 |
| ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္ အက်ဥ္းက်ခဲ့သူ စစ္သားေဟာင္းကိုခ်စ္ဆန္း (ဓာတ္ပံု - Connor Macdonald/Myanmar Now) |
Connor Macdonald (Myanmar Now) - အကူအညီမရ၊ ႏႈတ္ဆိတ္ေနၾကရသည့္ စိတ္ဒဏ္ရာခံစားေနရသူမ်ား
(မုိးမခ) မတ္ ၃၀၊ ၂၀၁၆
ယခုေဆာင္းပါးအား Myanmar Now မွ ရယူပါသည္။
(မုိးမခ) မတ္ ၃၀၊ ၂၀၁၆
ယခုေဆာင္းပါးအား Myanmar Now မွ ရယူပါသည္။
ရန္ကုန္ (Myanmar Now) - ၁၉၈၉ ေမလအတြင္း စစ္အစိုးရက ၈၈ ဒီမုိကေရစီအေရးေတာ္ပံုႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနသူမ်ားကို ရက္စက္စြာ ႏွိမ္ႏွင္းစဥ္ ျပည္သူအားလံုး ရြံေၾကာက္ျဖစ္ေနသည့္ အထူးရဲတပ္ဖြဲ႔က ကိုခ်စ္ဆန္းကို ဖမ္းဆီးလုိက္သည္။ သူ႔ကို စစ္တန္းလ်ားတစ္ခုတြင္ ၅ လၾကာ ထိန္းသိမ္းထားကာ ႏွိပ္စက္ စစ္ေဆးခဲ့သည္။
စစ္သားေဟာင္းတစ္ဦးျဖစ္သူ ကိုခ်စ္ဆန္းသည္ ေမွာင္မုိက္ေနသည့္ အခန္းငယ္ေလးအတြင္း အ႐ိုက္အႏွက္ခံရန္ ေန႔စဥ္ ေစာင့္ဆုိင္းခဲ့ရသည္။ “ညသန္းေခါင္ေရာက္လာၿပီဆိုတာနဲ႔ မီးလင္းလာၿပီး ကြၽန္ေတာ့္ကို စစ္ေဆးဖို႔ အခန္းထဲ သူတို႔ ဝင္လာ ေတာ့တာပါပဲ” ဟု ေျပာသည္။
သူ႔အတြက္ ေန႔စဥ္အစားအစာမွာ ပိုးမႊားမ်ားႏွင့္ ေရာျပြမ္းညစ္ပတ္ေနသည့္ ဆန္ျပဳတ္၊ ေရတစ္ခြက္တို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ေနာက္ ပိုင္း အင္းစိန္ေထာင္သို႔ေရာက္သြားၿပီး က်ဥ္းက်ပ္ ညစ္ေပေနသည့္ အခန္းမ်ားတြင္ တစ္သက္တစ္ကြၽန္းျပစ္ဒဏ္ကို ေျခာက္ ႏွစ္ၾကာ က်ခံခဲ့ရသည္။
“ကြၽန္ေတာ္ ဒီေနရာကေန လြတ္ရက္ရွိမွာမဟုတ္ေတာ့ဘူးလို႔ တစ္ခ်ိန္လံုး စဥ္းစားေနခဲ့ပါတယ္။ အျပင္မွာ က်န္ခဲ့တဲ့ ဇနီး သည္အတြက္ပဲ စိုးရိမ္တာပါ” ဟု သူက မၾကာေသးမီက ျပန္ေျပာျပသည္။
၁၉၉၆ တြင္ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ျဖင့္ ကိုခ်စ္ဆန္း လြတ္ေျမာက္လာေသာ္လည္း သူ႔ဘဝအတြက္ ႐ုန္းကန္ရမႈက ၿပီးဆံုးမသြားေပ။ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ အျခားႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္းမ်ားကဲ့သို႔ပင္ စစ္အာဏာရွင္လက္ေအာက္ တြင္ စိတ္ပိုင္း၊ ႐ုပ္ပိုင္း ႏွိပ္စက္ခံရမႈမ်ားေၾကာင့္ သူသည္လည္း စိတ္က်ျခင္း၊ စိတ္ကေယာင္ေျခာက္ျခားျဖစ္မႈ၊ ျပင္းထန္ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္သင့္ေဝဒနာ (PSTD) တို႔ကို ခံစားခဲ့ရသည္။
