္၏ မိဘုရား ရာဇာဓါတုကလ်ာသက္ေတာ္ (၄၄) ႏွစ္ျပည့္ရန္ (၁) ရက္အလိုတြင္ နတ္ရြာစံသည္။
၁၆၀၀ ေအာက္တိုဘာ ၃။ ေညာင္ရမ္းမင္းသည္ သားေတာ္ အိမ္ေရွ႕မင္း ဥပရာဇာကို တပ္မင္းခန္႔၍ ဆင္တပ္၊ ျမင္းတပ္ တို႔ကို ဦးစီးကာ ရမည္းသင္းသို႔ ခ်ီေစသည္။
၁၆၀၇ ေအာက္တိုဘာ ၁၂။ အေနာက္ဘက္လြန္မင္းသည္ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ စစ္ခ်ီသည္။
၁၆၃၀ ေအာက္တိုဘာ ၁၁။ သာလြန္မင္းသည္ ဇင္းမယ္အေရးအခင္းေၾကာင့္ ဘိသိက္မခံဘဲ ဘုရင္အဆင့္တို႔၏ ေရႊခ်က္ (မင္း၊ မွဴးမတ္တို႔ ေဆာင္းေသာ ေရႊထီး) ႏွစ္စင္းႏွင့္ ေရႊေဝါေတာ္ကို စီးသည္။
၁၆၃၀ ေအာက္တိုဘာ ၂၉။ သာလြန္မင္းသည္ ၃၂ တပ္ စီရင္၍ ဟံသာဝတီမွ ဇင္းမယ္သို႔ ခ်ီသည္။
၁၆၄၇ ေအာက္တိုဘာ ၈ ။ သာလြန္မင္း၏ သားေတာ္ အျမင့္မင္းႏွင့္ တရုတ္ ပုန္ကန္သျဖင့္ ႏွိမ္ႏွင္းရာ၊ တိုက္ပြဲျဖစ္ၿပီး အျမင့္မင္း ဆင္ထက္၌ပင္ ေသဆုံးသည္။
၁၆၈၆ ေအာက္တိုဘာလ ၇။ ေညာင္ရမ္းေခတ္ ဝမ္းဘဲအင္းနန္းေတာ္ရြာကို မဂၤလာဘူမိ သမုတ္သည္။
၁၆၈၇ ေအာက္တိုဘာ ၁၁။ မင္းရဲေက်ာ္ထင္ နန္းေတာ္၊ ဗဟိုရ္စင္ ေမာ္ကြန္းတိုင္တို႔ကုိ တၿပိဳင္နက္တည္း ပႏၷက္ စိုက္သည္။
၁၆၈၇ ေအာက္တိုဘာ ၁၂။ မင္းရဲေက်ာ္ထင္၏ သားေတာ္ကို ေသွ်ာင္ထုံး၍ နားထြင္းသည္။
၁၇၀၇ ေအာက္တိုဘာ ၇။ စေနမင္း ရခိုင္ သံတြဲသို႔ ခ်ီသည္။
၁၇၀၉ ေအာက္တိုဘာ ၂၉။ သားေတာ္ ပဒုံမင္းကို ေသွ်ာင္ေတာ္ထုံး၊ နားထြင္းမဂၤလာ သဘင္က်င္းပသည္။
၁၇၁၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၂။ သားေတာ္ တနဂၤေႏြမင္းကို အိမ္ေရွ႕အရာႏွင္း၍ မဂၤလာနန္းေတာ္ဦးသို႔ ဝင္ေစ အမိန္႔ရွိသည္။
၁၇၅၂ ေအာက္တိုဘာ ၁၁။ အေလာင္းမင္းတရား ဦးစီးၿပီး ခင္ဦးၿမိဳ႕ကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္သည္။
၁၇၅၂ ေအာက္တိုဘာ ၁၄။ အေလာင္းမင္းတရားသည္ ခင္ဦးစား ငခ်စ္ညိဳအား အရွင္ဖမ္းရန္ အမိန္႔ထုတ္သည္။
၁၇၈၂ ေအာက္တိုဘာ ၂၁။ ဗဒုံမင္းသည္ အမရပူၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ကို စတင္တည္သည္။
၁၇၈၄ ေအာက္တိုဘာ ၁၆။ ဗဒုံမင္းသည္ သားေတာ္ မဟာဥပရာဇာ (ေမာင္ေပၚ)ကို စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္ ခန္႔၍ ရခိုင္ဓညဝတီကို သိမ္းယူရန္ ေစလႊတ္သည္။
၁၇၉၇ ေအာက္တိုဘာ ၂၉။ စစ္ကဲ ေနမ်ိဳးသီရိစည္သူ၊ ရဲေခါင္တမြတ္ေက်ာ္ထင္၊ လူမ်ိဳးေက်ာ္ထင္ သီဟသူအား ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခန္႔၍ ဇင္းမယ္သို႔ တိုက္ရန္ မိုးနဲစစ္ေၾကာင္း ခ်ီေစသည္။
၁၈၂၄ ေအာက္တိုဘာ ၃၀။ မုတၱမၿမိဳ႕သို႔ အဂၤလိပ္တို႔ ဝန္းရံလာသျဖင့္ မုတၱမၿမိဳ႕ဝန္မင္းႀကီး မဟာဥဇနာသည္ တပ္ပါဗိုလ္ အရာရွိတို႔ႏွင့္ မုတၱမၿမိဳ႕မွ ဆုတ္ခြာ၍ ဘီးလင္း၊ဝင္းကတပ္အရပ္တြင္ တပ္ခ်ထားခဲ့သည္။
၁၈၄၁ ေအာက္တိုဘာ ၃။ သာယာဝတီမင္းသည္ မိဘုရား၊ သားေတာ္၊ သမီးေတာ္၊ မွဴးမတ္အေပါင္း ၿခံရံလ်က္ ဥကၠလာပ နန္းေတာ္သို႔ ဝင္ေရာက္သည္။
၁၈၄၆ ေအာက္တိုဘာ ၁၅။ ရတနာပူရစတုတၳၿမိဳ႕တည္ နန္းတည္မင္း ဘႀကီးေတာ္မင္းတရား မက်န္းမာ၍ ေလေဝဒနာ စြဲကပ္ကာ နတ္ရြာစံသည္။
၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ ၁၆။ ျမန္မာသံအဖဲြ ့က တတိယနပိုလီယံထံ ရာဇသံဆက္သသည္။
၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ ၃၁။ မႏၱေလး ရတနာပုံၿမိဳ႕သစ္ တည္ရန္ ေနရာ (City Plan) ကို ပုံစံေရးၿပီး တင္သြင္းသည္။
၁၈၅၉ ေအာက္တိုဘာ ၂၆။ ပိဋကတ္သုံးပုံ ေက်ာက္ထက္ အကၡရာ စတင္ တင္သည္။ ထိုေန႔တြင္ အဂၤလိပ္အေရးပိုင္ အာသာဖယ္ရာ ေနျပည္ေတာ္သို႔ ေရာက္ရွိလာသည္။
၁၈၆၂ ေအာက္တိုဘာ ၈။ အာသာဖယ္ရာ၏ သံအဖြဲ႔ မႏၱေလး ေနျပည္ေတာ္ (ရတနာပုံ) သို႔ ေရာက္ရွိသည္။
၁၈၆၇ ေအာက္တိုဘာ ၂၅။ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုသည္။
၁၈၇၈ ေအာက္တိုဘာ ၁။ မင္းတုန္းမင္းတရာႀကီး နတ္ျပည္စံသည္။
၁၈၇၈ ေအာက္တိုဘာ ၂။ သားေတာ္သီေပါမင္းသား ထီးနန္းအရိုက္အရာကို ဆက္ခံသည္။
၁၈၇၈ ေအာက္တိုဘာ ၁၆။ ပိဋကတ္သုံးပုံကို ေပထက္အကၡရာတင္သည္။
၁၈၇၉ ေအာက္တိုဘာ ၂၁။ သီေပါမင္းက အိႏိၵယဘုရင္ခံခ်ဳပ္ထံ ခ်စ္ၾကည္ေရး သဝဏ္လႊာ တစ္ေစာင္ ေပးပို႔သည္။
၁၈၈၄ ေအာက္တိုဘာ ၁၀။ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ၿမိဳ႕ေတာ္ခန္းမတြင ္ကုန္သည္ႀကီးမ်ားအသင္းက အစည္းအေဝး က်င္းပရာ ျမန္မာျပည္ကို ၿဗိတိသွ်တို႔ သိမ္းပိုက္ရန္ လိုအပ္ေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ဆုံးျဖတ္ၾကသည္။
