ေမာင္ေမာင္စုိး ● ရခိုင္ျပည္နယ္ ဘဂၤါလီအေရး - အပိုင္း (၄)

ေမာင္ေမာင္စုိး ● ရခိုင္ျပည္နယ္ ဘဂၤါလီအေရး - အပိုင္း (၄)
(မုိးမခ) ၾသဂတ္စ္ ၁၀၊ ၂၀၁၇

● နိုင္ငံသားျဖစ္မႈႏွင့္ "႐ုိဟင္ဂ်ာ"
နိုင္ငံသားျဖစ္မႈျပႆနာတြင္ လက္ရွိၾကံဳေနရသည့္ ျပႆနာမွာ လူမ်ဳိးအမည္ျပႆနာျဖစ္သည္။ ဘဂၤါလီမြတ္စလင္မ်ားက ၎တုိ႔ကိုယ္ ၎တုိ႔ ႐ုိဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးမ်ား ေခၚေဝၚသတ္မွတ္ထားၾကသည္။ ၎႐ုိဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးဆိုသည္ႏွင့္ပတ္သက္၍ လြန္ခ့ဲ သည့္ႏွစ္ ၆၀ ေက်ာ္မွစ၍ အျငင္းပြားမႈျဖစ္ခ့ဲသည္ဟု ဆိုရမည္။

႐ုိဟင္ဂ်ာဟူသည့္ ေဝါဟာရကို စတင္သုံးႏႈန္းသည္ကို ေတြ႕ရသည္မွာ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၈ ရက္ ဂါးဒီးယန္သတင္းစာပါ ထိုစဥ္ ဘူးသီးေတာင္အမတ္ျဖစ္သူ အယ္ဒူဂါဖါ၏ ေဆာင္းပါးတြင္ျဖစ္သည္ဟု ရခိုင္သမိုင္း ပညာရွင္ေဒါက္တာေအးခ်မ္းက ေထာက္ျပထားခ့ဲပါသည္။ အယ္ဒူဂါဖါသည္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ဒက္ကာတကၠသုိလ္မွ ဘြဲ႕ရသည့္ စစ္တေကာင္းသားတဦး ျဖစ္ၿပီး အဂၤလိပ္ေခတ္က ပညာဝန္ျဖစ္ခ့ဲသူတဦးျဖစ္သည္။ သူ၏အဆိုအရ ေမာင္ေတာ ဘူးသီးေတာင္ရွိ မြတ္စလင္မ်ားသည္ ေအဒီ ၇ ရာစု ၈ ရာစုကထဲက အေျခစိုက္ေနထိုင္ခ့ဲၾကသည့္ အာရပ္ကုန္သည္မ်ား၏ အဆက္အႏြယ္မ်ား၏ အဆက္အႏြယ္မ်ားျဖစ္ ၿပီး အိႏၵိယ ပါကစၥတန္ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တုိ႔ႏွင့္ အဆက္အသြယ္မရွိ။ နယ္သစ္ပယ္သစ္ရွာေဖြလာေသာ အာရပ္ကုန္သည္ႏွင့္ စစ္သည္ေတာ္မ်ားျဖစ္ၿပီး ထိုစဥ္က ေဒသခံအႀကီးအကဲမ်ားက အသိမွတ္ျပဳခ့ဲၾကသည္ဟု ဆိုသည္။ ထိုအဆက္အႏြယ္မ်ားမွာ ႐ုိဟင္ဂ်ာ ေရွး႐ုိးစြဲမြတ္စလင္မ်ားအျဖစ္ ၇ ရာစုကထဲက ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းေရာက္ရွိ အျမစ္တြယ္ခ့ဲသည္ဟု ဆိုသည္။ ထုိ႔ ျပင္ ရခိုင္သုိ႔ ဗုဒၶဘာသာသည္အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ ေအဒီ ၁၀၄၄ ေလာက္မွ စေရာက္သည္ဟု ဆိုၾကေသးသည္။ ထို အခ်ိန္မွစ၍ မြတ္စလင္ပညာတတ္လူငယ္မ်ား၏ လႈံ႕ေဆာ္မႈျဖင့္ ရခိုင္မြတ္စလင္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ႐ုိဟင္ဂ်ာဟူ၍ လည္း ေကာင္း သုံးစြဲမႈမ်ား စတင္ခ့ဲသည္။

