ၾသဂုတ္ ၂၇၊ ၂၀၁၄
တေက်ာင္းတဂါထာ တရြာတပုဒ္ဆန္းဆိုသကဲ့သို႔ တႏိုင္ငံႏွင့္တႏိုင္ငံ ပညာေရးစနစ္၊ သင္ၾကားပံု၊ စာေမးပြဲစစ္နည္း၊ ေပးအပ္သည့္ဘြဲ႕ႏွင့္အေခၚအေဝၚ၊ ပညာရည္အဆင့္အတန္း၊ အနည္းႏွင့္အမ်ား ကြာျခားမႈရွိပါသည္။ တႏိုင္ငံတည္းရွိတကၠသိုလ္မ်ား၌ပင္ ကြာျခားမႈရွိပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာပင္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ဘြဲ႕ရမ်ားက မႏၲေလးတကၠသိုလ္ဘြဲ႕ရမ်ားကို အဂၤလိပ္စာႏွင့္ စကားေျပာၫံ့သည္ဟူ၍ "ငံု႔ၾကည့္ၾကည့္" ခဲ့ၾကပါသည္။
ဂ်ာမနီျပည္ရွိတကၠသိုလ္မ်ား၌ Doktor ဘြဲ႕ရရန္ မဟာဝိဇၨာ/မဟာသိပၸံ ဘြဲ႔ရၿပီးေနာက္၃ႏွစ္မွ ၅ႏွစ္အထိ ၾကာတတ္ပါသည္။ အဆိုးဆံုးမွာ Doktervater (father of doctorate) "ေဒါက္တာဘြဲ႕၏ေမြးသဖခင္" ဟုေခၚေသာ မိမိျပဳစုမည့္က်မ္းကိုလက္ခံ၊ အႀကံေပး၊ ႀကီးၾကပ္၊ ၫႊန္ၾကားေပးမည့္ ဝါရင့္ပါေမာကၡတဦး ရွာရေသာဒုကၡျဖစ္၏။ ၎အ ေခၚသည္ ပါေမာကၡမမ်ားအတြက္ မဆီေလ်ာ္ဟု အမ်ိဳးသမီးမ်ား တန္းတူ အခြင့္အေရးရရွိေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ေတာင္းဆိုမႈေၾကာင့္ ယခုအခါတြင္ Doktormutter (mother of doctorate) "ေဒါက္တာဘြဲ႕၏ေမြးသမိခင္" ဆိုေသာအသံုးကိုပါ တြဲသံုးေနရပါသည္။
ဝိဇၨာပညာရပ္တခုခုႏွင့္က်မ္းျပဳလိုသူတို႕အတြက္ ၎ဒုကၡမွာ သိပၸံ၊ အသံုးခ်သိပၸံပညာရပ္တခုခုႏွင့္ က်မ္းျပဳလိုသူတို႕ထက္ပိုႀကီးပါသည္။ ဘြဲ႕ရရန္တင္သြင္းရမည့္က်မ္းကို ဂ်ာမန္ဘာသာျဖင့္ Doktorarbeit သို႔မဟုတ္ Dissertation ဟုေခၚပါသည္။ စာတမ္းစစ္ေဆးမည့္အဖြဲ႔တြင္ အနည္းဆံုး ဝါရင့္ပါေမာကၡ ၃ဦးပါရၿပီး တဦးမွာ အျခားတကၠသိုလ္မွျဖစ္ရပါသည္။ စာတမ္းစစ္ေဆးမည့္အဖြဲ႔က ဘြဲ႕ရရန္ တင္သြင္း ရမည့္က်မ္းကို လက္ခံၿပီးေသာအခါ မိမိစာတမ္းအတြက္ ခုခံေျဖဆိုပြဲက်င္းပမည့္ရက္ သတ္မွတ္ပါသည္။ ၎ေန႕တြင္စာတမ္းစစ္ေဆးမည့္အဖြဲ႔အပါအဝင္ မည္သူမဆိုတက္ေရာက္ၿပီး ၎စာတမ္းထဲတြင္ေရးထား သမွ်ႏွင့္ပတ္သက္ေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားကို ပညာရွင္ပီသစြာေမးႏိုင္ပါသည္။ ေတြ႕ကရာေလွ်ာက္ေမးၿပီး ပြဲဖ်က္သည့္သေဘာေတာ့မလုပ္ရပါ။ လုပ္လွ်င္လည္း ၎ခန္းမထဲမွႏွင္ထုတ္ခံရပါလိမ့္မည္။ အားလံုးျပီးေသာအခါ စာတမ္းစစ္ေဆးမည့္အဖြဲ႔ က အစည္းအေဝးထိုင္ၿပီး အေအာင္ အရႈံးႏွင့္ ေအာင္ သည့္အဆင့္ ကိုေၾကညာပါသည္။ အဆင့္မ်ားကို အျခားႏိုင္ငံမ်ားနည္းတူ လက္တင္ဘာသာျဖင့္ပင္ ေဖာ္ျပပါသည္။
