ျမန္မာ့ဂီတႏွင့္ ျမန္မာ့ဂီတအရသာ
ရန္ဝင္း (ေတာင္တံခါး) / ဧၿပီ ၁၂၊ ၂၀၀၉
(မိုးမချပန္လည္ဆန္းသစ္ျခင္း)
(မိုးမချပန္လည္ဆန္းသစ္ျခင္း)
၁၉၅၅ ခုႏွစ္ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ေရာက္ ျမန္မာ့တူရိယာအဖဲြ႔တဖဲြ႔ (ဓာတ္ပုံ- Bettmann/CORBIS) "
-
- - ဂီတကို ဖန္တီးသည့္ တူရိယာခ်င္းလည္း မတူ၊
အေျခခံႀကိဳက္ႏွစ္သက္ပံုခ်င္းလည္း ကြဲျပားသျဖင့္ ျမန္မာ့ဂီတကို
အေနာက္တိုင္းဂီတႏွင့္ ႏိွင္းယွဥ္ ေျပာၾကားရာ၌ မည္သည့္ဂီတက ပို၍
ေကာင္းမြန္ေၾကာင္း မဆံုးျဖတ္ႏုိင္ေပ - - -"
ကြၽန္ေတာ့္ေဆာင္းပါးကို
ျမန္မာ့ဂီတႏွင့္၊ ျမန္မာ့ဂီတအရသာဟု အမည္ေပးလိုက္ေသာအခါ
ထိုႀကီးမားက်ယ္ဝန္းလွေသာ အေၾကာင္းအရာ တရပ္လံုးကို ဤမွ်ေသာ ေဆာင္းပါးျဖင့္
လံုးဝဥႆံု ၿခဳံငံုမိမည္ဟု မဆိုဝံ့ပါ။ ျမန္မာ့ဂီတ အရသာ အေၾကာင္းကို
ကြၽန္ေတာ္ ေလ့လာ ခံစားမိသမွ်ေလးမ်ားကိုသာ မွ်ေဝ တင္ျပလိုက္ျခင္း
ျဖစ္ပါေပသည္။
ျမန္မာ့ဂီတအရသာကို
ခံစားၾကစို႔ ဟု ဆိုလွ်င္ ျမန္မာ့ဂီတဆိုသည္မွာ မည္သည္ကိုေခၚ၍၊ အရသာ
ဆိုသည္မွာ မည္သို႔ျဖစ္ျပီး၊ ခံစားမည့္သူသည္ မည္သူနည္းဟု ဆင္ျခင္ရန္
ရွိလာေလသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ခံစားၾကည့္မည့္သူမ်ား အေပၚတြင္ မူတည္၍
မည္မွ် ႏွစ္သက္ အားရေၾကာင္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားသည္ တူညီႏုိင္လိမ့္မည္
မဟုတ္ေပ။ ျမန္မာတို႔ နားလည္ လက္ခံထားၾကေသာ စိတ္၏ အရသာကို ျမန္မာ့စာေပ၌
ဝမ္းသာျခင္း၊ ဝမ္းနည္းျခင္း၊ ဂရုဏာသက္ျခင္း၊ ႏွစ္သက္ျခင္း၊ စက္ဆုတ္ျခင္း၊
အားတက္ျခင္း၊ ထိတ္လန္႔ျခင္း၊ အံ့ၾသျခင္းႏွင့္ တည္ၿငိမ္ျခင္း ဟု ကိုးမ်ိဳး
ခြဲျခားထားေလသည္။ ထို အရသာ ကိုးမ်ိဳးစလံုးကို ျမန္မာတို႔၏ ဂီတတြင္
ျပည့္ျပည့္ဝဝ ရရွိၾကလ်က္ ခံစားသူ၏ ခံစားခ်က္ အတိမ္အနက္ကိုပါ အက်ိဳး
သက္ေရာက္ေစႏုိင္ေလသည္။
ထို႔အျပင္
အစဥ္မျပတ္ ေျပာင္းလဲ စီးဆင္းလ်က္ရွိေသာ ျမန္မာ့ဂီတ ေရစီးေၾကာင္းတြင္
လိုက္ပါ ျဖတ္သန္းရသည့္ အခ်ိန္ကာလ အပိုင္းအျခားေပၚတြင္လည္း
မူတည္ပါလိမ့္ဦးမည္။ ဂီတစာဆို စႏၵယား (ဦး)လွထြတ္က သူ၏
ျမန္မာ့ဂီတေရစီးေၾကာင္း စာအုပ္တြင္ ျမန္မာ့ ဂီတ ေရစီးေၾကာင္း
ျဖတ္သန္းခဲ့သည့္ ေခတ္မ်ား အေၾကာင္းကို တင္ျပခဲ့ေလသည္။
မဟာဂီတဝင္
သီခ်င္းႀကီးမ်ား၊ ကာလေပၚသီခ်င္းမ်ား၊ ေရဒီယိုေခတ္သီခ်င္းမ်ားႏွင့္ ယေန႔
ေခတ္ေပၚေတးမ်ားကို အသက္ ၆ဝ၊ အသက္ ၄ဝ၊ အသက္၂ဝ စီ ရွိၾကေသာ ပရိသတ္ကို
နားေထာင္ေစေသာ္ ထိုပရိသတ္တြင္ တဦးခ်င္းစီ၏ နားလည္ ခံစားမႈခ်င္း
တူညီႏိုင္ၾကလိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာ့ဂီတ ဟု ဆိုရာ၌ မည္သည့္
ကာလ အပိုင္းအျခားႏွင့္ မည္သည့္ အမ်ိဳးအစားကို ဆိုလိုေၾကာင္းကိုပါ ထပ္ဆင့္
ေဖာ္ျပရမည္ျဖစ္ေပသည္။
အထက္တြင္ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း
ထိုသို႔ျမန္မာျပည္တြင္ ေမြးဖြားႀကီးျပင္းလာၾကေသာ ျမန္မာမ်ားအျပင္
ျမန္မာ့ဂီတႏွင့္ လံုးဝ မနီးစပ္ေသာ ႏုိင္ငံျခားသားမ်ား၊ ျမန္မာ့ဂီတကို