ဤလႈပ္ရွားမႈနွင့္အတူ ႐ုိဟင္ဂ်ာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ထူေထာင္လာခ့ဲၾကသည္။ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ "႐ုိဟင္ဂ်ာညီညြတ္ေရး အ စည္းအ႐ုံး" ႏွင့္ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္တြင္ "႐ုိဟင္ဂ်ာလူငယ္မ်ားအစည္းအ႐ုံး" ကိုဖြဲ႕စည္းၿပီး ေမာင္ေတာဘူးသီးေတာင္ေဒသတြင္ ဌာနခြဲမ်ား ဖြင့္လွစ္ခ့ဲသည္။ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ေနာက္ထပ္ ႐ုိဟင္ဂ်ာအစည္း႐ုံး ၄ ခု ထပ္မံေပၚေပါက္ခ့ဲသည္။ ၎တုိ႔မွာ ....
၁။ ႐ုိဟင္ဂ်ာေက်ာင္းသားမ်ားအစည္းအ႐ုံး
၂။ ႐ုိဟင္ဂ်ာအလုပ္သမားမ်ားအစည္းအ႐ုံး
၃။ ႐ုိဟင္ဂ်ာတကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားမ်ားအစည္းအ႐ုံး
၄။ ႐ုိဟင္ဂ်ာ ဂ်မီယတ္အာလ္အူလ္မာအဖြဲ႕တုိ႔ျဖစ္ၿပီး အမွတ္စဥ္ ၁/၂/၃ တုိ႔သည္ ရန္ကုန္တြင္အေျခစိုက္ၿပီး အမွတ္စဥ္ ၄ အ ဖြဲ႕မွာ ရန္ကုန္ ေမာင္ေတာ ဘူးသီးေတာင္ေဒသမ်ားတြင္ အဖြဲ႕ခြဲမ်ားဖြဲ႕စည္းထားသည္။

အဆိုပါ႐ုိဟင္ဂ်ာအသုံးအႏႈန္းအား ဖဆပလ ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕ႏွွင့္ တပ္မေတာ္မွ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေဟာင္းေအာင္ႀကီးတုိ႔ လက္ခံ သုံးစြဲခ့ဲသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထိုစဥ္က ထုတ္ေပးသည့္ သုံးေခါက္ခ်ဳိးမွတ္ပုံတင္တြင္လည္း လူမ်ဳိးေနရာတြင္ ႐ုိဟင္ဂ်ာဟူ၍ ေရးသားသုံးစြဲခ့ဲသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္သန္႔ရွင္းဖဆပလအစိုးရတက္လာၿပီးေနာက္တြင္ ျမန္မာ့အသံ အသံလႊင့္ အစီအစဥ္၌ ႐ုိဟင္ဂ်ာအစီအစဥ္ ထည့္သြင္းထုတ္လႊင့္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ဗိုလ္ေနဝင္းအာဏာသိမ္းၿပီးေနာက္ ပိုင္း ထိုအသံလႊင့္အစီအစဥ္မ်ားရပ္ဆိုင္းခ့ဲၿပီး ႐ုိဟင္ဂ်ာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားလည္း ဖ်က္သိမ္းခံခ့ဲရသည္။ ယင္းေနာက္ပိုင္းတြင္ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုသည့္ေဝါဟာရကို အစိုးရႏွင့္တပ္မေတာ္ လက္ခံသုံးစြဲျခင္းမရွိေတာ့ေပ။

သုိ႔ေသာ္ ယခုအခါ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းတြင္လည္းေကာင္း၊ ျပည္ပမွလည္းေကာင္း၊ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းရွိ ဘဂၤါလီအေရးအား လႈပ္ရွားေနသူမ်ားက ႐ုိဟင္ဂ်ာဟုသာ ရပ္ခံသုံးစြဲေနၾကသည္ကိုေတြ႕ရွိရသည္။

● ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း ဘဂၤါလီမြတ္စလင္မ်ားဝင္ေရာက္လာျခင္း
႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုသည့္ သမိုင္းေဖၚထုတ္လာကထဲက ရခိုင္သမိုင္းပညာရွွင္မ်ား ရခိုင္နိုင္ငံေရးသမားမ်ားက လက္မခံဘဲ ျပင္းျပင္း ထန္ထန္ ျပန္လည္တုန္႔ျပန္ခ့ဲၾကသည္။ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားအရ လက္သင့္ခံဖြယ္ရာမရွိဟု တုန္႔ျပန္ခ့ဲၾကသည္။