၁၈၈၅ ေအာက္တိုဘာ ၂၂။ ၿဗိတိသွ်အစိုးရက ဘုံေဘဘားမားသစ္မွဳႏွင့္ ပတ္သက္၍ ရာဇသံေပးပို႔သည္။
၁၈၈၇ ေအာက္တိုဘာ ၂၈။ အထက္ျမန္မာျပည္ ေက်းရြာစည္းမ်ဥ္းဥပေဒ (The Upper Burma Village Regulation –Regulation XIV of 1887) ကို ျပဌာန္းသည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အစဥ္အဆက္ က်င့္သုံးခဲ့ေသာေက်းရြာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ အေျခခံမူမ်ားကို ေရွးမူမပ်က္ထားရွိေရးႏွင့္ျမန္မာတိုင္းရင္းသားတို႔၏ ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕ ဆန္႔က်င္ေရးမ်ားကို ႏွိမ္ႏွင္းရန္အတြက္ ျဖစ္သည္။
၁၈၈၇ ေအာက္တိုဘာ ၂၉။ ဗန္႔က်ီနယ္တြင္ ေရႊခ်ိဳးျဖဴမင္းသား ဦးေဆာင္သည့္ ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕ ဆန္႔က်င္ေရး ေပၚေပါက္သည္။
၁၉၁၅ ေအာက္တိုဘာ ၂၆-၂၈။ ဝိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ ႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ တတိယအႀကိမ္ ႏွစ္ပတ္လည္ညီလာခံကို မႏၱေလးၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပသည္။
၁၉၁၅ ေအာက္တိုဘာ ၂၈။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံ ရာထူးတြင္ ဆာဟာကုတ္ဘတၱလာ စတင္ ေဆာင္ရြက္သည္။
၁၉၁၆ ေအာက္တိုဘာ ၁၄-၁၈။ ၀ိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီး၏ ႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ စတုတၳအႀကိမ္ ညီလာခံကို ဟသၤာတျမိဳ ့တြင္ က်င္းပသည္။
၁၉၁၇ ေအာက္တိုဘာ ၂-၄။ ဝိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီး၏ ပဥၥမအႀကိမ္ ညီလာခံကို ပ်ဥ္းမနားတြင္ က်င္းပသည္။
၁၉၁၈ ေအာက္တိုဘာ ၂၂-၂၄။ ဝိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီး၏ ဆ႒မအႀကိမ္ ညီလာခံကို ပ်ဥ္းမနားတြင္ က်င္းပသည္။
၁၉၁၉ ေအာက္တိုဘာ ၂၉။ ဗုဒၶဘာသာ ေက်ာင္းကန္ဘုရားမ်ားတြင္ ဖိနပ္စီးနင္း ဝင္ေရာက္သြားလာျခင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ျပ႒ာန္းခ်က္ ထုတ္ျပန္သည္။
၁၉၂၀ ေအာက္တိုဘာ၂၄။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္အက္ဥပေဒကို အိႏိၵယဘုရင္ခံခ်ဳပ္ခ်မ္းစဖို႔ဒ္ ထုတ္ျပန္ ေၾကညာသည္။
၁၉၂၀ ေအာက္တိုဘာ ၂၉-၃၁။ ဝိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီး၏ ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ အ႒မ အႀကိမ္ေျမာက္ ညီလာခံကို ျပည္ၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပသည္။ ယင္းညီလာခံတြင္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအကို ျမန္မာတိုင္းရင္းသားမ်ား အသင္းမ်ား၏ အသင္းခ်ဳပ္ႀကီး (G.C.B.A) ဟု ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚရန္ ဆုံးျဖတ္ၾကသည္။
၁၉၂၁ ေအာက္တိုဘာ ၇။ ၿဗိတိသွ်ပါလီမန္မွ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တိုးျမွင့္ေပးသင့္ မေပးသင့္ စုံစမ္းစစ္ေဆး အစီရင္ခံရန္ ေကာ္မတီတရပ္ဖြဲ႔စည္းေပးသည္။ ဥကၠဌမွာ အိႏိၵယဥပေဒျပဳ ေကာင္စီဥကၠဌ ဆာေအဖရက္ဒရစ္၀ိႈက္ ( Sir. A. Frederick Whyte) ျဖစ္၍ ထိုေကာ္မတီကို ၀ိႈက္ေကာ္မတီဟု ေခၚတြင္ၾကသည္။
၁၉၂၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၀။ မႏၱေလးၿမိဳ႕ အေနာက္ျပင္စကုတိုက္ယြန္းေက်ာင္းတြင္ မႏၱေလးၿမိဳ႕ႏွင့္ အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံမွ သံဃသမဂၢီ ၉၃ ဖြဲ႔မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား သံဃာ့အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ဖြဲ႔ရန္ စည္းေဝးၿပီး ျမန္မာျပည္သမၼာသမၺဳဒၡ သာသနာေတာ္လုံးဆိုင္ရာ မဟာသံဃာ့အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကို ဖြဲ႔စည္းသည္။ ဥကၠဌမွာ ေဘးမဲ့ဆရာေတာ္ ဦးေရဝတ၊ အက်ိဳးေဆာင္ခ်ဳပ္ ဆိတ္ႀကီးေက်ာင္း ဆရာေတာ္ ဦးပညာသာမိ တို႔အား ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ၾကသည္။