ေလ့လာေနသည့္ ႏုိင္ငံျခားသားမ်ား စသည္ျဖင့္ နားဆင္သူ အမ်ိဳးမ်ိဳးလည္း
ရွိႏုိင္ေပသည္။ သာမန္ ႏုိင္ငံျခားသားတဦးသည္ ျမန္မာ့တူရိယာမ်ား၏
တီးမႈတ္ပံု၊ တီးလံုးတီးကြက္ အယူအဆမ်ားကို သိရွိႏုိင္မည္ မဟုတ္ေပ။ ထိုသူ၏
အေနျဖင့္ ေတးသြား ႏွင့္ စည္းဝါး ကစားမႈကိုသာ နားေထာင္ႏုိင္ေပမည္။ တီးကြက္၏
လွပျခင္း၊ ဟန္ေနဟန္ထား ခံ့ျငားျခင္း၊ အတြဲအဖက္မ်ား၏ သပ္ယပ္ ေျပျပစ္ျခင္း
စသည့္ အျခားေသာ ျမန္မာ့ဂီတ အရသာမ်ားကို ခံစားႏုိင္လိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ။
ထိုသူမွာ ျမန္မာ့ ဂီတ အေျခခံ သေဘာကို မတီးေခါက္မိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
နားဆင္သည့္
ပရိသတ္၏ ခံယူခ်က္ အေနအထားသည္လည္း မ်ားစြာ အေရးပါေၾကာင္း ေတြ႔ရေပမည္။
ျမန္မာပညာရွိ ဆရာႀကီး ဦးဂုဏ္ဘဏ္က နားဆင္သူ ပရိသတ္၏ အဆင့္အတန္းဟု
သံုးႏႈန္းခဲ့ပါသည္။
နားဆင္သူ၏
အဆင့္အတန္းျမင့္ေလေလ၊ ခံစားႏုိင္မႈ ပိုေလေလ ဟု ဆရာႀကီးက ဆိုပါသည္။
ထိုအဆင့္အတန္း အေၾကာင္းကို ကြၽန္ေတာ္ နားလည္သမွ် ရွင္းပါဦးမည္။
ျမန္မာ့ဂီတဟုဆိုလိုက္သည္ႏွင့္
ပထမဦးစြာ စည္းႏွင့္ဝါးကို သတိရၾကေပမည္။ စည္းႏွင့္ဝါးသည္ မည္သည့္
ဂီတတြင္မဆို အေရးအႀကီးဆံုး ျဖစ္ေလသည္။ စည္းဝါးမပါရွိေသာ သံစဥ္တခုသည္
ဂီတသံမဟုတ္ေပ၊ ဆူညံသံသာ ျဖစ္ေပသည္။
ပန္းပဲဖိုမွ
တူထုရိုက္သံ ျဖစ္ေစ၊ သစ္ပင္ကို ေလတိုးသည့္ အသံျဖစ္ေစ၊ ငွက္ျမည္သံ ျဖစ္ေစ၊
အခ်က္က်က် စည္းဝါးတက် ရွိေနလွ်င္ သာယာ နာေပ်ာ္ဖြယ္ ဂီတသံ ျဖစ္လာေလသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ဂီတေတးသြားကို နားမလည္သည့္တိုင္ေအာင္ စည္းဝါးတက် ရွိေနေသာ
ထိုဂီတကို ရင္ထဲမွ စည္းဝါး ျဖည့္စြက္လ်က္ ခံစားႏုိင္ၾကေပသည္။
နားဆင္သူတိုင္း၌
စနစ္တက် ေလ့က်င့္မထားေသာ္လည္း သဘာဝကေပးသည့္ စြမ္းရည္ျဖင့္
တီးလံုးတိုင္းတြင္ ေႏွးသည္၊ ျမန္သည္ စသည္ျဖင့္ ရင္ထဲမွ စည္းဝါး
လိုက္ႏုိင္ၾကေပသည္။ နားလည္မႈ မ်ားလာေလေလ နားဆင္သူ၏ အဆင့္ ျမင့္လာေလေလ
ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေတးသြားတခုကို ျမန္မာ့ ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးက တီးမႈတ္ရာတြင္
ပတ္တီးဆရာက ပတ္ရင္း၊ ပတ္လယ္၊ ပတ္ဖ်ား မည္သို႔ ႏုိင္နင္းေၾကာင္း၊
ေျခာက္လံုးပတ္ ဒိုးဆရာက အဆို႔အပို႔ ေကာင္းလွေၾကာင္း၊ ႏွဲဆရာက သက္ျပန္မႈတ္
ေကာင္းလွေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ေဝဖန္ ဆံုးျဖတ္လာႏုိင္ေပသည္။ ထိုသို႔
ဆံုးျဖတ္ႏုိင္ရန္အတြက္ နားဆင္သူ ကိုယ္တိုင္ တီးမႈတ္တတ္ရန္ မလိုေပ။
တျဖည္းျဖည္း နားေထာင္ရင္း ခံစားျခင္းျဖင့္ ရင့္က်က္လာရျခင္း ျဖစ္ေပသည္။
ျမန္မာ့ဂီတကို
အျခားေသာ ႏိုင္ငံတကာ ဂီတမ်ားကဲ့သို႔ပင္ သီဆိုျခင္းႏွင့္ တီးမႈတ္ျခင္း ဟု
ခြဲျခားႏုိင္ေပသည္။ အတီး မပါေသာ သီခ်င္းမ်ားတြင္ ေဒြးခ်ိဳး၊ ေလးခ်ိဳး၊
ႀတိခ်ိဳး၊ ရတု၊ ရကန္၊ သျဖန္၊ ခြန္းေထာက္၊ သံခ်ိဳ၊ ဧခ်င္း၊ ကာခ်င္း၊
အဲခ်င္း၊ အိုင္ခ်င္း၊ လြမ္းခ်င္း၊ စသျဖင့္ အမ်ိဳးကြဲ မ်ားစြာ ရွိေလသည္။
အတီးအမႈတ္ သတ္သတ္ ျဖစ္ေစ၊ အဆိုႏွင့္ တြဲဘက္၍ ျဖစ္ေစ သီဆို တီးမႈတ္ႏုိင္ေသာ