ရခိုင္၏ထင္ရွားေသာ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားျဖစ္သည့္ အာနႏၵစႁႏၵမင္းႀကီး၏ေက်ာက္စာ ဓညဝတီၿမိဳ႕ေဟာင္း ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းေဝသာလီေခတ္ဒဂၤါးမ်ား စသည့္ထင္ရွားသည့္ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားအရ ၇ ရာစုမွ ၁၀ ရာစုအထိ ေဝ သာလီေခတ္တြင္ ရခိုင္တြင္ ဗုဒၶဘာယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားျပန္႔ပြားေနၿပီး ဗုဒၶဘာသာယဥ္ေက်းမႈႏွင့္အတူ ေရာေႏွာျပန္႔ႏွံ႔ ေနသည္မွာ ဟိႏၵဴယဥ္ေက်းမႈျဖစ္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ေဝသာလီေခတ္၌ မြတ္စလင္ဘာသာေရာက္ရွိသည့္ အေထာက္ အထား မွတ္တမ္းမေတြ႕ရေပ။ ေခတ္ၿပိဳင္အိႏၵိယသမိုင္းကို ေလ့လာၾကည့္လ်င္လည္း မြတ္စလင္ဘာသာ ျပန္႔ႏွံ႔မႈသည္ ေအ ဒီ ၇ ရာစုမွ ၁၀ ရာစုၾကားကာလထိ အိႏၵိယအေနာက္ဖက္ကမ္းတြင္သာ ရပ္တန္႔ေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ရခိုင္ႏွင့္ထိစပ္ေန သည့္ အိႏၵိယအေရွ႕ပိုင္း ယခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ေဒသသုိ႔ပင္ ေရာက္လာျခင္း မရွိေသးေပ။

ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း ႐ုိဟင္ဂ်ာဟုဆိုသူမ်ားက ၎တုိ႔သည္ အိႏၵိယ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တုိ႔ႏွင့္မသက္ဆိုင္ဘဲ အာရပ္မွ တိုက္႐ုိက္ ေရာက္လာသူမ်ားဟု ဆိုၾကပုံရသည္။ သုိ႔ေသာ္ ထိုသုိ႔ဆိုေသာ္လည္း အခိုင္အမာသက္ေသျပစရာ သမိုင္းအေထာက္အထား မ်ား မေတြ႕ရပါ။

ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ ထင္ရွားေသာ သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားအရ ရခိုင္ျပည္နယ္သုိ႔ မြတ္စလင္ဘာသာဝင္မ်ား ေရာက္ရွိလာပုံ အား သမိုင္းအေထာက္အထားျဖင့္ အဓိကအားျဖင့္ ၃ ပိုင္းခြဲျခားေတြ႕ျမင္နိုင္သည္။

ပထမဦးဆံုးအေနျဖင့္ ဝင္ေရာက္လာခ့ဲသည္မွာ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဘုရင္မင္းဘာႀကီးလက္ထက္ ၁၅၃၁ ခုႏွစ္၌ ဘဂၤလား စစ္တေကာင္းနယ္ကိုတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ နယ္ေျမခ့်ဲထြင္ရာမွ အစျပဳသည္။ စစ္နိုင္သူ မင္းဘာႀကီးသည္ ေသာင္းေဒးကြၽန္းမွ ဆားခ်က္သည့္ မြတ္စလင္ဘာသာဝင္ ၄၀၀၀ ခန္႔ကိုဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာၿပီး သံတြဲရွိ ဘုရားသုံးဆူတြင္ ဘုရားေဝယာဝစၥ လုပ္ရန္ ဘုရားကြၽန္မ်ားအျဖစ္ ေနရာခ်ထားခ့ဲသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ ရခိုင္တြင္ သမိုင္းအေထာက္အထားျဖင့္ မြတ္စလင္ဘာသာ ဝင္မ်ား စတင္ဝင္ေရာက္သည္ဟု မွတ္တမ္းဝင္သည္။

မင္းဘာႀကီး၏ ေျမးျဖစ္သူ မင္းရာဇာႀကီးေခတ္တြင္ ၎၏သားျဖစ္သူ မင္းခေမာင္းပုန္ကန္ရာတြင္ အဆိုပါ သံတြဲရွိ မြတ္စလင္ မ်ားကို စည္း႐ုံးၿပီးပါဝင္ေစခ့ဲသည္။ ထိုပုန္ကန္မႈ မ်ားအေရးနိမ့္ေသာအခါ မြတ္စလင္ဘာသာဝင္ ၃၇၀၀ ခန္႔သည္ ဗမာ ဘုရင္ပိုင္နက္ ေျမဒူးသုိ႔ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ခ့ဲၾကသည္။ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္ဘိုးေတာ္ဘုရား ရခိုင္ကိုလာတိုက္ေသာအခါ အဆိုပါ ေျမဒူးမြတ္စလင္ဘာသာဝင္မ်ားအား တပ္ဖြဲ႕တခုအျဖစ္ျပန္လည္ေခၚေဆာင္ လာခ့ဲၿပီး သံတြဲတြင္ျပန္လည္အေျခစိုက္ၾကသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ၎တုိ႔အား ေျမဒူးမြတ္စလင္ဘာသာဝင္မ်ားဟု ေခၚၾကသည္။ ၎တုိ႔သည္ မြတ္စလင္ဘာသာဝင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ္ လည္း ဗမာစကားေျပာ၍ ဗမာလိုပင္ ဝတ္စားၾကသည္။