အမွတ္ေပးရာ၌ summa cum laude သည္ အေကာင္းဆံုးအမွတ္ျဖစ္ၿပီး "အျမင့္ဆံုး ဂုဏ္ထူးျဖင့္ေအာင္ေၾကာင္း"ကိုျပသည္။
magna cum laude, သည္ ဒုတိယအေကာင္းဆံုးအမွတ္ျဖစ္ၿပီး "အလြန္ေကာင္း၏" ဆိုေသာအဆင့္ျဖစ္သည္။
cum laude, သည္ တတိယအေကာင္းဆံုးအမွတ္ျဖစ္ၿပီး"ေကာင္း၏" ဆိုေသာအဆင့္ျဖစ္သည္
satis bene‚ သည္ "သင့္ေတာ္၏" ဆိုေသာအဆင့္ျဖစ္သည္။
rite, သည္ "သင့္၏"ဆိုေသာအဆင့္ျဖစ္သည္။ စာေမးပြဲေအာင္ရုံအဆင့္ သာျဖစ္သည္။ ေဒါက္တာဘြဲ႔တပ္ခြင့္ရရုံသာရသည့္ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ျဖစ္သည္။
non probatum, သည္ "ၫံ့၏" ဆိုေသာအဆင့္ျဖစ္သည္။ စာေမးပြဲက်သည္။
ဂ်ာမန္တို႔၏ တိက်တတ္ေသာအက်င့္ေၾကာင့္ပင္ထင္ပါသည္၊ ေဒါက္တာဘြဲ႔ေပးရာ၌ပင္တိက်စြာ အင္ဂ်င္နီယာအတတ္ျဖင့္ရသူကို Dr. ing. စိုက္ပ်ိဳးေရးျဖင့္ဘြဲ႕ရသူကို Dr. agrar. ဝိဇၨာပညာရပ္မ်ား၊ လူမႈေရးသိပံၸပညာရပ္မ်ားျဖင့္ဘြဲ႕ရခဲ့သူမ်ားကို Dr. phil. သိပၸံပညာရပ္မ်ားျဖင့္ဘြဲ႕ရခဲ့သူမ်ားကို Dr. rer. nat. ပညာေရးဘြဲ႕ရမ်ားကို Dr. paed. ဥပေဒပညာျဖင့္ဘြဲ႕ရသူမ်ားကို Dr. jur. စသည္ျဖင့္ အတိအက် ခြဲျခားထားပါသည္။ မိမိနာမည္ေရွ႕တြင္ ၎ဘြဲ႕မ်ားတပ္ခြင့္ရွိပါသည္။
ေဆးပညာဘာသာရပ္မ်ားျဖင့္ဘြဲ႕ရခဲ့သူမ်ားကို Dr. med. သြားဘက္ဆိုင္ရာ ေဆးပညာဘာသာရပ္ မ်ားျဖင့္ဘြဲ႕ရခဲ့သူမ်ားကို Dr. med. dent. တိေမြးကုပညာျဖင့္ဘြဲ႕ရသူမ်ားကို Dr. med.vet. စသည္ျဖင့္ေခၚပါေသာ္လည္း ၎တို႕၏ ဘြဲ႕ရစာတမ္းမ်ားမွာ တႏွစ္ခန္႔အတြင္းျပဳစုခဲ့ေသာက်မ္းမ်ား သာျဖစ္သျဖင့္ အျခားဘြဲ႔မ်ားကဲ့သို႔ ပါရဂူဘြဲ႕မဟုတ္ဘဲ မဟာသိပၸံဘြဲ႕သာျဖစ္ေၾကာင္း၊ အေမရိကန္ တြင္ေပးသည့္ M.D အဂၤလန္တြင္ေပးသည့္ M.Sc. (Medicine) တို႔ႏွင့္သာညီမွ်ေၾကာင္း Ph.D (Medicine) မဟုတ္ေၾကာင္း၊ ၎တို႔ကို အမည္ေရွ႕မွေဒါက္တာတပ္ေခၚျခင္းသည္ "ဆရာဝန္"ဟူသည့္ အသံုးသာျဖစ္၍ ပါရဂူဘြဲ႔ရမဟုတ္ေၾကာင္း ဂ်ာမန္ေဆးေကာင္စီကေရာ ပညာေရးဝန္ႀကီးဌာနကပါ တရားဝင္သတ္မွတ္ထားပါသည္။ Facharzt ေခၚ အထူးကုဆရာဝန္ျဖစ္ရန္ ေနာက္ထပ္ ၅ႏွစ္ စာေတြ႔လက္ေတြ႔သင္ၾကားရၿပီး ေရးေျဖ၊ႏႈတ္ေျဖ၊လက္ေတြ႔ အားလံုးေအာင္ၿပီးမွ Facharzt ေခၚ အထူးကုဆရာဝန္ဘြဲ႔တပ္ခြင့္ရပါသည္။ European Research Council ကလည္း အ ေမရိကန္ M.D သည္ Ph.D မဟုတ္ေၾကာင္း တရားဝင္သတ္မွတ္ထားပါသည္။