သီခ်င္းမ်ားမွာလည္း ေဘာလယ္၊ ေတးထပ္၊ နတ္ခ်င္း၊ ေရလား၊ ပတ္ပ်ိဳး၊ ႀကိဳးႏွင့္
ယိုးဒယား၊ သီခ်င္းခန္႔ စသည့္ အမ်ိဳးစံုလင္စြာ ရွိေလသည္။ တီးမႈတ္ပံု
တဘာသာစီ ျဖစ္ေသာ ေဗ်ာ၊ အိုးစည္၊ ဒိုးပတ္၊ ဗံုလတ္၊ ဗံုႀကီး၊ စည္ေတာ္ႀကီးစေသာ
တီးဝိုင္း အုပ္စုမ်ားလည္း ရွိၾကသည္။ 
(photo: Robert Gartias)
ထိုသို႔
အမ်ိဳးကြဲေပါင္းမ်ားစြာ ရွိၾကရာတြင္ တမ်ိဳးစီ တမ်ိဳးစီ၌
ကိုယ္ပိုင္စည္းကမ္းႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္ဟန္ထားမ်ား ထားရွိရေလသည္။ ဥပမာအားျဖင့္
အိုးစည္ဝိုင္း ႏွင့္ ဒိုးပတ္ဝိုင္းသည္ အယိုင္ တီးမႈတ္ၾကရာ၌ ဆင္တူသလိုလို
ထင္မွတ္ရေသာ္လည္း၊ အမွန္အားျဖင့္ သီခ်င္းအေတာမွစ၍ ကြဲျပားၾကေလသည္။
ျမန္မာ့ဂီတတြင္ မည္သည့္သီခ်င္းကို မည္သည့္ တူရိယာႏွင့္မွသာ တီးမႈတ္ရမည္ဟု
ပံုေသကားခ်ပ္ မရွိေပ။ သာယာ နာေပ်ာ္ဖြယ္ ျဖစ္ေစျခင္း၊ လိုက္ဖက္ညီေစျခင္းကို
ရည္ရြယ္၍သာ စိတ္ႀကိဳက္တူရိယာမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ႏုိင္ေပသည္။
တူရိယာတခုခုျဖင့္
တီးမႈတ္လိုက္သည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ထိုတူရိယာ၏ ဟန္၊ မွင္ေမာင္းကို အျပည့္အဝ
ထည့္သြင္းၾကရေလသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေတာႏွင့္ ေတာင္စြယ္ ယိုးဒယားသီခ်င္းကို
ေစာင္း၊ ပတၱလား၊ ပေလြ တို႔ျဖင့္ တီးမႈတ္ၾကသည္ ဆိုပါစ႔ို။ တီးလံုး တီးကြက္
အျပည့္အဝ ေဖာ္ထုတ္ တီးမႈတ္ၾကရာတြင္ ေစာင္းတီးကြက္သည္ ပတၱလား တီးကြက္ႏွင့္
ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပေလြ၏ လက္ေပါက္မ်ားႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း တလံုးခ်င္းစီ
ထပ္တူ ထပ္မွ် မက်ေရာက္ေပ။ အဓိက မူရင္း အသံက်မ်ားတြင္သာ လာေရာက္ ေပါင္းဆံု
တူညီၾကေသာ္လည္း အလွည့္အပတ္၊ မွင္ေမာင္း၊ ဟန္ပန္မ်ားကို ဖန္တီးရာတြင္
ကိုယ္ပိုင္မူမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္စြာ ဖန္တီးခြင့္ ရွိၾကေလသည္။
ျမန္မာ့တူရိယာမ်ားတြင္
အသံရွည္ တူရိယာမ်ား ျဖစ္ေသာ တေယာ၊ ႏွဲ၊ ပေလြ တူရိယာမ်ားသည္ အသံရွည္ျဖင့္
ဆြဲငင္၍ အသံက်တြင္ အဆံုးသတ္ က်ေရာက္ေစသည္မ်ားလည္း ရွိေပသည္။ စည္း၊ ေဗ်ာက္၊
သံလြင္၊ ယ(လင္း)ကြင္း၊ ျခဴကံုး၊ ဝါးလက္ခုပ္၊ စခြန္႔၊ ေျခာက္လံုးပတ္၊
စည္တို၊ ပတ္မႀကီးတို႔သည္ အသံမစံု တံုး(ဒံုး)တူရိယာမ်ား ျဖစ္ၾကသည့္ အတိုင္း၊
တီးလံုး တီးကြက္အတိုင္း မတီးမႈတ္ေသာ္လည္း ပန္းခ်ီကားခ်ပ္ကို
ေဘာင္သတ္မွတ္ေပးသည့္ပမာ တိက် ျပတ္သားေစသည္။
ယိုးဒယား
ကန္ေတာ့ခန္းဟု ေခၚေလ့ရွိၾကေသာ တီးလံုးသည္ အဆို မပါဝင္ေပ။ ထိုတီးလံုးကို
ျမန္မာ့ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးက တီးမႈတ္ရာတြင္ ေၾကးေနာင္ဝိုင္းႏွင့္
ႏွဲတူရိယာမ်ား၏ လႊမ္းမိုးမႈကို သတိထားမိႏုိင္ေပသည္။ ေျခာက္လံုးပတ္၏
အဆို႔အပိတ္မ်ားကလည္း အေရးပါလွေၾကာင္း ေတြ႔ရွိႏုိင္ေပသည္။ ထိုတီးလံုးကို
စႏၵယားႏွင့္ တီးခတ္ျပီး အေနာက္တိုင္း၏ ေလမႈတ္တူရိယာမ်ားပါ ပါဝင္