ဒုတိယအေနႏွင့္ ဝင္ေရာက္လာၾကသူမ်ားမွာ အိႏၵိယနန္းလုပြဲမွ အေရးနိမ့္ၿပီး ဝင္ေရာက္ခိုလႈံလာၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ၁၆၅၇ ခုႏွစ္ မဂိုဘုရင္ ရွာဂ်ဟန္ Shar Jahan နားမက်န္းျဖစ္စဥ္ နန္းလုသူ မဂိုမင္းသားငယ္ သွ် သ်ဴဂ်ာ Shah Shuja ႏွွင့္ေနာက္လိုက္ ၂၀၀ ခန္႔သည္ ေျမာက္ဦးဘုရင္ (၁၆၅၂-၁၆၈၄) ထံ ခိုလႈံလာခဲ့သည္။ ၎တုိ႔သည္ အာဖဂန္အႏႊယ္ ပါရွန္ေလးသည္ ေတာ္ မ်ားျဖစ္ၾကရာ ေလးဟုအဓိပၸါယ္ရေသာ ပါရွန္စကားျဖစ္သည့္ ကမန္ဟု ေခၚတြင္ခ့ဲၾကသည္။ ၎ကမန္မ်ားသည္ ေနာက္ ပိုင္းတြင္ ရခိုင္နန္းလုပြဲမ်ားတြင္ ပါဝင္ပတ္သက္လာခ့ဲ၍ ၁၇၁၀- ၁၇၃၁ ခုႏွစ္ စႏၵဝိဇယမင္းလက္ထက္တြင္ ရမ္းျဗဲကြၽန္း ေနာင္တြင္ သံတြဲသုိ႔ ပို႔ေဆာင္ျခင္းခံခ့ဲရသည္။ သံတြဲေျမာက္ဖက္၌ ရြာ၄ ရြာတည္၍ ေနရာခ်ေပးခ့ဲသည္။ အဆိုပါသံတြဲရွိ ေျမဒူးႏွင့္ကမန္ လူဦးေရမွာ ၁၉၁၁ ခုႏွစ္ အဂၤလိပ္ေခတ္စာရင္းအရ ၃၅၇၆ ဦးရွိသည္။ ကမန္မ်ားသည္ ရခိုင္စကားေျပာ၍ ဝတ္စားဆင္ယဥ္မႈမွာလည္း ရခိုင္တုိ႔ႏွင့္ မျခားေပ။

ထုိ႔ျပင္ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ အင္အားေတာင့္တင္းသည့္ ရခိုင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္တြင္ စစ္တေကာင္းနယ္သုိ႔ ဝင္ေရာက္ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ေလ့ရွိၿပီး ဖမ္းမိလာသည့္ စစ္သုံ႔ပမ္းမ်ားကို ကြၽန္အျဖစ္ အသုံးျပဳေလ့ရွိသက့ဲသုိ႔ ေပၚတူဂီကုန္သည္မ်ားႏွင့္ လည္း ကြၽန္အေရာင္းအဝယ္ျပဳၾကသည္ကို မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေတြ႕ရသည္။ ဘဂၤလား စစ္တေကာင္းနယ္ကို တိုက္ခိုက္သိမ္း ပိုက္နိုင္ခ့ဲသည့္ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဘုရင္ ၉ ဦးရွိခ့ဲၿပီး ၎ဘုရင္ ၉ ဦးေခတ္တြင္ထုတ္လုပ္သည့္ ဒဂၤါးအခ်ဳိ႕တြင္ အာေရဗ် စာ မ်ားႏွင့္ထုတ္သည္ကို ေတြ႕ရၿပီးစစ္နိုင္သည့္ ဘဂၤလားနယ္မ်ားတြင္ အသုံးျပဳပုံရသက့ဲသုိ႔ စစ္ေအာင္နိုင္ျခင္းအထိမ္းအမွတ္လည္း ျဖစ္ပုံရသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရာ ေျမာက္ဦးေခတ္တေလ်ာက္ စစ္ႏိုင္သည့္ဘုရင္မ်ား ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္လာသည့္ မြတ္စလင္ ဘာသာဝင္အခ်ဳိ႕လည္း ဝင္ေရာက္လာသည့္ဟု ဆိုရမည္။

တတိယအေနႏွင့္ အလုံးအရင္းႏွင့္ ဝင္ေရာက္လာသည္မွာ အဂၤလိပ္တုိ႔သိမ္းပိုက္ၿပီးသည့္ ၁၈၂၅ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျဖစ္ ေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။