၁၉၂၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၁-၂၄။ ဂ်ီစီဘီေအ အသင္းႀကီး၏ နဝမအႀကိမ္ ႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ ညီလာခံကို မႏၱေလးၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပရာ ေနမ်ိဳးသိႏိၶေက်ာ္ထင္ဘြဲ႔ခံ တပယင္းဝန္ေထာက္ ဦးၿမဲက သဘာပတိအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ညီလာခံတြင္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကုန္းေပၚမွ အဂၤလိပ္ခံတပ္ ေရႊ႕ေျပာင္းေပးရန္ ၀ိႈက္ေကာ္မတီႏွင့္ ေဝလမင္းသားအား သပိတ္ေမွာက္ရန္ႏွင့္ အမ်ိဳးသားေန႔ ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ေရးမ်ားကို ေဆြးေႏြးျပဌာန္းခဲ့သည္။
၁၉၂၂ ေအာက္တိုဘာ၁။ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းျပည္နယ္မ်ားကို ဖြဲ႔စည္းသည္။
၁၉၂၂ ေအာက္တိုဘာ ၂။ ဂ်ီစီဘီေအ ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ အထူးကြန္ဖရင့္ က်င္းပ၍ ဒိုင္အာခီ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔သို႔ ဝင္ေရာက္ရန္ ဆုံးျဖတ္သည္။
၁၉၂၄ ေအာက္တိုဘာ ၂။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ရာဖီရုပ္ရွင္နန္းေတာ္ရုံတြင္ က်င္းပေသာ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သား အစည္းအေဝး၌ အစိုးရကို အၾကည္ညိဳပ်က္ေအာင္ ေဖာက္ျပားသည္ဆို၍ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအား ပုဒ္မ ၁၂၄ (က) အရ ဖမ္းဝရမ္း ထုတ္သည္။
၁၉၂၅ ေအာက္တိုဘာ ၆။ လိႈ္င္ပုေက်ာ္ ဂ်ီစီဘီေအ အထူးကြန္႔ဖရန္႔ကို ေတာင္ငူၿမိဳ႕၌ က်င္းပသည္။
၁၉၃၀ ေအာက္တိုဘာ ၁၀-၁၁ ။ သက္ပန္းဆရာေတာ္ ဦးစီးသည့္ မဟာသံဃာ့သမဂၢီႏွင့္ ဦးစိုးသိမ္း ဂ်ီစီဘီေအ တို႔၏ အမႈေဆာင္မ်ား ပူးေပါင္းအစည္းအေ၀းကို က်င္းပသည္။ ယင္းအစည္းအေ၀းတြင္ ဆရာစံက ၿဗိတိသွ်အစိုးရကို ပုန္ကန္ထၾကြရန္ အဆိုျပဳခဲ့သည္။
၁၉၃၀ ေအာက္တိုဘာ ၂၈။ ဆရာစံသည္ သာယာ၀တီအေရွ႕ ျမစိမ္းေတာင္ညိဳဘုရားတြင္ ၂၃း၃၃ နာရီတြင္ ပထမအႀကိမ္ ရာဇဘိေသက တင္ေျမွာက္ပြဲ က်င္းပၿပီး သုပဏၰကဂဠဳနရာဇာ ဟူေသာ ဘြဲ႔ကို ခံယူသည္။
၁၉၃၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၂။ ဂဠဳန္ဆရာစံအတြက္ ဘိလပ္ပရီမီေကာင္စီသို႔ အယူခံဝင္ရန္ ေဒါက္တာ ဘေမာ္ အမွဴးျပဳသည့္ အဖြဲ႔ကို ဖြဲ႔စည္းသည္။
၁၉၃၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၉။ တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္က ဆရာစံအေပၚ ခ်မွတ္ထားသည့္ ေသဒဏ္ကို အတည္ျပဳသည္။
၁၉၄၀ ေအာက္တိုဘာ ၁၈တရုတ္-ျမန္မာ လမ္းမႀကီးကို အဂၤလိပ္္ႏွင့္ဂ်ပန္ သေဘာတူညီခ်က္အရ သုံးလၾကာ ပိတ္ထားရာမွ ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္သည္။ေဒါက္တာဘေမာ္အား မိုးကုတ္ေတာင္သို႔ ပို႔သည္။ သခင္ဗစိန္ ျမန္မာ-ယိုးဒယား နယ္စပ္ႏွင့္ မိုင္ ၄ဝ အကြာ လမ္းခရီး၌ ၿဗိတိသွ်စုံေထာက္တို႔၏ ဖမ္းဆီးျခင္း ခံရသည္။
၁၉၄၁ ေအာက္တိုဘာ ၁၈။ ၿဗိတိသွ်ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဆာဝင္စတန္ခ်ာခ်ီႏွင့္ ဂဠဳန္ဦးေစာတို႔ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးခဲ့သည္။
၁၉၄၂ ေအာက္တိုဘာ ၁။ ဂ်ပန္တို႔က ယိုးဒယား - ျမန္မာ မီးရထားလမ္းေဖာက္လုပ္ေရးအတြက္ စတင္စီစဥ္ေဆာင္ရြက္သည္။
၁၉၄၂ ေအာက္တိုဘာ ။ ၿဗိတိသွ်ေလယာဥ္မ်ား မႏၱေလးၿမိဳ႕ေပၚသို႔ ဗုံးမ်ားႀကဲခ်သည္။
၁၉၄၂ ေအာက္တိုဘာ ၈။ ဆိုင္းဆရာၾကီးရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ေရႊေတာင္တန္းလမ္းတြင္ ကြယ္လြန္သည္။
၁၉၄၂ ေအာက္တိုဘာ ၁၃။ ဗမာ့ကာကြယ္ေရးတပ္မေတာ္ စစ္ေသနာပတိ ဗိုလ္မွဴးႀကီး ေအာင္ဆန္း ပ်ဥ္းမနားစစ္ေက်ာင္းကို စစ္ေဆးၾကည့္ရႈသည္။
၁၉၄၂ ေအာက္တိုဘာ ၁၈။ ဂ်ပန္စစ္ဘက္ ျပန္ၾကားေရးဌာနက “သူလွ်ိဳႏွိမ္ႏွင္းေရး” ေၾကညာခ်က္ကို ထုတ္ျပန္သည္။
၁၉၄၃ ေအာက္တိုဘာ ၂။ အာဇာနည္ ဦးဝိစာရ ေၾကးရုပ္ဖြင့္ပြဲ အခမ္းအနားသို႔ ႏိုင္ငံေတာ္ အဓိပတိ ေဒါက္တာ ဘေမာ္ႏွင့္ စစ္ဝန္ႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းတို႔ တက္ေရာက္ဖြင့္လွစ္၍ မိန္႔ခြန္းေျပာၾကားသည္။
၁၉၄၄ ေအာက္တိုဘာ ၁၁။ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ဂ်ပန္သံအမတ္ မစၥတာ အီတာရိုအိရွိက ဗမာႏိုင္ငံ အဓိပတိ ေဒါက္တာ ဘေမာ္ထံသို႔ သံအမတ္ ခန္႔အပ္လႊာေပးအပ္သည္။
၁၉၄၄ ေအာက္တိုဘာ ၁၈။ ၿဗိတိသွ်တပ္မ်ား တီးတိန္ၿမိဳ႕ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္သည္။
၁၉၄၅ ေအာက္တိုဘာ ၉။ အာရွအေရွ႕ေတာင္ပိုင္း မဟာမိတ္စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္ ေလာ့ဒ္လူဝီ ေမာင့္ဘက္တန္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိသည္။