တီးမႈတ္ၾက၍၊ တီးလံုး တီးကြက္မ်ားကိုပါ ျပင္ဆင္ျဖည့္စြက္၊ ဆန္းသစ္
ၾကည့္ၾကေပသည္။ မည္သို႔ပင္ ထပ္ဆင့္၍ တီထြင္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မူရင္းေတးသြား ႏွင့္
ဟန္ပန္ကိုကား ေျပာင္းလဲမပစ္ႏုိင္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေတးသြားကို
နားေထာင္ေကာင္းရံု၊ အသံထုထည္မ်ားကို ထည့္သြင္းရံုႏွင့္ မျပည့္စံုႏုိင္ဘဲ
မူရင္း အႏွစ္သာရျဖစ္သည့္ ျမန္မာ့ဟန္ပန္ စင္စစ္ကို
ထိန္းသိမ္းထားႏုိင္မွသာလွ်င္ တီထြင္မႈ ေအာင္ျမင္သည္ဟု ဆိုႏုိင္သည္။
ဂီတစာဆို
ဆရာၿမိ႕မၿငိမ္းသည္ ထိုသို႔ ရည္ရြယ္ ႀကံစည္ခဲ့ဖူးေလသည္။ စစ္ႀကိဳေခတ္က
မႏၱေလးၿမိဳ႕ရွိ သီေပါရုပ္ရွင္ရံုတြင္ က်င္းပေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအသင္း၊
ရန္ပံုေငြပြဲတြင္ ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္းက ဦးစြာ စမ္းသပ္၍ အေနာက္တိုင္း
သေကၤတျဖင့္ ဖဲြ႔ဆိုေသာ ျမန္မာ့ မူမပ်က္၊ ျမန္မာ့ အဖြဲ႔ အႏြဲ႕အတိုင္း
ၿမိဳ႕မဖဲြ႔ႀကီးႏွင့္ တီးမႈတ္ခဲ့သည့္ ျမန္မာသီခ်င္းမွာ ေတာၿမိဳင္ေျခလမ္း
ယိုးဒယား ျဖစ္ေပသည္။
၁၉၅၂
ခုႏွစ္ အတြင္းတြင္ ထိုေခတ္က ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီး ဦးထြန္းေဖ၏ ေမးျမန္း၊
အားေပး တိုက္တြန္းခ်က္အရ အေနာက္တိုင္း နည္းအားျဖင့္ စံရာေတာင္ကြၽန္း
ယိုးဒယား သီခ်င္းကို အသံမ်ား ခြဲျခားၿပီး စႏၵယား၊ တေယာႏွင့္ အေနာက္တိုင္း
ေလမႈတ္တူရိယာမ်ား တလက္စီအတြက္ သီးျခား သေကၤတမ်ား ခြဲျခား ေရးခဲ့ေလသည္။
ထိုတူရိယာမ်ား တလက္ခ်င္း သတ္သတ္စီ တီးမႈတ္လွ်င္ သီခ်င္း အျပည့္အစံု
ျဖစ္မလာေပ။ အားလံုးေပါင္းစပ္၍ တီးဝိုင္းတခုလံုး တီးမႈတ္လိုက္မွသာလွ်င္
တီးလံုး ေပၚလြင္လာေပသည္။
ျမန္မာ့ပတ္ဝိုင္း
တူရိယာႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ေစာင္းတူရိယာႏွင့္ ျဖစ္ေစ ျမန္မာ့သီခ်င္းႀကီးမ်ားကို
တီးခတ္ေနစဥ္တြင္ ဆိုခဲ့ေသာ အေနာက္တိုင္း ေလမႈတ္တူရိယာမ်ားက ဝိုင္းဝန္း
ပို႔ေဆာင္ေပးမည့္ တီထြင္မႈကို တြင္က်ယ္စြာ မျပဳလုပ္ႏုိင္ေသးစဥ္မွာ
ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္း ကြယ္လြန္ခဲ့ေလသည္။
ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္း၏
ေရႊအိုးစည္တီးလံုးသည္ အိုးစည္သံ တီးလံုး ျဖစ္ေသာ္လည္း အိုးစည္ဝိုင္း၏ မူလ
တူရိယာမ်ား မပါဝင္ေပ။ တေယာႀကီး၊ တေယာလတ္မ်ားျဖင့္ တီထြင္ ဖန္တီးထားျခင္း
ျဖစ္သည္။ အိုးစည္၏ တီးပံုဟန္ပန္မ်ားကို မၾကားႏုိင္ၾကေသာ္လည္း
အိုးစည္ဝိုင္းႏွင့္ ျခားနားေသာ ရသတမ်ိဳးကို ရရွိၾကေပသည္။ မၾကာေသးခင္က
တေယာဆရာႀကီး ဦးတင္ရီႏွင့္ အဖဲြ႔ တီးခဲ့ၾကေသာ တေယာသမားတီးတဲ့
ေ႐ႊအိုးစည္တီးလံုးမွာ မူလက ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္း၏ တီထြင္မႈ သေဘာတရားကို ျပန္လည္
ဆန္းသစ္ျခင္းျဖစ္သည္။
ဒိုးပတ္သီခ်င္းကို
လွ်ပ္စစ္ဂီတာျဖင့္ တီး၍ Drum Set ျဖင့္ ျဖည့္စြက္ထားလွ်င္
ဒိုးပတ္ဝိုင္းအျဖစ္သို႔ မေရာက္ႏုိင္ေပ။ ဒိုးပတ္တီးလံုးဟုသာ
