ေမာင္စြမ္းရည္ - ၾကည့္လို႔မဝႏိုင္တဲ့ စာအုပ္ႀကီး - ''ေရွးျမန္မာ ဒီဇိုင္းမ်ား'' သန္းထြန္းႏွင့္ ဦးေအးျမင့္

 ေမာင္စြမ္းရည္ - ၾကည့္လို႔မဝႏိုင္တဲ့ စာအုပ္ႀကီး - ''ေရွးျမန္မာ ဒီဇိုင္းမ်ား'' သန္းထြန္းႏွင့္ ဦးေအးျမင့္ 
(ဆရာႏွစ္ဦးကို အလြမ္းစာ)
(Ancient Myanmar Design Than Tun and U Aye Myint)
(မိုးမခ) စက္တင္ဘာ ၂၆၊ ၂၀၁၇

ပန္းခ်ီဆရာေတြ အမ်ားႀကီး၊ အမ်ားႀကီး ရွိေပမဲ့ ျမန္မာ့႐ိုးရာ ဒီဇိုင္းပညာကို တစ္သက္လုံး ေလ့လာဆည္းပူးသူ ဆုိလိုရွိရင္ျဖင့္ မႏၲေလးဦးေအးျမင့္တစ္ဦးပဲရွိတယ္လုိ႔ ကြၽန္ေတာ္ရဲရဲေျပာႏိုင္ပါ တယ္။ သူက ျမန္မာ့႐ိုးရာကႏုတ္ပန္း ပန္းခ်ီေတြကို ျမန္မာႏိုင္ငံ အႏွံ႔အျပား၊ ဘုရားႀကိဳဘုရားၾကား၊ ေက်ာင္းႀကိဳေက်ာင္းၾကားေတြကို တစ္သက္လုံးလွည့္လည္သြားလာၿပီး ရွာေဖြ၊ တူးယူ၊ ေလ့လာ ဆည္းပူးေနသူျဖစ္ပါတယ္။ ခု သူမႏၲေလးၿမိဳ႕ေပၚမွာ မေနေတာ့ဘဲ မႏၲေလးနဲ႔အနီးအနား အစြန္အဖ်ားက အမရပူရၿမိဳ႕၊ မဟာဂႏၶာ ႐ုံေက်ာင္းအနီး ဘုရားရိပ္တရားရိပ္မွာပဲ အေျခခ်ေနထိုင္လ်က္ရွိ ပါတယ္။ အသက္အရြယ္ကေတာ့ ၈၇ ႏွစ္။ ကိုးဆယ္တြင္းေရာက္ ရွိေနပါၿပီ။ ကြၽန္ေတာ္ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္မွာ ဗမာျပည္ကို အလည္ျပန္ေတာ့ ဆရာဦးေအးျမင့္ အိမ္ကိုမေရာက္မေန ရွာေဖြသြားေရာက္ၿပီး ဦးေအးျမင့္ကို ေတြ႕ဆုံႏႈတ္ဆက္ခဲ့ပါေသးတယ္။ ဦးေအးျမင့္ ကို အရင္လိုပဲ က်န္းက်န္းမာမာၿပံဳးၿပံဳးရႊင္ရႊင္နဲ႔ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။