၁၉၄၅ ေအာက္တိုဘာ ၁၆ ။ ဘုရင္ခံ ေဒၚမန္စမစ္ ကလီယိုပက္ထရာ သေဘၤာျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိသည္။
၁၉၄၅ ေအာက္တိုဘာ ၂၃မ်ိဳးခ်စ္ျမန္မာ့တပ္မေတာ္က ဖတပလ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္မွ ႏုတ္ထြက္ေၾကာင္း ေၾကညာသည္။
၁၉၄၅ ေအာက္တိုဘာ ၂၅။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘုရင္ခံ ေဒၚမန္စမစ္သည္ ျမန္မာအစိုးရ၏ အႀကံေပးအရာရွိ ဦးတင္ထြဋ္ကို ဖတပလ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္သို႔ ေစလႊတ္ၿပီး အမႈေဆာင္ေကာင္စီတြင္ အဖြဲ႔ဝင္ ၁၅ ဦးအစား ၁၁ ဦးသာ ခန္႔ထားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားသည္။
၁၉၄၇ ေအာက္တိုဘာ ၁၇။ ၿဗိတိသွ် နန္းရင္း၀န္ ကလီမင့္ရစ္ခ်က္အက္တလီႏွင့္ ျမန္မာယာယီအစိုးရဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ သခင္ႏုတို႔ ႏု-အက္တလီ စာခ်ဳပ္ကို လန္ဒန္ၿမိဳ႕၌ လက္မွတ္ေရးထိုးခ်ဳပ္ဆိုသည္။
၁၉၅၃ ေအာက္တိုဘာ ၁၇။ ဘီေအေအ (Burma Athletics Association) အားကစားကြင္းကို ေအာင္ဆန္းအားကစားကြင္း ဟု အမည္ေျပာင္းသည္။
၁၉၅၈ ေအာက္တုိဘာ ၂၉။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း ေခါင္းေဆာင္ေသာ အိမ္ေစာင့္အစိုးရ အဖြဲ႔သစ္ က်မ္းသစၥာ က်ိန္ဆိုသည္။
၁၉၆၀ ေအာက္တိုဘာ ၁။ တရုတ္ျပည ္ပီကင္းၿမိဳ႕၌ တရုတ္-ျမန္မာ နယ္နိမိတ္စာခ်ဳပ္ လက္မွတ္ေရးထိုးသည္။
၁၉၆၄ ေအာက္တိုဘာ ၁။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရဲအဖြဲ႔ႀကီးကို ျပည္သူ႔ရဲတပ္ဖြဲ႔ႀကီးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲလိုက္သည္။
၁၉၆၆ ေအာက္တိုဘာ ၁၇။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ စတာလင္ေငြေၾကးနယ္ပယ္မွ ႏုတ္ထြက္သည္။
၁၉၈၉ ေအာက္တိုဘာ ၁၀။ ျပည္သူ႔ရင္ျပင္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ဥယ်ာဥ္ဖြင့္ပြဲ အခမ္းအနား က်င္းပသည္။
၁၉၉၃ ေအာက္တိုဘာ ၂၃။ ပထမအႀကိမ္ ျမန္မာ့ရိုးရာ ျမင္းခင္သဘင္ပြဲေတာ္ကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ ၿပိဳင္ပြဲအမ်ိဳးအစား (၁၂) မ်ိဳးျဖင့္ က်င္းပသည္။
၁၉၉၅ ေအာက္တိုဘာ ၁၇။ ျမန္မာ့ရုပ္ရွင္ (၇၅) ႏွစ္ျပည့္ေျမာက္သျဖင့္ ျမန္မာ့ရုပ္ရွင္စိန္ရတုသဘင္ အခမ္းအနားကို အမ်ိဳးသားဇာတ္ရုံ တပ္မေတာ္ခန္းမႏွင့္ တပ္မေတာ္စစ္ေရးျပကြင္း (မိုင္ဒါကြင္း)၌ က်င္းပသည္။
၂၀၀၅ ေအာက္တိုဘာ ၅။ ကမၻာ့ဆရာမ်ားေန႔ (World Teachers’ Day) အထိမ္းအမွတ္ အခမ္းအနားကို ကမာရြတ္ၿမိဳ႕နယ္ ျပည္လမ္းရွိ စိန္ရတုခန္းမ၌ ပထမဆံုးက်င္းပသည္။
၂၀၁၀ ေအာက္တိုဘာ ၂၁။ လက္ရွိ လႊင့္ထူေနေသာ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အလံ (မဆလေခတ္အလံ) ေနရာတြင္ ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒျပဌာန္းလိုက္ေသာ အလံေတာ္သစ္ကို ညေန ၃ နာရီတိတိ၌ စတင္ေျပာင္းလဲ လႊင့္ထူသည္။
၂ဝ၁၁ ေအာက္တိုဘာ ၂။ စာေရးဆရာသုေတသီျမင့္ထြန္း ကြယ္လြန္သည္။
၂ဝ၁၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၄။ စာေရးဆရာဖ်ာပံုလွမိုးႏြယ္ကြန္လြန္သည္။
၂ဝ၁၁ ေအာက္တိုဘာ ၂၅။ သခင္လွၾကည္ေခၚရဲနီေက်ာ္ဝင္း ကြယ္လြန္သည္။
၂ဝ၁၁ ေအာင္တိုဘာ ၂၅။ ဦးေမာင္ညြန္ ့(ဖိုးဆိုခ်င္)ကြယ္လြန္သည္။
ေအာက္တိုဘာလအတြင္း ေအာက္ပါကမၻာ့သမိုင္း၀င္ ျဖစ္ရပ္မ်ားလည္း ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။
ဆိုက္ပရိုက္၊ ႏိုက္ဂ်ီးယားႏိုင္ငံတို႔၏ လြတ္လပ္ေရးေန႔သည္ ေအာက္တိုဘာလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ က်ေရာက္သလို တရုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးသားေန႔ကို ေအာက္တိုဘာလ ၁ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပၾကသည္။