ေခၚဆိုႏုိင္ေပသည္။ အသံစံု တူရိယာျဖစ္ေသာ ႏွဲ၊ ပေလြတို႔အစား လွ်ပ္စစ္ဂီတာ
မ်ားျဖင့္ ဒိုးပတ္သီခ်င္းကို တီးၿပီး ဒိုးပတ္၊ ယကြင္း၊ ဝါးလက္ခုပ္မ်ားကို
မေျပာင္းလဲေစဘဲ တီးမႈတ္လွ်င္လည္း ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ မူလ
ဒိုးပတ္ဝိုင္းမွ ႏွဲ ပေလြတို႔၏ ၾကဴျခင္း၊ ႏြဲ႕ျခင္း၊ စိမ္ျခင္း စေသာ
အဆြဲအငင္တို႔ မပါဝင္ေတာ့သျဖင့္ ဆန္းသစ္ေသာ္လည္း ခံစားရသည့္ အရသာမွာ
ျခားနားေနေပေတာ့သည္။
ျမန္မာ့တူရိယာမ်ားျဖင့္လည္း
အေနာက္တိုင္း သီခ်င္း တီးလံုးမ်ားကို တီးမႈတ္ႏုိင္မည္လားဟု ေမးလွ်င္
ျဖစ္ႏုိင္ပါသည္ဟု ေျဖရေပမည္။ ထိုသို႔ တီးမႈတ္ျခင္းမွာ
ျမန္မာ့ဂီတသမိုင္းတြင္ အစိမ္းသက္သက္ မဟုတ္ေပ။ ဆိုင္းဆရာႀကီး စိန္ေဗဒါက
အေနာက္တိုင္းဘင္သံ၊ တရုတ္ႏွဲပတ္စမ္းသံ စသည္ျဖင့္ တီးမႈတ္ခဲ့ပါသည္။
ေစာင္းဆရာႀကီးမ်ားကလည္း ဂ်ပန္ႏုိင္ငံမွ ဆာကူရာ သီခ်င္းကို
ေစာင္းတီးကြက္ျဖင့္ တီးခဲ့ၾကဖူးပါသည္။
အျပန္အလွန္အားျဖင့္
၁၉၅၈ ခုႏွစ္အတြင္းက ဂီတစာဆို ဆရာ ၿမိဳ႔မၿငိမ္း၏ ပ်ိဳ႔မွာတမ္း သီခ်င္းကို
ဂ်ပန္ႏုိင္ငံမွ NHK Orchestra ႀကီးက တီးမႈတ္ခဲ့ဖူးေလသည္။ ထိုစဥ္က Asia
Broadcasters’ Conference, Tokyo, Japan သို႔ ျမန္မာ့အသံ BBS က
တက္ေရာက္ရာတြင္ NHK သို႔ လက္ေဆာင္အျဖစ္ ေပးခဲ့ေသာသီခ်င္း ျဖစ္ေလသည္။
တိုင္းတပါးမွ
တူရိယာကို ကိုယ္ပိုင္ဟန္သို႔ ေျပာင္းလဲ၍ျဖစ္ေစ၊ တိုင္းတပါးဂီတမွ
ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္မ်ားကို ဆီေလွ်ာ္ေအာင္ ျပဳ၍ မိမိ၏ ဂီတတြင္းသို႔ သြတ္သြင္းသည္
ျဖစ္ေစ ထိုသို႔ ဖန္တီးမႈမ်ားသည္ မူရင္း ဂီတကို မလႊမ္းမိုးေစသျဖင့္ ဂီတ အရသာ
မပ်က္စီးေၾကာင္း ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပသည္။ ယိုးဒယားဖရင္းျခား ပန္းၿမိဳင္လယ္သည္
ျမန္မာ့ မဟာဂီတဝင္ သီခ်င္းႀကီးမ်ားအနက္ တီးလံုးတီးကြက္ ခံ့ညား လွပေသာ
သီခ်င္းႀကီးတပုဒ္ ျဖစ္ေပသည္။ အေနာက္တိုင္း တူရိယာ ပီယာႏို အသံုးျပဳ၍
ထိုပန္းၿမိဳင္လယ္သီခ်င္းကို ဂီတလုလင္ ေမာင္ (ဦး)ကိုကိုက ဆန္းသစ္ခဲ့ေလသည္။
မူရင္း လက္ကြက္မ်ား အတိုင္း တီးခတ္သည့္ စႏၵယားလက္သံႏွင့္ ထို တီထြင္ထားေသာ
တီးခတ္မႈကို ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္လွ်င္ ကြဲလြဲခ်က္ မ်ားစြာ ရွိမည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း
ျမန္မာ့ ဂီတပင္ ျဖစ္ေပၚလာ၍ ျမန္မာ့ဂီတ နယ္ပယ္အတြင္းမွ လမ္းလြဲ၍ မသြားေပ။
ဆရာၿမိဳ႔မၿငိမ္း၏
ကရဝိတ္(သ)ျမဴးဇစ္ သီခ်င္းသည္ အေနာက္တိုင္း၏ JAZZ စနစ္ ႏွင့္
ဖြဲ႔ဆိုထားျခင္း ျဖစ္၍ ေသျခာစြာ နားေထာင္ၾကည့္လွ်င္္ JAZZ
ဂီတစည္းမ်ဥ္းမ်ား၊ တီးကြက္ဟန္ပန္မ်ား ပါဝင္ေၾကာင္းကို ေတြ႔ရေပမည္။ သို႔ေသာ္
မူလရွိၿပီးသား ေတးသြားတြင္ စကားလံုးမ်ားကို မရအရ သြင္းျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ
အသစ္ေရးသည့္ သီခ်င္း ျဖစ္၍ ဥပေဒႏွင့္ ညီညြတ္ေသာ ျမန္မာက ေရးသည့္ ျမန္မာဘာသာ
ႏွင့္ JAZZ တီးလံုးပင္ ျဖစ္ေလသည္။
ျမန္မာ့ဂီတသည္
ေတးသြား မယ္လိုဒီ အေပၚတြင္သာ မူတည္ထားလ်က္ အသံထုထည္ ရေစေသာ