ဦးေအးျမင့္ကို ကြၽန္ေတာ္ေတြ႔ဆုံရင္းႏွီးခဲ့တာကျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၆ဝ မွ်ရွိခဲ့ပါၿပီ။ ကြၽန္ေတာ္ မႏၲေလးတကၠသုိလ္ကိုေရာက္တဲ့ ၁၉၅၆- ၅၇ ေလာက္ကစၿပီး သိကြၽမ္းရင္းႏွီးခဲ့ေနခဲ့တာပါ။ မႏၲေလး တကၠသုိလ္ကေလာင္ရွင္အသင္းမွာ ကြၽန္ေတာ္အတြင္းေရးမွဴးလုပ္တဲ့ႏွစ္က ထုံးစံအတုိင္းပါပဲ စာဆုိေတာ္ကေတာ့ပြဲလုပ္ဖုိ႔ စာေစာင္ ေတြထုတ္ဖုိ႔ ရန္ပုံေငြရွာရပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ကအဆန္းထြင္ၿပီး အဝတ္ျပကၡဒိန္ေလးေတြ လုပ္ေရာင္းမယ္လို႔ႀကံစည္ၿပီး ကိုေအးျမင့္ ကိုပဲ အကူအညီေတာင္းလိုက္ပါတယ္။ လူငယ္ပန္းခ်ီေက်ာ္မ်ားျဖစ္ ၾကတဲ့ ဝင္းေဖ၊ ေပၚဦးသက္နဲ႔ စိန္ထင္တုိ႔ဆီက တင္မုိး၊ ၾကည္ေအာင္၊ ေမာင္စြမ္းရည္တုိ႔ရဲ႕ ကဗ်ာစာအုပ္မ်က္ႏွာဖုံးေတြ ဆြဲေပးဖုိ႔ အကူအညီေတာင္းခဲ့ၿပီးၿပီေလ။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ဆုရတဲ့ ကဗ်ာစာအုပ္ေတြ ဝင္းေဖခ်ည္းပဲ ဒိုင္ခံဆြဲေပးခဲ့တာဆုိေတာ့ ဝင္းေဖကေတာင္ၾကြားေသး၊ သူမ်က္ႏွာဖုံးလုံးဆြဲတဲ့စာအုပ္တိုင္း အမ်ဳိးသား စာေပဆုရသတဲ့ေလ။ မဟုတ္ေျပာတာ မဟုတ္ေတာ့လည္း ဒီလို ပဲ ၾကည့္ေနလိုက္ရပါတယ္။

အဲဒါကႀကံဳတုန္းၾကားေဖာက္ၿပီး ၾကြားလိုက္တာလို႔ပဲ သေဘာထားလိုက္ပါေတာ့။ ကိုေအးျမင့္ႀကီးကိုေတာ့ ကြၽန္ေတာ္က ေစ်းဦးေဖာက္လိုက္ပါတယ္။ သူက ေဆာင္းဒါးရက္ကန္းေက်ာင္းမွာ ဒီဇိုင္းဆရာလုပ္ခဲ့သူဆုိေတာ့ ဖိတ္စေပၚျပကၡဒိန္႐ိုက္တာနားလည္ ၿပီးသားျဖစ္မွာေပါ့။ ကြၽန္ေတာ္ကပဲ အႀကံေပးတယ္။ စာဆုိေတာ္ အမ်ဳိးသမီးလႈိင္ထိပ္ေခါင္တင္ရဲ႕ စိန္ျခဴးၾကာညာင္ေဘာလယ္ကို သ႐ုပ္ေဖာ္တဲ့အေနနဲ႔ ''မွန္ေရႊျပဴတင္းက မယ္ခုေမွ်ာ္''ဆုိတဲ့ ေတး သ႐ုပ္ေဖာ္ပုံေလး ဆြဲေပးပါေပါ့။ သူကလည္း ဆြဲေပးတယ္။ လွပါေပရဲ႕။ သ႐ုပ္ေပၚပါေလရဲ႕။ ျပကၡဒိန္အထက္နဲ႔ေအာက္မွာ ပြတ္လုံး ေဘာင္ကပ္လိုက္လို႔၊ ဒါေပမဲ့ မေရာင္းရပါဘူးခင္ဗ်ာ ''လင္ေမွ်ာ္ တဲ့'' အပူသယ္႐ုပ္မုိ႔တဲ့ ေယာက္်ားမ်ားကေတာင္ လက္ေဆာင္ေပးတာ မယူဝံ့ၾကဘူးတဲ့။ ဒါကေတာ့ ကြၽန္ေတာ္နဲ႔ ကုိေအျမင့္ႀကီးတုိ႔ရဲ႕ ေစ်းဦးေပါက္အလုပ္ေလ။ အတိတ္နိမိတ္က မွန္သလားမသိဘူး။ ကြၽန္ေတာ္ေရာ သူေရာ မႏၲေလးေစ်းခ်ဳိလက္ဖက္ရည္ဆုိင္မ်ာပဲ ေနကုန္ေနခန္းထုိင္ေလ့ရွိၾကတာဆုိေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕ဇနီးသည္ေတြ က ေရႊလည္တိုင္ေဖာ့႐ိုး က်ဳိးမတတ္ဆုိပါေတာ့။