ထိုနည္းတူစြာ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ အၾကမ္းမဖက္ လႈပ္ရွားမႈကို ေအာက္တိုဘာလ ၂ ရက္တြင္ က်င္းပ၍ ဂ်ာမန္ႏွစ္ႏိုင္ငံ ေပါင္းစည္းေရး အထိမ္းအမွတ္ကို ေအာက္တိုဘာလ ၃ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပသည္။ ကမၻာ့တိရစၦာန္မ်ားအထိမ္းအမွတ္ေန႔ကို ေအာက္တိုဘာလ ၄ ရက္ေန႔ႏွင့္ ကမၻာ့ဆရာမေန႔ကို ေအာက္တိုဘာလ ၅ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပသည္။ ခရိုေအးရွားႏိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရးေန႔မွာ ေအာက္တိုဘာလ ၈ ရက္ေန႔တြင္ က်ေရာက္၍ ထိုင္ဝမ္ႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးသားေန႔ကို ေအာက္တိုဘာလ ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပၾကသည္။ စပိန္ႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးသားေန႔ကိုမူ ေအာက္တိုဘာလ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပ၍ ယင္းေန႔၌ပင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၌ ကိုလံဘတ္ေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ကာ ေက်ာင္းမ်ား၌ က်င္းပၾကသည္။ အီတာလ်ံလူမ်ိဳး စြန္႔စားသြားလာသူ ခရစ္စတိုဖာကိုလံဘတ္သည္ ကမၻာသစ္ဟုေခၚတြင္ေသာ အေမရိကတိုက္ကို ၁၄၉၂ ခု ေအာက္တိုဘာလ ၁၂ ရက္ေန႔၌ ရွာေဖြေတြ႔ရွိခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ဂုဏ္ျပဳျခင္းျဖစ္သည္။
ဂ်ပန္ႏိုင္င၌ ေအာက္တိုဘာလ ဒုတိယရက္သတၱပတ္အတြင္း က်ေရာက္ေသာ တနလၤာေန႔ကို က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစားေန႔အျဖစ္ စည္ကားသိုက္ၿမိဳက္စြာ က်င္းပၾကသည္။ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးက ႀကီးမွဴး၍ ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာေန႔ကို ေအာက္တိုဘာလ ၁၆ ရက္ေန႔တြင္ ကမၻာ့တစ္ဝွမ္း၌ က်င္းပၾကသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုပိုင္ အလက္စကားျပည္နယ္ေန႔ အထိမ္းအမွတ္ေန႔ကိုလည္း ေအာက္တိုဘာလ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပေလ့ ရွိသည္။ ေအာက္တိုဘာလအတြင္း အထူးျခားဆုံးေန႔မွာ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႀကီးကို စတင္တည္ေထာင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ေသာေၾကာင့္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၄ ရက္ေန႔တိုင္း ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ား၌ ကုလသမဂၢေန႔ အထိမ္းအမွတ္ ေဟာေျပာပြဲမ်ား၊ စာေပ ပန္းခ်ီ ဓါတ္ပုံ ျပပြဲ ၿပိဳင္ပြဲမ်ား ႏွင့္ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲမ်ား က်င္းပၾကသည္။
ဂ်ာမန္လူမ်ိဳး ပရိုတက္စတင့္ဘာသာ ျပဳျပင္ေရးေခါင္းေဆာင္ မာတင္လူသား (၁၄၈၃ - ၁၅၄၆) သည္ အခ်က္ေပါင္း ၉၅ ခ်က္ပါ၀င္ေသာ သမိုင္းဝင္ ခရစ္ယာန္ သာသနာေတာ္လွန္ေရး စာတမ္းကို ၁၅၁၇ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၃၁ ရက္ေန႔တြင္ ဝစ္တင္ဘတ္ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းတံခါး၌ ကပ္ခဲ့သည္။ ဥေရာပသမိုင္း၌ ဘာသာေရး၊ နယ္ေျမေရးႏွင့္ အာဏာေရးတို႔ဆိုင္ရာ ႏွစ္ ၃ဝ ၾကာ စစ္ပြဲ (၁၆၁၈-၄၈) သည္ ဝက္စဗာလီးယားစာခ်ဳပ္ျဖင့္ ၁၆၄၈ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ ၿပီးဆုံးသြားခဲ့သည္။ ၁၈ဝ၅ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္ေရတပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ နယ္လဆင္ (၁၇၅၈-၁၈ဝ၅) သည္ စပိန္ အေနာက္ဘက္ရွိ ထရာဖာလဂါအငူ၌ နပိုလီယံ၏ ျပင္သစ္တပ္ႏွင့္ စပိန္တပ္မ်ားကို တိုက္ခိုက္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုတိုက္ပြဲ၌ နယ္လဆင္ က်ဆုံးခဲ့ရသည္။ စစ္ရႈံးျပင္သစ္ စစ္ဘုရင္ နပိုလီယံ (၁၇၆၉-၁၈၂၁) အား ေတာင္အတၱလႏိၱတ္သမုဒၵရာအတြင္းရွိ စိန္႔အယ္လင္္နာ တစ္ကၽြန္းသို႔ ပို႔ခဲ့ရာ ကၽြန္းသို႔ ၁၈၁၅ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္ ေရာက္ရိွခဲ့သည္။ နပိုလီယံသည္ ၁၈၂၁ ခုႏွစ္ ေမလ ၅ ရက္ ညေန ၅ နာရီ ၄၉ မိနစ္တြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေလသည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္၌ အသက္ ၅၂ ႏွစ္ ရွိၿပီ ျဖစ္သည္။