ေကာ့(ဒ္)မ်ားေပၚတြင္ အေလးမထားေၾကာင္း မၾကာခဏ ေရးသား ေျပာဆိုေလ့ ရွိၾကေလသည္။
အမွန္အားျဖင့္ ျမန္မာ့ဂီတတြင္ မိတ္ဖက္သံ၊ အတြဲအဖက္မ်ား ရွိေလသည္။
ပုဇဥ္းေတာင္သံႀကိဳးသီခ်င္းတြင္ ပါဝင္ေသာ တ်ာ၊ ေတ၊ ေတ်ာ၊ ဒလု၊ ထံု၊ ဒ်န္႔
အတြဲ အဖက္မ်ားသည္ ျမန္မာ့ဂီတ၏ အေျခခံ အသံအတြဲအဖက္ စည္းမ်ဥ္းမ်ား ျဖစ္သည္ဟု
ဆိုႏုိင္သည္။ ဂီတကို ဖန္တီးသည့္ တူရိယာခ်င္းလည္း မတူ၊
အေျခခံႀကိဳက္ႏွစ္သက္ပံုခ်င္းလည္း ကြဲျပားသျဖင့္ ျမန္မာ့ဂီတကို
အေနာက္တိုင္းဂီတႏွင့္ ႏိွင္းယွဥ္ ေျပာၾကားရာ၌ မည္သည့္ဂီတက ပို၍
ေကာင္းမြန္ေၾကာင္း မဆံုးျဖတ္ႏုိင္ေပ။
ျမန္မာ့ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးတြင္
ပါဝင္ေသာ ပတ္ဝိုင္း၊ ေၾကးဝိုင္း၊ ေမာင္းဆိုင္း ႏွင့္ ႏွဲတို႔သည္ အသံစံု
တူရိယာမ်ား ျဖစ္၍ ေတးသြားတခုကို အသံတူ အသံက် တီးမႈတ္ေနခ်ိန္တြင္ ထို
တူရိယာတခုခ်င္းစီကလည္း ကိုယ့္ဟန္၊ ကိုယ့္အတြဲအဖက္ျဖင့္ ကိုယ္စီကိုယ္ငွ
မူရင္းေတးသြားဆီသို႔ ေပါင္းစပ္ ပို႔ေဆာင္ေနေၾကာင္း သတိထားမိလွ်င္
သိရွိႏုိင္ေပသည္။ အသံမစံု ‘ဒံုး’ တူရိယာမ်ားကလည္း တီးလံုး၏ ျပည့္စံုမႈကို
ဝိုင္းဝန္း ပို႔ေဆာင္ၾကေလသည္။
ျမန္မာတို႔၏
ထူးျခားလွေသာ စြမ္းအားတမ်ိဳးမွာ မည္သို႔ေသာ အမ်ိဳးကြဲ ဂီတကို ျဖစ္ေစ၊
တူရိယာကိုျဖစ္ေစ ျမန္မာမႈႏွင့္တကြ ျမန္မာဆန္စြာ ဖန္တီးႏုိင္ျခင္းပင္
ျဖစ္သည္။ ျမန္မာက တီးေသာ ျမန္မာ့စႏၵယားသံသည္ အေနာက္တိုင္း တူရိယာျဖစ္ေသာ
ပီယာႏို ေပၚတြင္ ျမန္မာသံ ျမန္မာဟန္ျဖင့္ ျမန္မာဆန္ေနေပသည္။
ကြၽန္ေတာ့္မိတ္ေဆြ အေနာက္ႏုိင္ငံဖြား ဂီတပညာရွင္မ်ားသည္ သူတို႔
ေလ့လာထားၾကေသာ ျမန္မာ့ဂီတကို ပီယာႏို ေပၚတြင္ တီးလွ်င္ စႏၵယား ဟုသာ
ေခၚဆိုေလ့ရွိၾကသည္။ ဗ်ပ္ေစာင္း၊ မယ္ဒလင္၊ ဂီတာ၊ ဘင္ဂ်ိဳ၊ လက္ဆြဲဘာဂ်ာ စေသာ
ႏုိင္ငံျခား တူရိယာမ်ားသည္ ျမန္မာ့တူရိယာ အႏြယ္ဝင္မ်ား ျဖစ္လာၾကေသာအခါ
အသံၫိွပ၊ံု ႀကိဳးၫွိပံု၊ အတြဲအဖက္ နည္းစနစ္မွ စ၍ တီးခတ္ပံု လက္ကြက္ပါ မက်န္
မူရင္းတူရိယာမ်ားႏွင့္ ကြဲျပား ျခားနားစြာ ျမန္မာ့မူ ျမန္မာ့စနစ္သို႔
ကူးေျပာင္း ေမြးစားခဲ့ၾကေလၿပီ။
ျမန္မာ့ရိုးရာဂီတပညာ၏
အသံစဥ္အေျခခံသည္ ခုႏွစ္သံစဥ္ ျဖစ္ပါသည္။ ေရွးမူလက ထိုခုႏွစ္သံ သံစဥ္သည္
အေနာက္တိုင္းမွ Diatonic Fundamental Scale D ႏွင့္ မတိမ္းမယိမ္းရွိပါသည္။
ျမန္မာ့သံစဥ္၏ သံမွန္ ျဖစ္ေသာ တစ္ေပါက္သံသည္ အေနာက္တိုင္း၏ D ႏွင့္
ညီၫြတ္လုနီးပါး ရွိခဲ့ပါသည္။
ယေန႔အခ်ိန္တြင္
ျမန္မာ့ ‘သံမွန္’အျဖစ္ Middle C အတိုင္း ထားရွိ သံုးစြဲေနၾကပါသည္။
ထိုသို႔ဆိုလ်င္ ျမန္မာ့ဂီတကို အေနာက္တိုင္း သံစဥ္မ်ားအတိုင္း လံုးဝဥႆံု
ေျပာင္းလဲက်င့္သံုးၾကၿပီဟု မဆိုႏုိင္ပါ။ မူတည္သံ ျဖစ္ေသာ ‘သံမွန္’ကိုသာ
ညီၫြတ္ေစျခင္းျဖစ္သည္ ဟုဆိုလိုပါသည္။
ဤေနရာ၌
ၾကားျဖတ္၍ တင္ျပစရာအေၾကာင္းတရပ္ရွိပါသည္။ ျမန္မာ့ဂီတကိုေလ့လာေနေသာ
ကြၽန္ေတာ့္ မိတ္ေဆြ အေနာက္တိုင္းသားတဦးက သူေလ့လာမိေသာ
ျမန္မာ့ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးတြင္ ပါဝင္သမွ် တူရိယာမ်ား၏ အသံစဥ္မ်ားသည္