● အဂၤလိပ္ကိုလိုနီေခတ္၌ ဝင္ေရာက္လာျခင္း
၁၈၂၅ ခုႏွစ္ ရခိုင္ကို အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔သိမ္းပိုက္သည္မွစ၍ တတိယအႀကိမ္အျဖစ္ အိႏၵိယတိုက္သား ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ေရာ မြတ္စလင္ဘာသာဝင္ေရာ ၎တုိ႔၏အကူ အလုပ္သမား တပ္သားစသျဖင့္ အဂၤလိပ္တုိ႔၏ အုပ္ခ်ဳပ္ယႏၲယား၏ အစိတ္ အ ပိုင္းအျဖစ္ စတင္ပါဝင္လာသည္။ အဂၤလိပ္တို႔ စတင္ဝင္ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ရခိုင္၌ လူဦးေရနည္းပါးေနသည္။ အင္းဝဘုရင္က ရခိုင္ကိုသိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ ရခိုင္အမ်ားအျပားသည္ အဂၤလိပ္ပိုင္နက္ အိႏၵိယနယ္ထဲသုိ႔ ထြက္ေျပးခိုလႈံခ့ဲရာ ရခိုင္ျပည္နယ္ အတြင္း လူဦးေရအထူးေလ်ာ့က် ေနခ့ဲသည္။ အဂၤလိပ္တုိ႔ ရခိုင္သိမ္းၿပီးေနာက္မွသာလ်င္ တိမ္းေရွာင္ေနေသာရခိုင္မ်ား တစ တစ ျပန္လည္အေျခခ် ေနထိုင္ၾကလာၾကသည္ဟု ဆိုပါသည္။

၁၈၆၉ ခုႏွစ္ စူးအက္တူးေျမာင့္ပြင့္ၿပီးေနာက္ ၁၈၇၁ ခုႏွစ္မွစ၍ ျမန္မာ့စီးပြားေရး တေခတ္ဆန္းခ့ဲသည္ဟု သမိုင္းပညာရွင္မ်ား က မွတ္တမ္းျပဳပါသည္။ ရခိုင္သာမက ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္းေဒသမ်ားကိုပါ သိမ္းပိုက္ၿပီးေသာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔သည္ အိႏၵိယမွ အလုပ္သမားအေျမာက္အမ်ားအားရခိုင္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚႏွင့္ ပဲခူးတိုင္းတုိ႔သုိ႔ ေခၚယူတင္သြင္းလာၿပီး ဆန္စပါးစိုက္ပ်ဳိး ေရးကို တိုးခ်ဲ႕လုပ္ေဆာင္၍ အေနာက္တိုင္းသုိ႔ပို႔ေဆာင္နိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခ့ဲေတာ့သည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းသုိ႔ ေရလမ္းမွသာ မက ေတာင္ၿပိဳ လက္ဝဲ ေမာင္ေတာ ဘူးသီးေတာင္တုိ႔မွ ေခၚယူလာခ့ဲသည္။ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးလြယ္ကူေစရန္ ေမာင္ေတာ ဘူးသီးေတာင္ ရထားလမ္းပင္ ေဖါက္လုပ္ခ့ဲေသးသည္။

၁၉၃၈ ခုႏွစ္ ရန္ကုန္၌ အစျပဳသည့္ ကုလား-ဗမာအေရးအခင္းၿပီးေနာက္ အဂၤလိပ္တုိ႔က စုံစမ္းေရးေကာ္မတီတခုဖြဲ႕စစ္ေဆးခ့ဲၿပီး ထိုေကာ္မတီက ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းသုိ႔ အိႏၵိယမွ အလုပ္သမားတင္သြင္းမႈ ကန္႔သတ္ရန္ေျမယာကိစၥျပဳျပင္ရန္ အၾကံျပဳ ၿပီးေနာက္ ထိုေကာ္မတီ၏ ေထာက္ခံခ်က္ျဖင့္ အဂၤလိပ္အစိုးရသည္ စီးပြားေရးပညာရွင္ ဂ်ိမ္းဘက္စ္တာ James Baxter ေခါင္းေဆာင္သည့္ ဆက္လက္စုံစမ္းေရးေကာ္မရွင္တခုဖြဲ႕စည္းခ့ဲသည္။ ထိုေကာ္မရွင္အား ျမန္မာနိုင္ငံတြင္းသုိ႔ ဝင္လာသူ အိႏၵိယသားမ်ားကိစၥအားစုံစမ္းေပးရန္ အဂၤလိပ္အစိုးရက ေမတၲာရပ္ခံခ့ဲသည္။