ျမန္မာစစ္အစိုးရ၏ အျခားအေမြဆိုးတစ္ခုျဖစ္သည့္ ပ်က္စီးယိုယြင္းသြားေသာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္ႏွင့္အတူ ေတြ႔ရသည့္ျပႆနာတစ္ခုမွာ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ခံရျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ အျခားအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ေစ စိတ္က်န္းမာေရး ထိခုိက္ခံစားရသူ အမ်ားအျပားသည္ အစိုးရေဆး႐ံုမ်ားတြင္ စိတ္ေဝဒနာအတြက္ ကုသမႈ မရရွိၾကျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းမႈႏွင့္ စိုးရိမ္ပူပန္မႈ ကဲ့သို႔ေသာ အျဖစ္မ်ားသည့္စိတ္က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈတို႔ကို နားလည္လက္ခံေပးမႈ နည္းျခင္းေၾကာင့္သာမက၊ လူအမ်ားၾကား အထင္အျမင္မွားမႈတို႔ရွိေနသည့္ ျမန္မာ့လူမႈအသုိင္းအဝိုင္းေၾကာင့္လည္း စိတ္ေဝ ဒနာရွင္မ်ား၏ အေျခအေန ပိုမိုဆိုးရြားလာေစသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္က အ႐ူးဟုေခၚဆိုမႈကို ခံမည့္အစား သူတို႔က ခပ္မဆိတ္ ေနထုိင္သည့္အေျခအေနကိုသာ ေရြးခ်ယ္ၾကေတာ့သည္။
● စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခုိက္မႈေနာက္ဆက္တြဲမ်ား
ကိုခ်စ္ဆန္း ေထာင္မွလြတ္ေျမာက္လာၿပီး ႏွစ္မ်ားတြင္ လူ႔အသိုင္းအဝိုင္းအတြင္း ျပန္လည္ဝင္ဆန္႔ရန္ အလြန္ခက္ခဲလွသည္။
“ကြၽန္ေတာ္ ပံုမွန္အလုပ္မရွိလို႔ မိသားစုစားဝတ္ေနေရးအတြက္ ေန႔တုိင္း႐ုန္းကန္ခဲ့ရပါတယ္” ဟု သူက ေျပာသည္။
အတိတ္ကာလက လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည့္ ႏိုင္ငံေရးကိစၥမ်ားႏွင့္ မပတ္သက္ခ်င္ေတာ့သျဖင့္ မိတ္ေဆြေဟာင္းမ်ားႏွင့္ အဆက္ အသြယ္ျဖတ္ေတာက္လိုက္သည္။ ေထာင္ျပင္ပတြင္လည္း ဖိအားမ်ားရိွလာေသာေၾကာင့္ ရန္လိုတတ္လာကာ အေသး အဖြဲကိစ ေလးမ်ားကိုပင္ စိတ္မရွည္ေတာ့သလို အိပ္မေပ်ာ္ေသာ ညမ်ားစြာကိုလည္း ၾကံံဳေတြ႔လာရေၾကာင္း သူကေျပာသည္။
ယင္းေရာဂါလကၡဏာမ်ားသည္ ဆိုးရြားသည့္ စိတ္ပိုင္းႏွင့္ ႐ုပ္ပိုင္းေဝဒနာမ်ား ၾကံဳေတြ႔ခံစားထားရသူတို႔၏ အေျခအေန မ်ားျဖစ္သည္။ နာတာရွည္ေရာဂါလကၡဏာမ်ားသည္ ေဝဒနာခံစားေနရသူတို႔၏ လူမႈဆက္ဆံေရး၊ အလုပ္အကုိင္၊ ေနထိုင္မႈ ပံုစံကုိပါ ထိခိုက္ေစသည္။ ဆိုးရြားသည့္ ေဝဒနာအတြက္ အေျဖရွာရင္း တစ္ပူေပၚ ႏွစ္ပူဆင့္ရျပန္သည္။ ေဝဒနာခံစားရမႈ သက္သာေစရန္ မူးယစ္ေဆး၊ အရက္ စသည္တို႔ကို သံုးစြဲလာၾကသည္။
“စိတ္ဖိစိးမႈေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ စိတ္ေရာဂါဟာ စိတ္ဒဏ္ရာအေပၚ ဇီဝျဖစ္စဥ္အရ တုံ႔ျပန္မႈပါ” ဟု ေရႊဝါေရာင္ေတာ္ လွန္ေရးတြင္ ဦးေဆာင္ဆႏၵျပရာမွ ထိန္းသိမ္းခံခ့ဲရသူ ဦးညီညီလြင္ ေခၚ ဦးဂမၻီရအား ကုသေပးရာတြင္ ပါဝင္ခဲ့သူ စိတ္ကုထုံး နည္းျဖင့္ကုသသူ Rory Magee က ေျပာသည္။