ကြၽန္ေတာ္တုိ႔မႏၲေလးတကၠသုိလ္ဟာအရင္က ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ရဲ႕ လက္ေအာက္မွာပဲရွိခဲ့တာပါ။ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းအုပ္ႀကီး ဦးကုိေလး လက္ထက္၊ ေမာင္သာႏိုး၊ ေမာင္မုိးသူ၊ မုံရြာ တင္ေရႊ၊ တကၠသုိလ္ေမာင္ေစာလြင္၊ ေမာင္စြမ္းရည္တို႔ ေက်ာင္းသားသမဂၢအမႈေဆာင္ အေရြးခံရတဲ့ႏွစ္မွာပဲ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ရဲ႕လက္ေအာက္ကလြတ္ၿပီး သီးျခားတကၠသုိလ္ျဖစ္လာပါတယ္။ မန္းတကၠသုိလ္သမုိင္းဌာနအတြက္ ဘိလပ္ျပန္ေဒါက္တာသန္း ထြန္းကိုလည္း သမုိင္းပါေမာကၡအျဖစ္ ခန္႔လိုက္ပါတယ္။ အထူးအားျဖင့္ေတာ့ ေမာင္ေစာလြင္နဲ႔ ေမာင္စြမ္းရည္တုိ႔က ေဒါက္တာ သန္းထြန္းရဲ႕သုေတသနကိစၥအတြက္ ေပ၊ ပုရပိုက္ေတြ ရွာေဖြစု ေဆာင္းေရးမွာ ကူညီၾကတယ္။ ျပင္ပကေတာ့ ပန္းခ်ီဆရာဦးေအး ျမင့္က အကူအညီအေပးႏိုင္ဆုံးျဖစ္ေနပါတယ္။ သူက သူ႔ဝါသနာ အေလ်ာက္ သမုိင္းဝင္ကႏုတ္ပန္းေတြကို လိုက္ၿပီးေရးကူး မွတ္တမ္း တင္ေနသူေပကိုး။

ဆရာသန္းထြန္းက ဗမာႏိုင္ငံလုံးဆုိင္ရာ ေက်ာင္းသားသမဂၢ ဥကၠ႒ (၁၉၄၇ ဗကသဥကၠ႒) လုပ္လာသူျဖစ္လို႔ မႏၲေလးတကၠသုိလ္ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္မ်ားက သံေယာဇဥ္ျဖစ္ၿပီး ဝိုင္းဝန္းႀကိဳး ပမ္းကူညီၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္လည္း ဘူမိေဗဒသိပံၸ ေက်ာင္းသားအျဖစ္ တတိယႏွစ္မွာ စာေမးပြဲက်ၿပီး ေသာင္တင္ေနရာက ဆရာသင္ၾကားပုိ႔ခ်တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံသမုိင္းဘာသာရပ္ကို ေလ့လာ သင္ယူခ်င္လို႔ ဝိဇၨာဘာသာေျပာင္းယူၿပီး ညေနသင္တန္းကို တက္လိုက္တဲ့အခါ ဆရာရဲ႕တရားဝင္ တပည့္ေက်ာင္းသားျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။ လူထုဦးလွ၊ ေဒၚအမာတုိ႔နဲ႔ကလည္း ဆရာနဲ႔ခင္မင္ရင္း ႏွီးၾကတယ္။ ဦးေလးလွနဲ႔ဆရာနဲ႔ဆုိရင္ ညီအစ္ကိုအရင္းလို ခင္ၾက တယ္။ ဦးေလးရယ္၊ ဆရာရယ္၊ ကြၽန္ေတာ္ရယ္ သုံးေယာက္တန္း စီထိုင္ေနေတာ့ ေဒၚေဒၚ(ေဒၚအမာ)က ''ဟယ္..ညီအစ္ကိုသုံးေယာက္လိုပဲ''လို႔ ေျပာဖူးပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔လည္း ဆရာနဲ႔ ရင္းႏွီးလာတဲ့အခါ နယ္က စာေပေဟာေျပာပြဲေတြကို လုိက္ခဲ့ဖုိ႔ ဖိတ္ေခၚပါတယ္။ ဆရာက ''ငါစာေရးဆရာမဟုတ္ဘူး''တဲ့။