ထိုေကာ္မရွင္တြင္ ဥကၠဌ အျဖစ္ မစၥတာဂ်ိမ္းဘက္စ္တာ (ေနာင္ ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံ၏ အတိုင္ပင္ခံအရာရွိ) ေဆာင္ရြက္ၿပီး ICS ဦးတင္ထြဋ္ႏွင့္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ပါေမာကၡ မစၥတာ အာဒီဆိုင္းတုိ႔က အဖြဲ႕ဝင္မ်ားအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ ထိုအစီ ရင္ခံစာအရ ရခိုင္သုိ႔ဝင္ေရာက္လာသည့္ အိႏၵိယသားမ်ား၏အေျခအေနကို ေကာင္းစြာေတြ႕ျမင္နိုင္သည္။

ထိုေကာ္မရွင္ အစီရင္ခံစာ အခန္း ၇ စာမ်က္ႏွာ ၄၉ တြင္ ၁၉၃၀ ခုႏွစ္တြင္ေကာက္ယူခ့ဲေသာ သန္းေခါင္စာရင္းအရ ရခိုင္ တိုင္းအတြင္း ဝင္ေရာက္လာေသာ အိႏၵိယသားမ်ား၏စာရင္းကို ေအာက္ပါအတိုင္းေဖၚျပထားသည္။

- ရခိုင္တိုင္း လူဦးေရ ၁၁၀၈၅၃၈ ဦး
- အိႏၵိယတိုင္းရင္းသားဦးေရ ၂၁၇၈၀၁ ဦးဟု ေဖၚျပသည္။

ခ႐ုိင္အလိုက္ျပန္႔က်ဲေနသည့္ အိႏၵိယသား အေရအတြက္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း ဆက္လက္ေဖၚျပသည္။
- စစ္ေတြခ႐ုိင္ ၂၁၀၉၉၀ ဦး (ထိုစဥ္က ေမာင္ေတာ ဘူးသီးေတာင္သည္ စစ္ေတြခ႐ုိင္အတြင္းပါဝင္သည္)
- ရခိုင္ေတာင္တန္းေဒသ ၅၀၀ ဦး
- ေက်ာက္ျဖဴ ခ႐ုိင္ ၄၃၂၁ ဦး
- သံတြဲခ႐ုိင္ ၁၉၉၀ ဦးတုိ႔ျဖစ္သည္။

၁၉၃၀ ခုႏွစ္စာရင္းအရ ရခိုင္တြင္ အိႏၵိယတိုင္းရင္းသားဦးေရသည္ ၂၀% ပင္မရွိေပ။

ထိုစဥ္ စစ္ေတြခ႐ုိင္အတြင္း လူဦးေရ ၆၃၇၅၈၀ ေယာက္ရွိၿပီး ၂၁၀၉၉၀ ေယာက္မွာ အိႏၵိယတိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္ၿပီး ရခိုင္ရွိ အိႏၵိယသားအားလုံုး၏ ၉၇ % ျဖစ္သည္။ ထိုအထဲတြင္ အိႏၵိယတြင္ဖြါးျမင္သူ ၄၄၀၀၀ ရွိၿပီး ရခိုင္တြင္ဖြားျမင္သူ ၁၆၇၀၀ ရွိသူဟုဆိုသည္။ အိႏၵိယမွာ လယ္ယာလုပ္ငန္းတြင္ လယ္ကူလီလာလုပ္သူမ်ားသည္ မူလက လယ္ယာလုပ္ငန္းခ်ိန္တြင္သာ လာေရာက္ၾကေသာ္လည္း ေနာင္တြင္ မျပန္ၾကေတာ့ဘဲ အေျခခ်ေနထိုင္လာၾကသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ထိုစဥ္က စစ္ေတြခ႐ုိင္ အတြင္း ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕ နယ္တုိ႔ပါဝင္ၾကသည္။

စစ္ေတြခ႐ုိင္တြင္း ျပန္႔ႏွံေနထိုင္ေသာ အိႏၵိယသားမ်ား၏ မ်ဳိးႏြယ္ကိုေအာက္ပါအတိုင္း ခြဲျခားေဖၚျပသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
- စစ္တေကာင္းသား ၁၈၆၃၂၇ ဦး
- ဘဂၤါလီ( စစ္တေကာင္းသားမဟုတ္သူ) ၁၀၉၉၈ ဦး
- ဟိႏၵဴ ၂၉၅၅ ဦး
- အူရီယာ ၃၈၀၉ ဦး ဟူ၍ေဖၚျပသည္။