ဦးဂမၻီရေထာင္က်စဥ္ မၾကာခဏ ႐ိုက္ႏွက္ခံရျခင္း၊ လုပ္႐ိုးလုပ္စဥ္ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္မႈ၊ မခံမရပ္ႏုိင္နာက်င္ေစၿပီး စိတ္က ေယာင္ေျခာက္ျခားျဖစ္ေစသည့္ အမ်ဳိးအမည္မသိေဆးမ်ားထိုးျခင္း ပါဝင္သည့္ ဓာတုနည္းျဖင့္ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္မႈတို႔ကို ခံခဲ့ရသည္ဟု Rory Magee က ေျပာသည္။ Rory Magee သည္ ဦးဂမၻီီရ၏ စိတ္ေဝဒနာအားကုသေပးခဲ့သည့္ ထုိင္းႏုိင္ငံ၊ ခ်င္းမုိင္ၿမိဳ႕ရွိ The Cabin အမည္ရွိ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးဌာနကို ဦးေဆာင္ေနသူ ျဖစ္သည္။
အျခား ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေဟာင္းအမ်ားအျပားကဲ့သို႔ပင္ ဦးဂမၻီရသည္လည္း ႐ုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္း ထိခုိက္မႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚသည့္ PSTD ထက္ ပိုမိုဆိုးရြားေသာ ေနာက္ဆက္တြဲစိတ္ဒဏ္ရာျပႆနာကို ခံစားခဲ့သည္။ ယင္းစိတ္ဒဏ္ရာမ်ဳိးသည္ တစ္ႀကိမ္တစ္ခါအေတြ႔အၾကံဳေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ ဒဏ္ရာမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ အက်ဥ္းေထာင္မ်ား၊ စစ္ပြဲကာလမ်ားစသည့္ ႐ုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ခံစားမႈႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဒဏ္ရာမ်ားေၾကာင့္ ၾကံဳေတြ႔ရသည့္ စိတ္ေရာဂါမ်ဳိးျဖစ္သည္။
“သူ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာၾကာ ဆိုးဆိုးရြားရြား ႏွိပ္စက္ညႇဥ္းပန္းခံခဲ့ရပါတယ္” ဟု Rory Magee က ေျပာသည္။
ဦးဂမၻီရ ၾကံဳေတြ႔ရေသာ စိတ္ဒဏ္ရာမ်ဳိးသည္ ကုသရန္ပိုခက္ေၾကာင္း ၎က ေျပာသည္။ ယင္းစိတ္ဒဏ္ရာမ်ဳိးသည္ တုံ႔ျပန္ မႈျပင္းထန္လြန္းျခင္းႏွင့္ ေလ်ာ့နည္းလြန္းျခင္း အစြန္းႏွစ္ဖက္ကို ျဖစ္ေစသည္။ ယင္းစိတ္အေျခအေနမ်ဳိးကို ၾကံဳေတြ႕ရ သည့္အခါ ေဝဒနာခံစားရသူသည္ ႏွလံုးခုန္ျမန္လာသည့္အျပင္ အတိတ္အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို အိပ္မက္မက္၍ လန္႔ႏုိးလာ တတ္ၿပီး အလြယ္တကူ ထိတ္လန္႔တတ္လာသည္။ ခံစားမႈကင္းမဲ့လာျခင္း၊ စိတ္ထိခုိက္ဖြယ္ရာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားတြင္လည္း စိတ္ႏွင့္ကိုယ္ မကပ္သကဲ့သို႔ ျဖစ္လာသည္။
“ဟိုးအေဝးႀကီးကို ေငးေနတတ္ၿပီး ငူတူတူနဲ႔ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ အာ႐ံုခံစားမႈစနစ္ဟာလည္း ထံုထိုင္းေလးလံလာသလို၊ ဘာခံစားခ်က္မွ မရွိသလို ျဖစ္လာပါတယ္” ဟု Rory Magee က ေျပာသည္။