ေတာင္အေမရိကတိုက္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ လြတ္ေျမာက္ေရးဘိုးဝါး စစ္ပြဲ (၁၈၉၉-၁၉ဝ၂) သည္ ၁၈၉၉ ေအာက္တိုဘာလ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ရုရွားႏိုင္ငံ၌ ဇာဘုရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို လူထုလူတန္းစားေပါင္းစုံက အုံၾကြေတာ္လွန္ပုန္ကန္ေသာ ေဘာ္ရွီဗစ္ (ေအာက္တိုဘာ) ေတာ္လွန္ေရး သမားမ်ားသည္ ၁၉၁၇ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၂၅ ရက္ေန႔ အစိုးရအာဏာကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့ၾကသည္။ အီတလီ ဖက္ဆစ္အာဏာရွင္ မူဆိုလိုနီ၏ စစ္တပ္မ်ားသည္ ၁၉၂၂ ေအာက္တိုဘာ ၂၈ ရက္ေန႔တြင္ ေရာမၿမိဳ႕သို႔ ခ်ီတက္၍ ၂၉ ရက္ေန႔တြင္ အာဏာသိမ္း၍ အစိုးရအဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းသည္။ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံသည္ ဟစ္တလာ အာဏာရခဲ့ၿပီးေနာက္ ၁၉၃၃ ေအာက္တိုဘာလ ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အဖြဲ႔ႀကီးမွလည္းေကာင္း၊ လက္နက္ေလ်ာ့ေပါ့ေရး ကြန္ဖရင့္မွလည္းေကာင္း ႏုတ္ထြက္လိုက္သည္။ ၁၉၄ဝ ျပည့္ႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ဂ်ာမန္တပ္မ်ားက ရူေမးနီးယားႏိုင္ငံကို ဝင္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္္တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္သည္။
အႀကီးဆုံး ေရတပ္တိုက္ပြဲျဖစ္ေသာ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ ပင္လယ္ေကြ႔တိုက္ပြဲသည္ ၁၉၄၄ ေအာက္တိုဘာလ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ စတင္ျဖစ္ပြားသည္။ ကမၻာ့ကြန္ျမဴနစ္အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကို ၁၉၄၇ ေအာက္တိုဘာ ၅-၆ ရက္ေန႔တြင္ ရုရွားကြန္ျမဴနစ္ပါတီက ဦးေဆာင္၍ ယူဂိုစလပ္ဗီးယားႏိုင္ငံ ဘဲလ္ဂရိတ္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပသည္။ ပထမဆုံး ၿဗိတိသွ် အႏုျမဴဗုံးကို ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ အေနာက္ေျမာက္ဘက္ရွိ မြန္တီဘယ္လိုကၽြန္းစု၌ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၃ ရက္ေန႔တြင္ စတင္စမ္းသပ္ ေဖာက္ခြဲခဲ့သည္။ ၁၉၅၇ ေအာက္တိုဘာလ ၄ ရက္ေန႔တြင္ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုက ကမၻာ့ပထမဆုံး စပြတ္နစ္-၁ ၿဂိဳဟ္တုကို အာကာသအတြင္းသို႔ ေအာင္ျမင္စြာ လႊတ္တင္ႏိုင္ခဲ့သည္။
ေအာက္တိုဘာလဖြား အေက်ာ္ေဇယ်ပုဂၢိဳလ္မ်ား၌ အေမရိကန္သမၼတေဟာင္း ဂ်င္မီကာတာ (ေအာက္တိုဘာ ၁ ဖြား)၊ ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္ ကိတ္ဝင္းစလက္ (ေအာက္တိုဘာ ၅)၊ ေဒးဗစ္ကင္မရြန္ (ေအာက္တိုဘာ ၉)၊ အိႏိၵယေဘလီ၀ုဒ္မင္းသားႀကီး အမီတာဘတ္ခ်မ္း (ေအာက္တိုဘာ ၁၁)၊ ၿဗိတိန္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း မာဂရက္သက္ခ်ာ (ေအာက္တိုဘာ ၁၃)၊ ဂ်ိန္းစဘြန္းမင္းသား ေရာ္ဂ်ာမိုး (ေအာက္တိုဘာ ၁၄)၊ ေဟာင္ေကာင္ဒါရိုက္တာ အန္းလီ (ေအာက္တိုဘာ ၂၃)၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရး ဝန္ႀကီးေဟာင္း ဟီလာရီကလင္တန္ (ေအာက္တိုဘာ ၂၆)၊ ကမၻာေက်ာ္ ကြန္ပ်ဴတာေဆာ့ဝဲလ္ ပညာရွင္ ဘီလ္ဂိတ္ (ေအာက္တိုဘာ ၂၈) ၾသစေၾတးလ် ရုပ္ရွင္မင္းသမီး ဂ်ဴလီယာေရာဘတ္စ္ (ေအာက္တိုဘာ ၂၈)၊ ႏိုဘယ္ဆုရ ဓါတုေဗဒပညာရွင္ ဆာ၀ီလ်ံရမၼေဘး၊ ဒပ္ခ်္အမ်ိဳးသားေရာဂါပိုးမႊားရွာ မွန္ဘီလူးတီထြင္သူ လီယူဝင္ဟုတ္၊ ဂ်ာမန္ဒသနကပညာရွင္ နီေရွး၊ အေမရိကန္ အဘိဓါန္ က်မ္းျပဳဆရာ ႏိုအာဝက္စတာ၊ စာေရးဆရာႏွင့္ သမုိင္းပညာရွင္ ေလာ့ကေကၠာေလး၊ ျပဇာတ္ႏွင့္ ဝတၳဳေရးဆရာ ေအာ္စကာဝိုင္း၊ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ဓါတ္ေငြ႔ရွာေဖြေတြ႔ရွိသူ ဟင္နရီကာဗင္ႏွစ္၊ အိႏိၵယ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး မဟတၱမဂႏၶီ၊ အေမရိကန္ ၂၆ ဆက္ေျမာက္၊ သမၼတ သီအိုဒိုရုစဘဲ့၊ ၃၄ ဆက္ေျမာက္ သမၼတ အိုင္ဆင္ေဟာင္၀ါ၊ ထိုင္ဝမ္ သမၼတ ခ်န္ေကရွိတ္၊ ၿဗိတိသွ်နန္းရင္းဝင္ ခ်ိန္ဘာလိန္၊ ကေမၻာဒီးယားဘုရင္ သီဟာႏုတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