ျပည္သူ့က်န္းမာေရးဌာန ညႊန္ၾကားေရးဝန္၏ ၁၉၃၀ ခုႏွစ္ အစီရင္ခံစာတြင္ ေဖၚျပထားခ်က္အရ တႏွစ္လွ်င္ စစ္တေကာင္းသား ကူလီ ၄၀၀၀၀ ခန္႔ဝင္ေရာက္ေလ့ရွိေၾကာင္း ၁၉၃၁ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ခိ်န္တြင္ စစ္ေတြခ႐ုိင္အတြင္း အိႏၵိယတိုင္း ရင္းသား စုစုေပါင္း ၂၅၁၉၄၅ ေယာက္ရွိသည္ဟု ေဖၚျပပါသည္။ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္တိုင္းအတြင္း စစ္တေကာင္းသားဝင္ ေရာက္မႈမွာ ၂၀၀၀၀ ခန္႔ရိွသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ယခုအတိုင္းသာရခိုင္သုိ႔ စစ္တေကာင္းသားမ်ား အဆက္မျပတ္ဝင္ေရာက္လာေနျခင္းကိုမတားဆီးပါက ေနာင္တြင္ လူမ်ဳိးေရးအဓိက႐ုဏ္းမ်ားျဖစ္ပြားမည္ကို စိုးရိမ္ရသည္ဟု စုံစမ္းေရးေကာ္မရွင္က သုံးသပ္တင္ျပခ့ဲသည္ကို ေတြ႕ရသည္။

အဂၤလိပ္ကိုလိုနီေခတ္ ဂ်ိမ္းဘက္စ္တာ အစီရင္ခံစာသည္ ရခိုင္သုိ႔အိႏၵိယတိုင္းရင္းသားမ်ား ဝင္ေရာက္လာပုံကို ေဖၚျပသည့္ ခိုင္မာသည့္ သက္ေသအေထာက္ထားဟုဆိုရပါမည္။ ထိုစာရင္းအရ အိႏၵိယတိုင္းရင္းသားမ်ားတြင္ စစ္တေကာင္းသား ( ရခိုင္တိုင္းရင္းသားမ်ားက စစ္တေကာင္းကုလားဟု ေခၚၾကသည္) ဟုေခၚသည့္ မြတ္စလင္ဝင္ဘာသာဝင္ ဘဂၤါလီမ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး ဟိႏၵဴနည္းပါးသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထုိ႔ျပင္ ဘဂၤလားစစ္တေကာင္းေဒသမွသူမ်ားသည္ ၎တုိ႔ႏွင့္နယ္ေျမခ်င္း ဆက္စပ္ေနသည့္ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္အတြင္းတြင္လည္း ဝင္ေရာက္အေျခခ်ေနထိုင္လာၾကသည္။ ဤသုိ႔ႏွင့္ဘဂၤလား စစ္ တေကာင္းနယ္သား ဘဂၤါလီမြတ္စလင္အမ်ားအျပားသည္ ရခိုင္တိုင္းအတြင္းသုိ႔ အဂၤလိပ္ေခတ္တြင္ အဂၤလိပ္တုိ႔၏အက်ဳိ း အျမတ္မ်ားအတြက္ တံခါးမရွိ ဓါးမရွိေခၚသြင္းခ့ဲမႈေၾကာင့္ အေျမာက္အမ်ားဝင္ေရာက္လာခ့ဲသည္ကို ထိုအစီရင္ခံစာအရေတြ႕ ျမင္နိုင္သည္။

၁၉၃၅ ခုႏွစ္ ခြဲေရးတြဲေရး ဥပေဒေပၚထြက္လာၿပီးအိႏိၵယနိုင္ငံမွခြဲထြက္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အရ အိႏၵိယေခါင္းေဆာင္ ဆာကာႏွင့္ ျမန္မာနန္းရင္းဝန္ ဂဠဳန္ဦးေစာတုိ႔ လူဝင္လူထြက္စာခ်ဳပ္တခု ခ်ဳပ္ဆိုခ့ဲသည္။ ထိုခြဲထြက္ေရးကို စတင္ေဆြးေႏြးသည္ႏွင့္ ေနာင္တြင္ ျမန္မာျပည္ဝင္ခြင့္မရမည္ကိုစိုးရိမ္သည့္ အိႏၵိယသား အေျမာက္အမ်ားသည္ ထိုကာလ၌ အလုံးအရင္းႏွင့္ ဝင္လာ ခ့ဲသည္ဟု ဆိုသည္။ ထိုမွေတြ႕ရသည္မွာ ၿဗိတိသွ် ရခိုင္ကိုသိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရ ၿဗိတိသွ် အိႏၵိယနယ္အတြင္း၌ ထည့္သြင္းထားရာ တိုင္းျပည္အပိုင္းအျခားျပဳ သည့္ ၁၉၃၅/၃၇ ထိ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္ခံ တနယ္ထဲျဖစ္ေန၍ အတား အဆီးမရွိ ဝင္ေရာက္ခ့ဲနိုင္သည္ဟု ဆိုရပါမည္။