ဦးဂမၻီရသည္ မၾကာေသးခင္က လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ ေရးဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈျဖင့္ ျပန္လည္အဖမ္းခံခဲ့ရသည္။ သူအဖမ္းခံရမႈတြင္ ႏိုင္ငံေရးပေယာဂမကင္းေၾကာင္း လူအမ်ားက ယူဆထားသည္။ ယခုအခါ သူသည္ေထာင္ထဲတြင္ ကူညီ ေထာက္ပ့ံမႈ၊ ေဆး ဝါးကုသခြင့္တို႔ မရသည့္အျပင္ သူ၏ စိတ္ေဝဒနာအေျခအေနသည္လည္း ပိုမိုဆိုးရြားလာေၾကာင္း သတင္းမ်ားထြက္ ေပၚေန သည္။
● ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈမရွိျခင္း
ဦးဂမၻီရ ထုိင္းႏုိင္ငံတြင္ ေနစဥ္က ကူညီေထာက္ပံ့မႈရခဲ့သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ က်န္းမာေရးဘတ္ဂ်က္မွာ ဂ်ီဒီပီ၏ ၁ ဒသမ ၈ ရာခုိင္ႏႈန္းသာရွိေသာ္လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံထက္ ဂ်ီဒီပီသာေသာ ထုိင္းနုိင္ငံတြင္ က်န္းမာေရးဘတ္ဂ်က္သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံထက္ ႏွစ္ဆေက်ာ္ ပိုမ်ားသည္။
စိတ္ေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ားအတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ အစိုးရကမည္မွ် သံုးစြဲေနသည္ကို မသိရေပ။ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔၏ ၁ဝ ႏွစ္ၾကာျမင့္ၿပီျဖစ္ေသာ အစီရင္ခံစာတစ္ေစာင္ကို ကိုးကားသည့္ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ား၏ ေျပာဆိုခ်က္အရ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈဘတ္ဂ်က္မွ သုည ဒသမ ၃ ရာခုိင္ႏႈန္းကိုသာ စိတ္ေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ားအတြက္ သံုးစြဲေၾကာင္း သိရသည္။
အစိုးရက ထိေရာက္စြာ မေဆာင္ရြက္ေသာေၾကာင့္ လူမႈေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ျပည္ပအလွဴရွင္မ်ားက ဝင္ေရာက္ကူညီ ေဆာင္ရြက္ေပးေနရသည္။
ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား ေစာင့္ေရွာက္ေရးအသင္း (AAPP) ကဲ့သုိ႔ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ပံ့ပိုးမႈမ်ားကို ေပးေနရသည္။ AAPP က အေမရိကန္ႏို္င္ငံ John Hopkins တကၠသိုလ္မွ ေထာက္ပ့့ံေငြျဖင့္ ျမန္မာကဲ့သို႔ ကူညီႏုိင္မႈအခြင့္အလမ္းနည္းပါးသည့္ ႏိုင္ငံအတြက္ ေယဘုယ်ပံုစံျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္ကုသနည္းဟု ေခၚသည့္ စိတ္သ႐ုပ္ခြဲကုသနည္း (Common Elements Treatment Approach) ကို အသံုးျပဳေနရသည္။