ဂ်ာမန္တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ ေဒါက္တာဘြဲ႔ေခၚပါရဂူဘြဲ႔ရၿပီးတကၠသိုလ္ဆရာလုပ္သက္မည္မွ်ရင့္ရင့္ ပါေမာကၡမျဖစ္ႏိုင္ေသးပါ။ Habilitation ေခၚ Dr. habil. ဘြဲ႕ထပ္ယူရပါသည္။ လက္တင္စကား habilitatio မွလာပါသည္။ တကၠသိုလ္ပါေမာကၡအတြက္လိုအပ္ေသာအရည္အခ်င္းႏွင့္ျပည့္စံုျခင္းဟု အၾကမ္းအားျဖင့္ဘာသာျပန္ႏိုင္ပါသည္။ ၎ Habilitation ေခၚ Dr. habil. ဘြဲ႕မွာဂ်ာမနီတြင္သာမက ျပင္သစ္၊ ဩစႀတီးယား၊ ဆြစ္ဇာလန္ႏွင့္ အခ်ိဳ႕အေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္းရွိပါသည္။
Habilitation လုပ္လိုေသာတကၠသိုလ္ဆရာ/ဆရာမသည္ Habilitationskommission ထံမွ post doctoral research လုပ္ႏိုင္ေၾကာင္းေထာက္ခံခ်က္ရယူရမည္။ Habiltationsvater (Father of Habilitation) "တကၠသိုလ္ပါေမာကၡအတြက္လိုအပ္ေသာအရည္အခ်င္းႏွင့္ျပည့္စံုျခင္းဘြဲ႕၏ေမြးသဖခင္" သို႔မဟုတ္ Habilitationsmutter (Mother of Habilitation) "တကၠသိုလ္ပါေမာကၡအတြက္လိုအပ္ေသာ အရည္အခ်င္းႏွင့္ျပည့္စံုျခင္းဘြဲ႕၏ေမြးသမိခင္" ရွာရမည္။ ၎ေနာက္မိမိေရးမည့္က်မ္းမူၾကမ္းကို တင္ျပရမည္။ မိမိလုပ္ထားခဲ့သည့္ သုေတသနစာတမ္းမ်ားစာရင္းႏွင့္ Habilitationskommission ကေတာင္းဆိုပါက ေကာ္ပီမ်ား တင္ျပႏိုင္ ရမည္။ တကၠသိုလ္ဆရာအျဖစ္သင္ၾကားပို႔ခ်ခ်က္မ်ားႏွင့္ အေထာက္အထားမ်ား၊ အကယ္၍ သုေတသန ဌာနမ်ား၊အစိုးရဌာနမ်ား၊ စက္ရုံစသည္မ်ားမွ လာသူျဖစ္ပါက အလားတူ အေထာက္အထားမ်ား တင္ျပႏိုင္ရမည္။ လုပ္ခြင့္ရပါက တကၠသိုလ္တြင္ သုေတသီ (၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွစၿပီး အခ်ိဳ႕တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ Junior Professor ဟုေျပာင္းေခၚၾကသည့္) ရာထူးခန္႔ထားပါသည္။