"ဆရာလည္း သမုိင္းစာေတြေရးတာပဲ စာေရးဆရာေပါ့။ နယ္ေတြက ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေဟာင္းႀကီးေတြမွာ ေပပုရပိုက္ေတြ အမ်ားရွိေသးတယ္။ တခ်ဳိ႕ဘုရားေစတီေဟာင္းေတြမွာ နံရံပန္းခ်ီေတြ၊ ပန္းပုေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္" လို႔ေျပာေတာ့ ဆရာလည္း မေနႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔က ဆရာ့ကို ကန္႔ဘလူ၊ ေရႊဘို၊ ေရဦး၊ တဇယ္၊ မုံရြာ ခင္မြန္၊ ကူရြာ(ျမင္းၿခံ) စတဲ့ေနရာေတြကို ေခၚသြားပါတယ္။ သုေတသီ ပန္းခ်ီဆရာ ေရႊကိုင္းသားေခၚ ''ဆင္ယင္ထုံးဖြဲ႕မႈ'' က်မ္းနဲ႔ ပထမဆုံး စာေပဗိမာန္ဆုရခဲ့ဖူးပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ပန္းခ်ီဦးေအး ျမင့္လည္း လိုက္ပါတတ္ပါတယ္။ ရန္ကုန္က ကိုနန္းေဝ၏ သူနဲ႔ ေက်ာင္းေနဘက္ သူငယ္ခ်င္းေဒါက္တာသန္းထြန္းဆီ အလည္လာရင္း ကြၽန္ေတာ္တုိ႔နဲ႔ သုေတသနခရီးလိုက္ဖူးပါတယ္။ ေရႊကိုင္းသား ဆရာေတာ္က ေမာင္ထြန္းႀကိဳင္အမည္နဲ႔ လူထုဦးလွငယ္စဥ္က ထုတ္ခဲ့တဲ့ႀကီးပြားေရးမဂၢဇင္းမွာ ကာတြန္းေတြလည္း ဆြဲခဲ့ဖူးပါ တယ္။

ဆရာေတာ္ဦးေသာဘီက (ေရႊကိုင္းသား)ရယ္။ ဆရာသန္းထြန္းရယ္၊ ဆရာဦးေအးျမင့္ရယ္ မႏၲေလးမွာ ဆုံစည္းျခင္းဟာ ျမန္မာ့႐ိုးရာ ပန္းခ်ီပန္းပု သမုိင္းေလာကအတြက္ အလြန္ကံထူးပါ တယ္။ သမုိင္းသုေတသီနဲ႔ ပန္းခ်ီသမားနဲ႔ေပါင္းမိေတာ့ သမိုင္းဆရာမွာလည္း သမိုင္းဝင္ပန္းခ်ီေတြပိုၿပီး ရလာတယ္။ ပန္းခ်ီဦးေအးျမင့္မွာလည္း သူကူးတဲ့ပုံတိုင္းမွာ ခု၊ လ၊ ရက္စြဲနဲ႔ ေနရာဌာနစသည့္ စနစ္တက် မွတ္တမ္းတင္တဲ့ အေလ့အက်င့္ရရွိသြားခဲ့ပါတယ္။ ဆရာသန္းထြန္းကလည္း ႐ုပ္ပုံမ်ားကို ကိုယ္တုိင္ေရးဆြဲသူျဖစ္ၿပီး ဆီေဆးပန္းခ်ီကားႀကီးေတြပါ ေရးဆြဲဖူးသူျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ့တို႔အခ်င္းခ်င္း ပုံေတြဖလွယ္ၾကပါတယ္။ နဂါးပုံ၊ ဂဠဳန္ပုံ၊ ျခေသၤ့ပုံ၊ လူပုံစသျဖင့္ မ်ဳိးတူစုခြဲၾကတယ္။ ေခတ္ကာလေတြ စီစဥ္ေနရာခ်ထားၾကပါ တယ္။