အေနာက္တိုင္း ေဗဒင္အလိုအရ ေအာက္တိုဘာလ ၁ ရက္မွ ၂၂ ရက္အတြင္း ေမြးဖြားသူမ်ားသည္ ေတြးေခၚေျမာ္ျမင္ဥာဏ္ထက္ျမက္၍ အမ်ားအက်ိဳးကို ေဆာင္ရြက္တတ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ၎တို႔သည္ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ား၌ ၀ါသနာထုံ၍ စာေပေမြ႔ေလ်ာ္သူမ်ားလည္း ျဖစ္သည္။ ေအာက္တိုဘာ ၂၃ မွ ၃၁ ရက္အတြင္း ေမြးဖြားသူမ်ားသည္ လက္ရုံးရည္ထက္ ႏွလုံးရည္ကို ပိုမိုအားကိုးတတ္ၾကသည္။ ျပသနာတရပ္ကို ေခါင္းေအးေအးျဖင့္ အေျဖရွာ ေျဖရွင္းတတ္ၾကသည္။ ေတြးေခၚေျမာ္ျမင္ေရးဖက္ အားသန္ၾကသည္ ဟု ဆိုသည္။ ယခုႏွစ္ ၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလတြင္ ျမန္မာေတာ္သလင္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၂ မွ ေတာ္သလင္းလကြယ္ ေန႔အထိ ၄ ရက္ပါဝင္ၿပီး သီတင္းကၽြတ္လဆန္း ၁ ရက္မွ သီတင္းကၽြတ္ လျပည့္ေက်ာ္ ၁၂ ရက္ေန႔အထိ ၂၇ ရက္ ပါဝင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယခုႏွစ္ အဂၤလိပ္ ေအာက္တိုဘာလ သည္ ျမန္မာသီတင္းကၽြတ္လ အမ်ားဆုံးတိုက္ဆိုင္ေလသည္။
သီတင္းကၽြတ္လသည္ ျမန္မာျပကၡဒိန္၌ သတၱမေျမာက္လျဖစ္ၿပီး ရက္မစုံကြယ္ေသာေၾကာင့္ ၂၉ ရက္သာ ရွိသည္။ ျမန္မာနာရီ ၆ဝ ရွိသည့္အနက္ သီတင္းကၽြတ္လတြင္ ေန႔ ၃ဝ နာရီ ၊ ညဥ့္ ၃ဝ နာရီရွိသျဖင့္ ေန႔၊ညဥ့္ နာရီတူေသာလျဖစ္သည္။ ကန္ရာသီ၌ အႆဝဏီနကၡတ္ႏွင့္ လမင္းတို႔ ယွဥ္ၿပိဳင္ကာ မြန္းတည့္ေပ။ စိၾတနကၡတ္ႏွင့္ လမင္းတို႔ ယွဥ္သည္။ က်ီးတာရာထြန္း၍ ရာသီရုပ္ကား ခ်ိန္ခြင္ျဖစ္သည္။
သီတင္းကၽြတ္လကိုပင္ ဝါကၽြတ္လ ဟူ၍လည္းေကာင္း “သန္တူလ” ဟူ၍လည္းေကာင္း ေခၚေဝၚေရးသားၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကဗ်ာစာဆိုတို႔က -
ဝါဆိုရာ ကင္းလြတ္
သီတင္းကၽြတ္ ဤအခါ
ေရွးလာရာ သန္တူလ
ေခၚၾကထင္စြာ။
ဝသႏၱ သန္အစြဲငယ္ႏွင့္
တူရာသီမွာ တူမလြဲေစဘုိ႔
ႏွစ္လီတြဲ သန္တူလာ
ရာသီႏွင့္ဥတု။
ထုတ္ျပထင္ထင္
ဗုဒၶရယ္ ဘဝဂါရွင္က
မွာတသြင္ မိန္႔ေတာ္မွတ္ပါတဲ့
၀ါကပ္ကာ ကၽြတ္သီတင္းလို႔ရယ္
ရွင္းျပသမႈ။
ဟူ၍ စပ္ဆိုခဲ့ၾကသည္။
သီတင္းကၽြတ္လကို ေရွးသူေဟာင္းတို႔က “သန္တူလ” ဟု ေခၚဆိုၾကသည္။ ေခၚဆိုျခင္း အေၾကာင္းကား ဝသႏၱမိုးဥတုကို “သန္” ဟူ၍ ေခၚဆိုသည္။ “တူ” မွာ တူရာသီျဖစ္၏။ ရာဇမတၱဏ္က်မ္းရာသီ ဘိဓါနအပိုင္းတြင္ -
တူလာ = တူရာသီ။ ဇကာ = တူရာသီ၊ စုကာ = တူရာသီ၊ ေတာလီ = တူရာသီ ၊ ဝဏိဇၨာ = တူရာသီ၊ တူလာဇရာ = တူရာသီ ဟူ၍ ပရိယာယ္ (၆) ပါး ျပသည္။ ထိုပရိယာယ္ (၆) ပါးကား စဥ္းခ်ိန္၏ ပရိယာယ္ခ်ိန္ကို စြဲေသာ ကုန္သည္၏ ပရိယာယ္တည္း။
ျမန္မာဘာသာမွာ ခ်ိန္ခြင္ကို ကိုင္ခဲ့ေသာ ေစ်းသည္၊ ကုန္သည္တို႔ႏွင့္ တူေသာရာသီဟု ဆိုလိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ “သန္တူလ” ေခၚေ၀ၚသည္မွာ ဝသႏၱဥတုရာသီ ဟု ဆိုလိုရင္း ဟူ၍ ျပဆိုထားေလသည္။ သီတင္းကၽြတ္လ ေခၚဆိုသည္မွာ ဝါဆိုလျပည့္ေန႔မွစ၍ ဝါတြင္း ၃ လ ရက္ေပါင္း ၉ဝ။ သီတင္းကၽြတ္ လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔ သီတင္းဝါလကၽြတ္ေသာေၾကာင့္ သီတင္းကၽြတ္ ဟူ၍ သာသနာေတာ္ က်မ္းအရကို ေခၚဆိုေၾကာင္း ဟူ၍ ေဝါဟာရလိနတၠဒီပနီက်မ္း၌ ျပဆိုထားေလသည္။ သီတင္းကၽြတ္၌ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေပါင္းက ျမတ္စြာဘုရားရွင္အား ဆီမီးပူေဇာ္ျပပုံ ေနာက္ခံသမိုင္းကိုလည္း ေဖၚျပလိုပါသည္။
ဗုဒၶျပတ္စြာဘုရားရွင္သည္ ဝါေတာ္ (၆) အလြန္ (၇) ၀ါေျမာက္ ဝါကပ္ဆိုခါနီး မဟာသကၠရာဇ္ ၁ဝ၉ ခုႏွစ္ ဝါဆိုလျပည့္ေန႔တြင္ သာဝတိၱျပည္၏ ေတာင္မ်က္ႏွာတံခါးအနီးဝယ္ က႑ အမည္ရွိေသာ ဥယ်ာဥ္မွဴး စိုက္ပ်ိဳးသည့္ သရက္ပင္ရင္း၌ တိတိၳအေပါင္းတို႔ကို ႏွိမ္ႏွင္းျခင္းငွာ တန္ခိုးျပာဋိဟာတို႔ကို ျပေတာ္မူၿပီးေနာက္ တာဝတိ ံသာ နတ္ျပည္သို႔ တက္ကာ ေက်းဇူးရွင္ မယ္ေတာ္ျဖစ္ခဲ့ဖူးေသာ သႏၱဳႆိတနတ္သားအား ေက်းဇူးဆပ္ရန္အတြက္ လူတို႔၏ အေရအတြက္အားျဖင့္ ဝါတြင္းသုံးလပတ္လုံး မယ္ေတာ္နတ္သားႏွင့္တကြ နတ္ျဗဟၼာအေပါင္းတို႔အား အဘိဓမၼာတရားေတာ္ ေဟာၾကားေတာ္မူရာ မ်ားျပားလွေသာ နတ္ျဗဟၼာတို႔သည္ ကၽြတ္တမ္းသို႔ ဝင္ၾကေလကုန္၏။
ယင္းသကၠရာဇ္ ၁ဝ၉ ခုႏွစ္၌ပင္ သာဝတိၱျပည္ရွိ လူေပါင္းတို႔က အရွင္ေမာဂၢလာန္ႏွင့္ အရွင္ အႏုရုဒၶါတို႔ထံ ရွင္ေတာ္ျမတ္စြာသည္ ဘယ္ေဒသသို႔ ၾကြသြား၍ အဘယ္အခါမွ လူ႔ျပည္သို႔ ဆင္းၾကြေတာ္မူပါမည္နည္း ဟု ေမးေလွ်ာက္ၾကေလလွ်င္ နတ္မ်က္စိကဲ့သို႔ သိျမင္ေသာအရာ၌ ဘုရားရွင္က ဧတဒဂ္ေပးထားေသာ အႏုရုဒၶါမေထရ္က -
“ဒါယကာတို႔ ဘုရားရွင္သည္ တာဝတိ ံသာ နတ္တို႔ျပည္ဝယ္ ဝါကပ္ေတာ္မူလို၍ ျမင္းမိုရ္ထိပ္သို႔ တက္ၾကြေတာ္မူေလသည္။ ယခုအခါ သုဒႆနၿမိဳ႕ေတာ္ပင္လယ္္ ကသစ္ပင္ရင္း၌ ခင္းထားအပ္ေသာ ပ႑ဳကမၺလာျမေက်ာက္ဖ်ာထက္ဝယ္ စံပယ္ေတာ္မူေလသည္။ ဝါတြင္းသုံးလပတ္လုံး သီတင္းသုံး၍ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႔က်ေရာက္မွ လူ႔ျပည္သို႔ ၾကြဆင္းေတာ္မူလတၱံ႔” ဟု မိန္႔ဆိုေလသည္။