ထုိ႔ျပင္ ဂ်ိမ္းဘက္စ္တာအစီရင္ခံစာ၌၎ ရခိုင္ကို ၁၈၂၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ထိ ႏွစ္ေပါင္း ၁၂၃ ႏွစ္တိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခ့ဲေသာ အ လြန္တရာေစ့စပ္ေသခ်ာေသာ အဂၤလိပ္အစိုးရ၏ တရားဝင္ျပန္တမ္းမ်ားတြင္ ၎ေဖၚျပသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား အ မည္စာရင္းတြင္ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုသည့္လူမ်ဳိး ပါဝင္ခ့ဲျခင္းမရွိပါ။ အိႏၵိယမွဝင္ေရာက္လာသည့္ အိႏၵိယတိုင္းရင္းသားမ်ား စစ္တ ေကာင္းသားမ်ား ဘဂၤါလီမ်ား ဟိႏၵဴမ်ားဟုသာေဖၚျပသည္ကို ေတြ႕ျမင္ခ့ဲရသည္။

ၿဗိတိသွ်အမွတ္ ၁၄ တပ္မေတာ္မွ ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ စီအီးလူးကပ္ဖီးလစ္ C.E Lucas Philips က "မြတ္စလင္မ်ား၏ ဇစ္ျမစ္မွာ ၿဗိတိသွ် အိႏၵိယပိုင္ဘဂၤလားနယ္ စစ္တေကာင္းခ႐ုိင္ျဖစ္သည္။ မြတ္စလင္မ်ားအားလုံသည္ ရခိုင္ျပည္တြင္ မ်ဳိးဆက္ေပါင္းမ်ား စြာမ်ားစြာ အေျခခ်ေနထိုင္လာခ့ဲသည္ျဖစ္ေစ ေလာေလာလတ္လတ္ ေရႊ႕ေျပာင္းဝင္ေရာက္လာသူမ်ားျဖစ္ေစ စစ္တေကာင္း သားမ်ား (Chittagonians ) ဟူ၍ သိၾကသည္။ ျဗိတိသွ်တပ္မေတာ္တြင္ ၎တုိ႔ကို စစ္တေကာင္းတပ္ဖြဲ႕ဝင္မ်ား (CFs) ဟု သိၾကသည္။" ဟု ဆိုပါသည္။

သုိ႔ျဖစ္ရာ ရခိုင္ၿမိဳ႕ျပနိုင္ငံေခတ္မ်ားျဖစ္ေသာ ဓညဝတီ ေဝသာလီ ေလးၿမိဳ႕ ေျမာက္ဦး စသည့္ေခတ္မ်ားတြင္ သမိုင္း အ ေထာက္အထားမွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ား ျပည့္စုံစြာမရရွိဟုဆိုနိုင္ေသာ္လည္း သမိုင္းမွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ား အျပည့္အစုံရွိေသ ာ ၿဗိတိသွ် အဂၤလိပ္မ်ားေခတ္တြင္လည္း ႐ုိဟင္ဂ်ာလူမ်ဳိးဆိုသည္ကို မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းမေတြ႕ရေပ။ သုိ႔ျဖစ္ရာ ႐ုိဟင္ဂ်ာ ဆိုေသာအသုံးအႏႈန္းသည္ လြတ္လပ္ေရးေခတ္ေနာက္ပိုင္းမွေပၚလာေသာ အသုံးအႏႈန္းဟု ဆိုရပါမည္။ ရခိုင္ရွိ မြတ္စလင္ မ်ားအား ေဒသခံရခိုင္မ်ားႏွင့္ ျပည္မမွ ဗမာမ်ားက မြတ္စလင္ကုလားမ်ားဟုသာ အစဥ္တစိုက္ ေခၚေဝၚသုံးစြဲၾကသည္။ ထိုသုိ႔သုံးစြဲမႈအား တရားဝင္သုံးစြဲမႈျခင္းကို ကန္႔ကြက္မႈမ်ားရွိေန၍ တရားဝင္သုံးႏႈန္းရာတြင္ ဘဂၤါလီမြတ္စလင္မ်ားဟု ေျပာင္း လဲသုံးစြဲၾကသည္။ ၿဗိတိသွ်မွတ္တမ္းမ်ားအရဆိုေသာ္ ရခိုင္ရွိ စစ္တေကာင္းမြတ္စလင္မ်ား စစ္တေကာင္းသားမ်ားဟု ေခၚ ဆိုသည္ကို ေတြ႕ရသည္။

ဆက္လက္ေဖၚျပပါမည္။
ေမာင္ေမာင္စိုး

(ဧရာဝတီျမန္မာပိုင္းတြင္ ဇူလုိင္ ၂၁၊ ၂၀၁၇ ရက္ေန႔က ေဖာ္ျပၿပီးျဖစ္သည္။) 

Photo by Allison Joyce