သုေတသနလုပ္ၿပီးေရးသားၿပီးသည့္က်မ္းကို ပံုႏိွပ္တိုက္တတိုက္မွေသာ္၎ တကၠသိုလ္တခု၏ ပံုႏိွပ္ထုတ္ေဝေရးဌာနမွေသာ္၎ စာအုပ္အျဖစ္ထုတ္ေဝရပါသည္။ ၎ စာအုပ္ကို Habilitations-kommission က လက္ခံၿပီးေသာအခါ မိမိစာတမ္းအတြက္ ခုခံေျဖဆိုပြဲ က်င္းပမည့္ရက္ သတ္မွတ္ ပါသည္။ အားလံုးျပီးေသာအခါ Habilitationskommission က အစည္းအေဝးထိုင္ၿပီး အေအာင္အရႈံးႏွင့္ ေအာင္သည့္အဆင့္ကိုေၾကညာပါသည္။ Dr. habil ဘြဲ႕ရၿပီးမွသာ ေနရာလြတ္ေပၚလာလွ်င္ပါေမာကၡ ၡျဖစ္ရန္လမ္းပြင့္သြားပါေတာ့သည္။
ဥေရာပသမဂၢ European Union ေပၚလာကတည္းက အဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံတခုမွရခဲ့ေသာ မည္သည့္ဘြဲ႔ကိုမဆို က်န္ႏိုင္ငံအားလံုးကအသိမွတ္ျပဳရမည္ဟူေသာအပိုဒ္ပါသျဖင့္ ႏိုင္ငံႀကီးမ်ား ဘဝင္မျမင့္ႏိုင္ၾကေတာ့ဘဲ လတ္ဗီးရားကဘြဲ႔ကို UK ကအသိအမွတ္ျပဳရသလို ဆိုင္းပရပ္ကဘြဲ႔ကိုလည္းဂ်ာမန္တို႔ လက္ခံရပါေတာ့ သည္။
ဂ်ာမနီႏွစ္ခ်မ္းကြဲေနခဲ့စဥ္က အေရွ႕ဂ်ာမနီမွအင္ဂ်င္နီယာ၊ ေဆးပညာ၊ ဓာတုေဗဒ၊ စေသာ သိပၸံ၊ အသံုးခ်သိပၸံပညာရပ္တခုခု ျဖင့္ရခဲ့ေသာဘြဲ့မ်ားအားလံုးကို အေနာက္ဂ်ာမနီက အသိအမွတ္ျပဳ လက္ခံေသာ္လည္း ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ဆက္သြယ္မႈရွိေသာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ၊ political economy, philosophy, history စေသာဘြဲ့မ်ားအားလံုးကို အသိအမွတ္မျပဳလက္မခံပါ။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၌ ဂ်ာမနီျပန္လည္ေပါင္းစည္း ၿပီးသည့္အခါတြင္လည္း ၎မူကိုဆက္လက္က်င့္သံုးပါသည္။ အေရွ႕ဂ်ာမနီမွ ဝိဇၨာပညာရပ္အခ်ိဳ႕ႏွင့္ လူမႈေရးသိပံၸပညာရပ္အခ်ိဳ႕ျဖင့္ဘြဲ႕ရခဲ့သူမ်ား၏ သင္ရုိးၫႊန္တန္းမ်ား၊ ဘြဲ႕ရ စာတမ္းမ်ားကို ျပန္လည္ စိစစ္ၿပီးမွ အခ်ိဳ႕ကိုသာ အသိအမွတ္ျပဳ လက္ခံခဲ့ပါသည္။ အေရွ႕ဂ်ာမနီတြင္ ၁၉၆၉မွစၿပီး Dr. habil ဘြဲ႕ကို Dr. Sc. ဟု ၎ Promotion. B ဟု ၎ ေျပာင္းေခၚခဲ့ေသာ္လည္း ၁၉၉၀ ခုႏွစ္၌ ဂ်ာမနီျပန္ လည္ေပါင္းစည္းၿပီးသည့္အခါတြင္ ယခင္အတိုင္း Dr. habil ဟုပင္ျပန္ေခၚပါသည္။
ကြၽန္ေတာ္သိသမွ်တင္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။ က်န္ရွိေနေသးသည္မ်ား၊ လိုအပ္ေနေသးသည္မ်ားရွိပါက ျဖည့္စြက္ေပးၾကပါ။
Photo Credit - http://www.uni-heidelberg.de/md/zentral/jahresfeier_2011_eitel_460x175.jpg