ယင္းသို႔ သာဝတိၱျပည္၌ စုရုံးႀကိဳဆိုေနၾကသည္။ ပရိတ္သတ္အေပါင္းတို႔သည္ သီတင္းကၽြတ္လဆန္း ၈ ရက္ေန႔သို႔ က်ေရာက္လတ္ေသာ္ အရွင္ေမာဂၢလာန္ထံ ခ်ဥ္းကပ္၍ “အရွင္ဘုရား တပည့္ေတာ္တို႔ လူ႔ျပည္သို႔ ဘုရားရွင္ၾကြဆင္းမည့္ေနရာကို သိရွိလုိပါသည္” ဟူ၍ ေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္ၾကသည္။ တန္ခိုးအရာ၌ ဧတဒဂ္ ဘြဲ႔ရထားေသာ ရွင္ေမာဂၢလန္သည္ စ်ာန္ျဖင့္ ပ်ံတက္၍ ျမင္းမိုရ္တာဝတိ ံသာထိပ္သို႔ေရာက္လွ်င္ ဘုရားရွင္၏ ေျခေတာ္ကို ဦးခိုက္၍ ဘုရားရွင္အား ဤတာဝတိ ံသာနတ္ျပည္မွ သက္ဆင္းမည့္ဌာနကို သိလိုေၾကာင္း ေလွ်ာက္ထားရာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က-
“ခ်စ္သား ရွင္ေမာဂၢလာန္ ငါဘုရားသည္ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႔၌ သကၤႆနဂိုရ္ျပည္၏ ေတာင္တံခါး ၾကြဆင္းေတာ္မူအ့ံ၊ ငါဘုရားကို ဖူးေျမာ္လိုေသာ ပရိသတ္တို႔အား ထိုျပည္သုိ႔သာ လာေစကုန္ေလာ့၊ သင္တို႔၏ ေနရာ သာ၀တိၱျပည္မွ သကၤႆနဂုိရ္ျပည္ကား ယူဇနာ ၃ဝ မွ်ကြာေဝး၏။ သို႔ေသာ္လည္း လူအမ်ားတို႔သည္ စားနပ္ရိကၡာမပါေဆာင္ၾကဘဲ ဥပုသ္ေစာင့္ရန္ ေက်ာင္းသို႔ သြားသကဲ့သို႔သာလွ်င္ သြားေလကုန္ဟု ပရိတ္သတ္တို႔အား ေျပာၾကားေလ” ဟု မိန္႔ေတာ္မူေလသည္။
သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႔ က်ေရာက္လတ္ေသာ္ ရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားက သိၾကားမင္းအား ယေန႔ လူ႔ျပည္သို႔ ဆင္းသက္ေတာ္မူမည္ဟု မိန္ေတာ္မူလွ်င္ သိၾကားမင္းသည္ နတ္အေပါင္းတို႔အား အေၾကာင္းၾကားကာ သုဒႆနၿမိဳ႕ေတာ္၏ ေတာင္တံခါးမွ သကၤႆနဂိုရ္ၿမိဳ႕ေတာ္၏ ေတာင္တံခါးတိုင္ေအာင္ ေထာင္အပ္၏။ ေလွကားသ႑ာန္ရွည္လ်ားႀကီးက်ယ္ ရႈခ်င္ဖြယ္ရွိလွေသာ ပတၱျမားေစာင္းတန္းတို႔ကို ဆန္းၾကယ္စြာ ဖန္ဆင္းေလသည္။
ရွင္ေတာ္ျမတ္စြာဘုရားသည္ ထက္ဝန္းက်င္အေတာင္ (၈ဝ) ရွိသည့္ ဌာနသို႔ အျပာညိဳ၊ အဝါေရႊ၊ အနီ၊ အျဖဴ၊ အညိဳေမာင္း၊ ၿပိဳးၿပိဳးျပက္ေသာ အေရာင္တည္း ဟူေသာ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္ဆိုင္ကို တစ္ၿပိဳင္တည္း ထြက္ေစလ်က္ “ေကတုမာလာ” ဟု ဆိုအပ္ေသာ ရတနာဦးထိပ္မွ သိဂၤနိတ္ဇမၺပုရာဇ္ဦးသစ္ေသာ ေရႊခိုင္ႏွင့္ တူသည့္ေရာင္လွ်ံမကိုဋ္ကို ဘဝဂ္ခိုက္ေအာင္ ေတာက္ပေစကာ ပတၱျမားေစာင္းတန္းျဖင့္ သက္ဆင္းၾကြေတာ္မူေလသည္။ ယင္းအခါ ျဗဟၼာမင္းတို႔ကလည္း ေရႊထီး၊ ေငြထီး၊ သႏၱာထီးတို႔ျဖင့္ အသီးသီးမိုးကာလ်က္ ျဗဟၼာပရိတ္သတ္အေပါင္းႏွင့္တကြ လက္်ာေရႊေစာင္းတန္းျဖင့္ သက္ဆင္းၾကကုန္၏။ ယင္းသို႔ အံ့ဖြယ္သရဲထူးကဲလြန္ျမတ္ေသာ ဘုရားရွင္၏ အသေရေတာ္ကို ရူျမင္ၾကရကုန္ေသာ လူအေပါင္းတို႔မွာ ဝမ္းသာအံ့ၾသ ရူေမာမကုန္ ေသာေသာ ရုတ္ရုတ္ အုတ္အုတ္က်က္က်က္အေက်ာ္ေဒးယ်ျဖစ္ကာ ပန္းနံ႔သာဆီမီးတို႔ျဖင့္ ဦးခ်ပူေဇာ္ၾကကုန္၏။ ယင္းအခ်ိန္က ျမန္မာဗဟိုရ္ ၄ ခ်က္တီးအခ်ိန္၊ ယခုေခတ္ နာရီ ည ၆ နာရီအခ်ိန္ ျဖစ္ေလသည္။ ထိုစဥ္ကစ၍ ႏွစ္စဥ္ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႔ေရာက္တိုင္း ဝါကၽြတ္ပြဲတြင္ ရွင္ေတာ္ျမတ္စြာဘုရားအား ရည္စူးကာ ဆီမီးထြန္းညွိပူေဇာ္ခဲ့ၾကေလသည္။
သီတင္းကၽြတ္လဆန္း ၁၄ ရက္ေန႔မွစ၍ လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္ေန႔ညဥ့္တိုင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ အေပါင္းတို႔၏ အိမ္၊ ေက်ာင္း၊ သိမ္၊ ဇရပ္ စသည္တို႔တြင္ မီးအမ်ိဳးမ်ိဳး ညွိထြန္းၾကသည့္အျပင္ အထက္စူဠာမဏိဘုရားရွင္အား ရည္စူးလ်က္ မီးပုံးပ်ံမ်ားကိုလည္း လႊတ္တင္ ပူေဇာ္ၾကေလသည္။
တာဝတိ ံသာ၌ အဘိဓမၼာတရားကို ေဟာၾကားၿပီးဆုံးေအာင္ျမင္သည့္ ဂုဏ္ျပဳအထိမ္းအမွတ္တရပ္ အျဖစ္ျဖင့္လည္း သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေန႔ကို “အဘိဓမၼာအခါေတာ္ေန႔” ဟူ၍ သတ္မွတ္လ်က္ ထိုေန႔တြင္ အဘိဓမၼာတရားေတာ္မ်ားကို ရြတ္ဖတ္သရဇၩာယ္ပြဲသဘင္မ်ား ဆင္ယင္က်င္းပၾကသည္။ ထို႔ျပင္ သီတင္းကၽြတ္ လျပည့္ေန႔၌ သက္ႀကီးဝါႀကီး ၊ ဆရာသမား၊ မိဘဘိုးဘြားတို႔ကိုလည္း လွဴဘြယ္ဝတၳဳမ်ား ကပ္လွဴကာ ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ၾကသည္။
သီတင္းကၽြတ္လဖြား ျမန္မာဂႏၱဝင္ စာေပပညာရွိမ်ားမွာ ဇိနတၱပကာသနီ က်မ္းျပဳဆရာ က်ီးသဲေလးထပ္ ဆရာေတာ္၊ ျမဝတီမင္းႀကီးဦးစ၊ အေနာက္နန္း မိဘုရား မျမေလးတို႔ႏွင့္ သံခ်ိဳဦးေက်ာ္လွတို႔ ပါဝင္ေလသည္။