AAPP ၏ ေဆးခန္းႀကီးၾကပ္ေရးမွဴး၊ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း ေစာသက္ထြန္းက ၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္မွ စတင္ခဲ့သည့္ အစီ အစဥ္တြင္ ကုသမႈ ခံယူခဲ့သူ ၉၆၇ ဦးအနက္ ၅၂၁ ဦးသည္ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္းမ်ားျဖစ္ၿပီး ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း ႏုိင္ငံေရးႏွင့္မသက္ဆုိင္သည့္ အက်ဥ္းသားမ်ားကိုလည္း ကုသေပးခဲ့ေၾကာင္း ေျပာၾကားသည္။
ရန္ကုန္တြင္ ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးသူ ၁၆ ဦး ထားရွိၿပီး တစ္ဦးခ်င္းစီက စိတ္ေဝဒနာခံစားေနရသူ လူနာ ၅ ဦးမွ ၆ ဦးအထိကို သံုးလထက္မနည္း ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးလ်က္ရွိသည္။ ယင္းအေရအတြက္သည္ လံုေလာက္မႈမရွိေၾကာင္း ေစာသက္ထြန္း က ေျပာသည္။
“စစ္အစိုးရေၾကာင့္ စိတ္ဒဏ္ရာခံစားခဲ့ရသူ အမ်ားႀကီးရွိတဲ့အတြက္ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးတဲ့အဖြဲ႔ ၅ ဖြဲ႔နဲ႔ မလံု ေလာက္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ လူထုေတြကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ လုပ္ေဆာင္တဲ့နည္းလမ္းေတြ ျပန္လည္သင္တန္းေပးၿပီး ပါဝင္ကူညီ ႏုိင္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေနပါတယ္” ဟု ၎က ေျပာသည္။
“ကြၽန္ေတာ္တို႔ႏုိင္ငံမွာ စိတ္ေဝဒနာခံစားေနရသူေတြတြက္ ေဆြးေႏြးႏွစ္သိမ့္ေပးမႈေတြ လိုေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလုပ္ငန္းဟာ ဘယ္ေလာက္အထိ အေရးႀကီးတယ္ဆိုတာ မသိလို႔ အစိုးရက လ်စ္လ်ဴ႐ႈထားပါတယ္”
AAPP ၏ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ အစိုးရအေနျဖင့္ အကူအညီေပးရန္ ကမ္းလွမ္းျခင္း မရိွသလို စိတ္ဝင္စားမႈလည္း မျပ ေၾကာင္း၊ စိတ္ေဝဒနာခံစားရသူမ်ားကို ဖိႏွိပ္ရာတြင္ ယခင္အစိုးရအဖြဲ႔က တာဝန္ရွိသူမ်ား ပါဝင္ခဲ့ျခင္းသည္လည္း အေၾကာင္း ရင္းတစ္ခုျဖစ္ေနေၾကာင္း ၎က ေျပာသည္။
● လူနာျပည့္ေနသည့္ စိတ္ေရာဂါကုေဆး႐ံုမ်ား
စိတ္ေရာဂါေဝဒနာရွင္မ်ားအား ကူညီေစာင့္ေရွာက္သည့္ ေနရာတို႔တြင္ လူနာအေရတြက္မွာ လက္ခံႏုိင္သည့္ ပမာဏထက္ ပိုမ်ားေနျခင္းကို ရန္ကုန္စိတ္က်န္းမာေရးေဆး႐ံုတြင္ ေတြ႔ျမင္ႏုိင္သည္။
ေဆး႐ံုနံရံတြင္ သုတ္ထားသည့္ ေဆးသည္ အက္ေၾကာင္းထေနသလို အေဆာင္အသီးသီးတြင္ လူနာမ်ား ျပည့္က်ပ္ေနၿပီး ဝန္ထမ္းအေရအတြက္ နည္းပါးေနသည္။ လူနာ ၉ဝဝ သာ ထားႏုိင္သည့္ အဆိုပါ ေဆး႐ံုတြင္ လူနာ ၁,၅ဝဝ ထားရၿပီး ဆရာဝန္ ၂၅ ဦးသာ ရွိသည္။