အေျခခံအားျဖင့္ အေနာက္တိုင္း၏ JAZZ Key C ႏွင့္ ညီၫြတ္လ်က္ ရွိေနသည္ကို
ေတြ႔ရသျဖင့္ ေရွးယခင္ကတည္းက အဆက္ဆက္ ထိုသို႔ သံုးစြဲလာသလားဟု
ေမးျမန္းပါသည္။
ဆိုင္းဆရာႀကီး
ဆရာေဖ၏ သားမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ဆရာစိမ့္ႏွင့္ ဆရာစိန္ေဗဒါတို႔ ေခတ္တြင္
ပြဲလမ္းသဘင္တခု၌ ဆိုင္းၿပဳိင္အျဖစ္ ဆိုင္းဝိုင္းႏွစ္ခုလံုးကို ငွားရမ္း၍
ဆိုင္းၿပိဳင္၊ လက္ၿပဳိင္ တီးၾကေသာအခါ သီခ်င္းတပုဒ္တည္းကို တီးၾကေစကာမူ
ႏွစ္ဝိုင္းစလံုး တၿပိဳင္နက္ သံၿပဳိင္တီး၍ မျဖစ္ၾကေပ။ တဝိုင္းက တီးၿပီးလွ်င္
အသံရွိန္ကုန္ေအာင္ ေခတၱ ေစာင့္ဆိုင္းၿပီးမွ ေနာက္တဝိုင္းက တီးရျခင္း
ျဖစ္ေလသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ထို႔သို႔ သံၿပိဳင္တီး၍ မရသနည္း ဆိုေသာ္
ဆိုင္းဝိုင္းတခုစီတြင္ သံုးစြဲေသာ ‘သံမွန္’သည္ တစ္ဝိုင္းႏွင့္ တဝိုင္း
အနည္းငယ္စီ ကြဲျပားၾက ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေလသည္။
ဆိုင္းဆရာႀကီး
စိန္ေဗဒါ နာမည္ေက်ာ္ၾကားခ်ိန္တြင္၊ ဂီတစာဆို ၿမိဳ႕မၿငိမ္း ဦးစီးေသာ
မႏၱေလး ၿမိဳ႕မ အဖြဲ႔ႀကီးကလည္း ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာခ်ိန္ ျဖစ္ေလသည္။
ၿမိဳ႕မတူရိယာအဖြဲ႔သည္ အေနာက္တိုင္း ေလမႈတ္တူရိယာမ်ားကို သံုးစြဲသျဖင့္
အားလံုးေသာ တူရိယာမ်ားသည္ အေနာက္တိုင္း၏ အသံစဥ္မ်ားႏွင့္ ၫိွထားၿပီး
ျဖစ္ၾကသည္။
ပြဲလမ္းသဘင္တခုတြင္
ဆိုင္းဆရာႀကီး စိန္ေဗဒါ၏ ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးႏွင့္ ၿမိဳ႕မအဖြဲ႔ႀကီးကို အတူတူ
ငွားရမ္းေသာအခါ ေရွးဦးအခါက တဖြဲ႔ႏွင့္တဖြဲ႔ တြဲဖက္၍ မတီးမႈတ္ႏုိင္ေပ။
ထံုးစံအတိုင္း တလွည့္စီသာ တီးၾကရေလသည္။
ထိုစဥ္က
ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့ေသာ ဆ႒သဂၤါယနာတင္ မဟာနာယက ေညာင္ရမ္း ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏
စ်ာပနတြင္ ရွစ္ဆယ္ေပၚေတးထပ္ျဖင့္ ဧယင္က်ဴး၍ ပူေဇာ္ရာ၌
ျမန္မာ့ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးႏွင့္ ၿမိဳ႕မအဖြဲ႔တို႔ အတူတူ တြဲဘက္၍
တီးမႈတ္ေစလိုေၾကာင္း ထိုအခ်ိန္ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီး ဗိုလ္ခင္ေမာင္ကေလးက
ဆႏၵရွိေလသည္။ မႏၱေလးၿမိဳ႕သို႕ ကိုယ္တိုင္ လာေရာက္ၿပီး ေဆြးေႏြးရာတြင္
ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္းက ျဖစ္ႏုိင္ပါေၾကာင္း ေျပာသျဖင့္ ကုန္က်စရိတ္ကို ဝန္ႀကီးက
ထုတ္ေပးေလသည္။
ဆရာၿမိဳ႕မၿငိမ္းက
ရြာစားစိန္ေမာင္ကိုႀကီး၏ ဆိုင္းဝိုင္းမွ သံမွန္ျဖစ္ေသာ ေၾကးေနာင္လံုးကို
ငွားယူ၍ ပ်ားဖေယာင္းဖို႔ကာ စႏၵယားမွ ‘စီ’သံႏွင့္ ကိုက္ညီေစေလသည္။
ထိုေၾကးေနာင္လံုးက ‘စီ’ သံ ထြက္ၿပီ ဆိုေသာအခါ မႏၱေလးၿမိဳ႕
ေၾကးသြန္းခတ္တန္းသို႔ ၿမိဳ႕မကိုဗစိန္ကို ေစလႊတ္ကာ ထို ‘စီ’သံကို သံမွန္
အျဖစ္ ထားရွိလ်က္ ေၾကးေနာင္ တဝိုင္း ႏွင့္ ေမာင္းဆိုင္း
တဝိုင္းစီျပဳလုပ္ေစခဲ့သည္။ ထိုအခါ ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးတခုလံုးမွ ပတ္ဝိုင္း
