ေအာင္သူၿငိမ္း ● တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (Accountability)
(မုိးမခ) ဧၿပီ ၂၇၊ ၂၀၁၇
(မုိးမခ) ဧၿပီ ၂၇၊ ၂၀၁၇
တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (Accountability) ဆိုတာ အစိုးရအရာရွိေတြက ေဆာင္ရြက္ၾကတဲ့ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ ႀကီးၾကပ္မႈ ရွိရမယ္၊ ခံႏိုင္ရမယ္၊ အစိုးရရဲ႕ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြဟာ ေဖာ္ျပထားတာေတြ (ကတိျပဳထားတာေတြ) နဲ႔ လြဲေန သလား၊ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ျပည့္မီသလား၊ အက်ဳိးရွိေစရန္ ရည္ရြယ္ထားတဲ့ လူထု-ရပ္ရြာ (beneficiaries) ေတြရဲ႕ လိုအပ္ ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္သလား… စသည္ျဖင့္ တုံ႔ျပန္တာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။
တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (Accountability) ဟာ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Good governance) အတြက္ အေျခခံ အုတ္ျမစ္တခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ "အာဏာလက္ကိုင္ရွိေနၾကသူမ်ား" (ႏိုင္ငံေရး၊ ေငြေၾကး၊ အျခားပံုစံ) က သူတို႔ရဲ႕လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြအေပၚ တာဝန္ယူျခင္း၊ တာဝန္ခံျခင္း ျပဳတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ လူတစ္ဦး/ အဖြဲ႔တစ္ခု၏ လုပ္ေဆာင္ မႈမ်ားကို အျခားတစ္ဦးက ေစာင့္ၾကည့္ႏိုင္ရပါမယ္။ လမ္းညႊန္ အၾကံေပးႏိုင္ရပါမယ္။ သူတို႔ လုပ္ေဆာင္မႈေတြ အေပၚမွာ သတင္း၊ သို႔မဟုတ္ ရွင္းျပခ်က္ (justification) ကို ရယူႏိုင္ရပါမယ္။
အခု ရန္ကုန္ဘတ္စ္ကားလိုင္း (YBS) အေပၚ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြက ေဝဖန္၊ ေဆြးေႏြးေနၾက၊ မီဒီယာေတြက ေဖာ္ျပ ေနၾက၊ ျပည္သူေတြက ေျပာဆိုေနၾကတာေတြရွိပါတယ္။ ဒါကို နားေထာင္ဖို႔၊ ေျဖၾကားဖို႔၊ လြဲေခ်ာ္ေနတာေတြကို ျပဳျပင္ဖို႔ ရန္ကုန္တိုင္း ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ပ်က္ကြက္ေနတာဟာ တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (Accountability) ပ်က္တာပါပဲ။
တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (Accountability) အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိၾကပါတယ္။ အစိုးရ၏ တာဝန္ခံမႈ (Public accountability) ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ (ဒါကို အေပၚသို႔တာဝန္ခံမႈလို႔လည္း ေခၚပါတယ္) ဆိုလိုတာက အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ား (အစိုးရမ်ား၊ ေရြးေကာက္ခံ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ဒါမွ မဟုတ္ အျခားအစိုးရဌာနမ်ား) က အစိုးရရဲ႕ တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈကို နည္းမ်ဳိးစံုေသာ ယႏၱယား စနစ္မ်ားကတဆင့္ တာဝန္ခံမႈ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးအရ- တရားေရးအရ တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (Political and Legal accountability) ဆိုတာလည္း ရွိပါေသးတယ္။ လႊတ္ေတာ္- တရားေရးဌာန စသည္တို႔က လုပ္ထံုးလုပ္နည္းအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ၾကတာပါ။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေထာင္လိုက္ တာဝန္ခံမႈလို႔ ေခၚၾကပါတယ္။ (ထက္-ေအာက္သေဘာ တာဝန္ခံမႈပါ) သူတို႔က ေျဖၾကားဖို႔ ဆင့္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အျပစ္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ရာထူးက ျဖဳတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အစိုးရဌာနမ်ား၊ ရံုးမ်ား၏ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို စစ္ေဆးႏိုင္တဲ့ အာဏာ ရွိၾကပါ တယ္။
ဒါအျပင္ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္ရံုး၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးေကာ္မရွင္၊ အြန္ဘာဒ္မင့္ ရံုးမ်ား (ombuds offices)၊ လူ႔ အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္မ်ား စတာေတြလည္း သူ႔က႑နဲ႔သူ ထိန္းညိႇေရး တာဝန္ရွိၾကပါတယ္။ သူတို႔ကလည္း အစိုးရ၏ အာဏာကို ျပန္၍ ထိန္းေက်ာင္းၾကပါတယ္။
ဒီေလာက္နဲ႔ မလံုေလာက္ပါဘူး။ ေထာင္လိုက္တာဝန္ခံမႈ အျပင္၊ အလ်ားလိုက္ တာဝန္ခံမႈ (ေရျပင္ညီတာဝန္ခံမႈ) Horizontal accountability ဆိုတာမ်ဳိးလည္း ရွိပါေသးတယ္။ အစိုးရဌာနေတြအျပင္ အလ်ားလိုက္တာဝန္ခံမႈမွာ ႏိုင္ငံသားမ်ား၊ အရပ္ဖက္ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ သတင္းမီဒီယာမ်ားကလည္း ေျဖၾကားမႈ ရယူႏိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။
ေရြးေကာက္ခံ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ အကူအညီကို ယူလုိ႔ျဖစ္ေစ၊ နစ္နာမႈမ်ားကို ေျဖရွင္းေစႏိုင္ပါတယ္။ လူထု နည္းနဲ႔ ေမတၱာရပ္ခံ၊ ေတာင္းဆိုမႈမ်ားလည္း ျပဳႏိုင္ပါတယ္။ လူထုအသံႏွင့္ သတင္းမီဒီယာမ်ားကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။
တႏွစ္သား ျမန္မာအစိုးရအေပၚမွာ ျခံဳငံုေျပာရရင္ေတာ့ တာဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (accountability) အားနည္း ခ်ဳိ႕တဲ့ေနတာ ေတြ႔ျမင္ရပါတယ္။ ဒါဟာ ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတခုလံုးအတြက္ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွ်သာမက တာ ဝန္ယူ တာဝန္ခံမႈ (Accountability) ဟာ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Good governance) အတြက္ အေျခခံ အုတ္ျမစ္တခု ျဖစ္တယ္ဆိုတာလည္း သတိခ်ပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။