လူနာႏွင့္ဆရာဝန္အခ်ဳိးအစား မမွ်တေသာေၾကာင့္ လူနာတခ်ဳိ႕ကုိ အခ်ိန္ပိုမိုလိုအပ္မည့္ စိတ္ကုထံုးျဖင့္ ကုသလိုေသာ္လည္း ေဆးဝါးမ်ားျဖင့္သာ ကုသေနရေၾကာင္း ရန္ကုန္စိတ္က်န္းမာေရးေဆး႐ံုအုပ္ ေဒါက္တာတင္ဦးက ေျပာသည္။
“ကြၽန္ေတာ္တို႔ ဝန္ထမ္းအင္အားနဲ႔ လူနာ ၅ဝဝ ေလာက္ကိုပဲ ကုသေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္ပါတယ္။ ဝန္ထမ္းအေရအတြက္ ပိုမို လိုအပ္ေနပါတယ္။ ဆရာဝန္အေရအတြက္ ပိုထားတာ ဒါမွမဟုတ္ လူနာအေရအတြက္ကို ေလွ်ာ့ၿပီး လက္ခံတာမ်ဳိးကို လုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီလူနာအားလံုးကို ဒီမွာရွိတဲ့ ဆရာဝန္ေတြက အျပည့္အဝဂ႐ုစုိက္ဖို႔ အခ်ိန္မလံုေလာက္ပါဘူး” ဟု ၎က ေျပာ သည္။
● လူထုပညာေပးနည္းျဖင့္ စိတ္ဒဏ္ရာကို ေျဖေဖ်ာက္ျခင္း
ႏိုင္ငံေတာ္တာဝန္ရွိသူမ်ားက စိတ္က်န္းမာေရးက႑ကို ဥေပကၡာျပဳထားျခင္းသည္ ယင္းအေၾကာင္းအရာႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျပည္သူတို႔ သတိျပဳစိတ္ဝင္စားမႈ မရွိျခင္းကို ေဖာ္ျပလ်က္ရွိသည္။ ေဝဒနာ ခံစားရသူမ်ားသည္ ‘အ႐ူး’ ဟု အေခၚခံရမည္ကုိ စုိးရိမ္ျခင္းေၾကာင့္ သာမန္ေဝဒနာမ်ားအတြက္ လိုအပ္ေနသည့္ အကူအညီကိုပင္ မရွာေဖြေတာ့ေပ။
“စိတ္ေဝဒနာခံစားေနရသူေတြဟာ လူ႔အသိုင္းအဝိုင္းကေန ဖယ္ၾကဥ္ခံရတာေၾကာင့္ သူတို႔ဟာ အ႐ူးလို႔ အေခၚမခံ ခ်င္ေတာ့သလို စိတ္ေရာဂါကုဆရာဝန္ေတြနဲ႔လည္း မေတြ႔ၾကေတာ့ပါဘူး” ဟု ေဆးပညာက်င့္ဝတ္ပုိင္းဆိုင္ရာ ေဝဖန္သံုး သပ္သူ ေဒါက္တာျမင့္ဦးက ေျပာၾကားသည္။
“က်န္းမာေရးအသိပညာေတြ ျမွင့္တင္ေပးဖို႔ လိုအပ္ေနပါၿပီ။ လူတို္င္းဟာ ဘဝမွာ စိတ္ေဝဒနာခံစားဖို႔ အေျခအေနေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာ နားလည္ၾကဖို႔ လိုပါတယ္” ဟု ၎က ေျပာၾကားသည္။
ေဒါက္တာျမင့္ဦးႏွင့္ The Danish Institute Against Torture အဖဲြ႔က စိတ္က်န္းမာေရးအပါအဝင္ အေထြေထြက်န္းမာ ေရးဆုိင္ရာ စမ္းသပ္စစ္တမ္းေကာက္ယူရာတြင္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း ၃၃ဝ ကို တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ ေလ့လာခဲ့သည္။
ေလ့လာမႈစစ္တမ္းတြင္ ပါဝင္ေျဖဆိုသူမ်ားအနက္ ၁ ရာခုိင္ႏႈန္းကသာ စိတ္ထိခိုက္မႈ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ားကို ၾကံဳေတြ႔ရသည္ဟု ျပန္လည္ေျဖဆိုခဲ့ၾကေၾကာင္း၊ ယင္းအေရအတြက္သည္ ကမၻာ့ပ်မ္းမွ်ႏႈန္း ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္းထက္ မ်ားစြာနည္း ပါးေနရာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာေဝဒနာသည္တို႔ ခံစားခ်က္ကို ဖံုးကြယ္ထားသည္ဟု ထင္ျမင္မိေၾကာင္း စိတ္ေရာဂါကု ဆရာဝန္ တစ္ဦးျဖစ္သူ ေဒါက္တာစန္းစန္းဦးက ေျပာၾကားသည္။