အပါအဝင္ တူရိယာတို႔၏ အသံမ်ားကို ထိုအသံေသ တူရိယာမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ေၾကးဝိုင္း၊
ေမာင္းဆိုင္းတို႔ႏွင့္ ၫိွရန္ မခက္ခဲေတာ့ေပ။ ထိုနည္းအားျဖင့္ ျမန္မာ့
ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးႏွင့္ ၿမိဳ႕မ အဖြဲ႔ႀကီးတို႔ တြဲဖက္လ်က္ အၿပိဳင္အဆိုင္
တီးမႈတ္ႏုိင္ခဲ့ၾကေလသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ျမန္မာ့ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးမ်ားသည္
သံမွန္အျဖစ္ အေနာက္တိုင္း၏ ‘စီ’ကို စတင္ အသံုးျပဳလာခဲ့ၾကရာ၊ ရြာစားႀကီး
စိန္ဗိုလ္တင့္က သံမွန္ကို ‘စီ႐ွပ္’သို႔ ေျပာင္းလဲ မသံုးစြဲမီ၊
‘စီရွပ္’ေခတ္သို႔ မေရာက္ခင္အထိ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျဖၾကားခဲ့ပါသည္။ ယေန႔ ျမန္မာ့
ဆိုင္းဝိုင္းႀကီးမ်ားတြင္ သံမွန္ကို ‘စီရွပ္’ မွာ ထား႐ွိ သံုးစြဲေနၾကပါသည္။
ထိုသို႔
ျမန္မာတို႔၏သံမွန္ကို အေနာက္တိုင္း၏ ‘စီ’ႏွင့္ ညီၫြတ္ေစျခင္းအားျဖင့္
ျမန္မာ့ ‘တေပါက္’ သံစဥ္တခုတည္းသာလွ်င္ အေနာက္တိုင္း၏ ‘ဒို-ေရ-မီ-ဖာ
သံစဥ္စနစ္’ ႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ္လည္း အေနာက္တိုင္း အေခၚအားျဖင့္ Mode အေနႏွင့္
တီးမႈတ္ေသာ အျခား ျမန္မာ့သံစဥ္မ်ားသည္ ထို ‘ဒို-ေရ-မီ-ဖာ စနစ္’ ႏွင့္
ကြဲလြဲၾကေလသည္။
ထိုသို႔ျဖစ္ရျခင္းမွာ
ျမန္မာ့ဂီတတြင္ အသံဝက္ မ်ားကို အသံုးမျပဳေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အကယ္၍
ဒို-ေရ-မီ-ဖာ အသံစဥ္ကို နားစြဲေနလွ်င္ ထိုျမန္မာ့သံစဥ္မ်ားသည္
အခ်ိဳ႔ေနရာမ်ား၌ ေထာင့္ေန၊ ေၾကာင္ေနသည္ဟု ခံစားမိေပမည္။
ဥပမာအားျဖင့္၊
‘စီ’သံသည္ ‘တေပါက္’ ေခၚ ‘သံမွန္’ ျဖစ္ေသာအခါ၊ ခုႏွစ္သံခ်ီသည္ ‘ဒီ’
ျဖစ္သည္။ ထို ‘ဒီ’၏ ဒို-ေရ-မီဖာ အသံစဥ္တြင္ အသံဝက္ ႏွစ္ခု
ပါဝင္လာေသာေၾကာင၊့္ ထို ‘ဒီ’ ကို မူတည္သံထား၍ ဒို-ေရ-မီ-ဖာ အသံစဥ္အရ
တီးမႈတ္မည္ ဆိုလွ်င္၊ ျမန္မာ့ ခုႏွစ္ေပါက္အသံစဥ္ႏွင့္ မညီၫြတ္ေတာ့ေပ။
မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ျမန္မာ့ေမြးစားတူရိယာမ်ားတြင္မူ အားလံုးေသာ
ျမန္မာသံစဥ္မ်ားကို တီးမႈတ္ႏုိင္ၾကေပသည္။
ျမန္မာ့ဂီတတြင္
မဟာဂီတဝင္ သီခ်င္းႀကီးမ်ားကို သီဆို တီးမႈတ္သည့္အခါ အသံစဥ္ကို
ေျပာင္းလဲခြင့္ မရွိေပ။ မည္သည့္သီခ်င္းကို မည္သည့္အသံစဥ္ႏွင့္သာ
တီးမႈတ္ရမည္ဟု မူေသ သတ္မွတ္ထားေသာ ဂီတဥပေဒမ်ား ရွိပါသည္။ ေခတ္အဆက္ဆက္
ေျပာင္းလဲလာေသာ္လည္း ထိုဥပေဒမ်ားကို လိုက္နာၾကျခင္းမွာ ထိုဥပေဒမ်ားသည္
အေၾကာင္းမဲ့ ထားရွိျခင္း မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ပင္။ ထိုဂီတဥပေဒမ်ား အေၾကာင္းကို
တင္ျပရန္မွာ က်မ္းတေစာင္၏ ပမာဏမွ် ရွိေပမည္။
ျမန္မာ့ဂီတအရသာကို
ျမန္မာတို႔၏နား၊ ျမန္မာတို႔၏ စရိုက္၊ ျမန္မာတို႔၏ အႀကိဳက္၊ ျမန္မာတို႔၏
ခံစားခ်က္ ျမန္မာတို႔၏ ဓေလ့ ထံုးစံမ်ားႏွင့္ပါမက်န္ ႏွစ္ၿခိဳက္သလို
ခံစားႏိုင္ၾကပါေပသည္။ ။