သူသည္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားအေရအတြက္အနည္းငယ္ကို အေသးစိတ္ေလ့လာ စမ္းသပ္ခဲ့ရာ ၅ဝ ရာခုိင္ႏႈန္းသည္ စိတ္ထိခိုက္မႈ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ားကို ခံစားေနရေၾကာင္း ေတြ႔ရွိခဲ့ရသည္။
“သူတို႔အေနနဲ႔ စိတ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ေဝဒနာခံစားေနတယ္ဆိုတာကို ဘယ္သူ႔ကိုမွ မသိေစခ်င္ဘူး။ သူတို႔ေတြကို ေမးတဲ့ ေမးခြန္းေတြကို ျပန္ေျဖတဲ့ေနရာမွာ အမွတ္ေတြမ်ားေနရင္ သူတို႔ကို စိတ္ေဝဒနာခံစားေနရတယ္လို႔ သတ္မွတ္ခံရမွာစိုးရိမ္လို႔ အမွတ္နည္းေအာင္ လုပ္ၾကတယ္။ သူတို႔ေတြဟာ ႏုိင္ငံအတြက္ လူစြမ္းေကာင္းေတြပါ။ သူတို႔ရဲ႕အားနည္းခ်က္ကို မေဖာ္ျပ ခ်င္ဘူး။ တကယ္ေတာ့ သူတို႔မွာ စိတ္ထိခိုက္မႈဒဏ္ရာခံစားေနရပါတယ္” ဟု ၎က ေျပာသည္။
ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္း ကိုခ်စ္ဆန္းက AAPP မွ ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးသူတစ္ဦးႏွင့္ ေဆြမ်ဳိးေတာ္သည့္ သူငယ္ခ်င္းက အၾကံေပးလာသည့္အခါမွသာ သူ၏ စိတ္ေဝဒနာသက္သာရန္အတြက္ အကူအညီယူရန္ စဥ္းစားခဲ့သည္ဟု ေျပာသည္။
သူ႔ဇနီးႏွင့္ သားတို႔ကို ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးကုသမႈအေၾကာင္း ရွင္းျပၿပီးေနာက္ သူတို႔ကလည္း ကိုခ်စ္ဆန္းအား ကုသမႈတြင္ ပါဝင္သည့္ ေဆြးေႏြးခန္းအခ်ိန္မ်ားတြင္ ပါဝင္နားေထာင္ရန္ သေဘာတူခဲ့ၾကသည္။ ကိုခ်စ္ဆန္းအား ေဆြးေႏြးကုသမႈျပဳ လုပ္သည္မွာ ေျခာက္လၿပီးဆံုးသြားၿပီျဖစ္သလို စိတ္ထိခိုက္မႈမွ ထြက္ေပၚလာသည့္ သက္ေရာက္မႈမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေျဖရွင္း ႏိုင္ၿပီဟု ၎က ေျပာသည္။
“ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးကုသမႈ အစီအစဥ္ဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ထူးဆန္းေနပါေသးတယ္။ အခုဆိုရင္ ဒီအစီအစဥ္ေၾကာင့္ ကြၽန္ေတာ့္ အတြက္ေရာ၊ ကြၽန္ေတာ့္ မိသားစုအတြက္ေရာ ေနရထုိင္ရအဆင္ေျပသြားပါၿပီ” ဟု ၎က ေျပာသည္။ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေဟာင္းတို႔အတြက္ စိတ္က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈမ်ား တိုးခ်ဲ႕ လုပ္ေပးေစလိုေၾကာင္း ကိုခ်စ္ဆန္းက ေျပာသည္။ ။