ေခ်ာင္းထဲက ငါးေလးေတြႀကီးေတာ့ ျမစ္ထဲေရာက္၊ ျမစ္ထဲက ငါးႀကီးေတြကလည္း ပင္လယ္ထဲေရာက္သလိုပါပဲ။ စာေပသမား ေတြ၊ ပန္းခ်ီသမားေတြက နယ္ကေန ၿမိဳ႕ေတာ္ရန္ကုန္ကို စုန္ဆင္း ဝင္ေရာက္ၿပီး စားက်က္ရွာၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ပန္းခ်ီဆရာေလးေတြ ဝင္းေဖတုိ႔ ေပၚဦးသက္တုိ႔ေရာ၊ ကိုေအးျမင္တုိ႔ေရာ ရန္ကုန္ေရာက္ကုန္ၾကသလို ေမာင္သာႏိုး၊ ေမာင္တင္ေရႊ၊ ေမာင္မိုးသူ၊ တင္မိုး၊  ေမာင္စြမ္းရည္စတဲ့ စာေပသမားေတြေရာ က်ဴရွင္ဆရာေတြပါ မက်န္ ရန္ကုန္ကို စုန္ဆင္းစုေဝးမိၾကပါတယ္။

ကိုေအးျမင့္ ရန္ကုန္ေရာက္လာေတာ့ မႏၲေလးသားမ်ားက ေလးေလးထြန္းေဝလို႔ေခၚတဲ့ ႐ုပ္ရွင္မင္သားထြန္းေဝက ကုန္သည္လမ္းေပၚရွိ သူရဲ႕ရန္ကင္း႐ုံးခန္းကို မႏၲေလးသားေတြရဲ႕ စုရပ္လုပ္ ေပးထားတယ္။ အားရင္လာစုၾက၊ က်ားထုိးၾက၊ ျငင္းၾကခုန္ၾကေပါ့။ ႐ုပ္ရွင္၊ ဂီတ၊ ပန္းခ်ီ၊ စာေပသမားေတြ အစုံလာၾကတယ္။ ပုံမွန္ ႐ုံးထိုင္သူက ကိုေအးျမင့္ပါ။ ေတာင္ေလးလုံးဆရာေတာ္ကေတာ့ အိပ္ခန္းကိုပါယူၿပီး ေက်ာင္းထုိင္ေတာ္မူတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ရန္ကင္း ႐ုပ္ရွင္႐ုံးခန္းကိုေရာက္တိုင္း ထုိင္ၿပီးစကားေျပာခြင့္ရတာက ကုိေအးျမင့္တစ္ေယာက္ပဲ ရွိပါတယ္။ သူနဲ႔ပန္းခ်ီေၾကာင္းေျပာၾကတယ္။ သူ႔ စာအုပ္ကို ဘယ္လိုစီစဥ္၊ ဘယ္လိုပုံႏွိပ္ထုတ္ေဝရေကာင္းမလဲဆုိတာ တစ္ခါတစ္ရံေဆြးေႏြးျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဗမာျပည္မွာ ဒါမ်ဳိး ထုတ္မယ့္သူကမရွိဘူး။ ပုံေတြခ်ည္းဆုိေတာ့ ဘေလာက္ဖုိးကလည္း ကုန္လိုက္မယ့္အမ်ဳိး။

ဒီကာလမွာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ၊ တိုယိုတာေဖာင္ေဒးရွင္းက စာအုပ္ ထုတ္ေဝေရးကိုယ္စားလွယ္၊ အိဝါမုိတုိဆုိတဲ့ ဂ်ပန္အစ္မႀကီးတေယာက္ေရာက္လာပါတယ္။ သူက ျမန္မာဝတၴဳေတြပဲထုတ္ေဝဖုိ႔ လာတာပါ။ ဝတၴဳေရြးခ်ယ္အႀကံေပးအဖြဲ႕မွာ ဝတၴဳေရးဆရာႀကီး ေမာင္သာရ၊ ဝတၴဳေရးဆရာမ မုိးမုိး(အင္းလ်ား)တုိ႔ ပါတယ္။ စာေပ ေဝဖန္ေရးဆရာတစ္ေယာက္လည္း ပါရမယ္ဆုိလို႔ ေမာင္စြမ္းရည္လည္း ပါလာရပါတယ္။ အိဝါမုိတုိက ေမာင္စြမ္းရည္ကို ခင္မင္ အားကိုးတယ္။ ေမာင္စြမ္းရည္ကလည္း အပုိအလုပ္ေတြလုပ္တတ္ တယ္။ အႏုပညာရွင္ေတြရဲ႕စုရပ္တစ္ခုကို လိုက္ပုိ႔မယ္ဆုိၿပီး ေဒၚအိဝါကို ရန္ကင္း႐ုပ္ရွင္႐ုံးေခၚသြားၿပီး ေတြ႕ရာလူနဲ႔မိတ္ဆက္ေပးရာမွာ ထိုင္စရာစားပြဲကုလားထုိင္က ကိုေအးျမင့္ေနရာပဲရွိေတာ့ ကိုေအးျမင့္ရဲ႕ စားပြဲမွာ ထိုင္ၾကပါတယ္။

ဦးေအးျမင့္ (အင္တာနက္မွ)

ကိုယ္မလုပ္တတ္ေပမဲ့ သူမ်ား လုပ္ထားတဲ့အလုပ္နဲ႔ ၾကြားဝါခ်င္လို႔ ဦးေအးျမင့္ရဲ႕ျမန္မာကႏုတ္ပန္း ခ်ီစုေဆာင္းထားတဲ့ စာမူၾကမ္းႀကီးကို ကိုေအးျမင့္ဆီကေတာင္းၿပီး ေဒၚအိဝါကို ျပလိုက္မိပါတယ္။ ေဒၚအိဝါက သမုိင္းတန္ဖုိး၊ အႏု ပညာတန္ဖုိးသိရွိနားလည္သူ ပညာရွိတစ္ဦးသူဆုိေတာ့ ကႏုတ္စာအုပ္ႀကီးၾကည့္ၿပိး အလြန္အံ့ၾသသြားတယ္။ စာအုပ္ထုတ္ေဝသူ မရွိလို႔ မထုတ္ႏိုင္ေသးဘူး။ တုိယုိေတာ ေဖာင္ေဒးရွင္းကလည္း ဝတၴဳပဲထုတ္ခ်င္တာဆုိေတာ့ ေဒၚအိဝါကို ထုတ္ေဝဖုိ႔ျပတာ မဟုတ္ပါဘူးလို႔လည္း စကားခံလိုက္မိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဒၚအိဝါက သူ ထုတ္ခ်င္တယ္ ခြင့္ျပဳပါ။ ပုံတစ္ပုံစီေအာက္က စာေလးေတြကို ေမာင္စြမ္းရည္ပဲ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ေပးပါ။ အမွာစာလည္း ေမာင္စြမ္းရည္ပဲေရးပါလို႔ ခ်က္ခ်င္းေတာင္းဆုိေတာ့ ဒီအလုပ္ႏွစ္ခုလံုး ကြၽန္ေတာ္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေအာင္ လို႔ ကြၽန္ေတာ့္ထက္သင့္ေတာ္သူေတြကို ကြၽန္ေတာ္အပ္ႏွံေပးပါ မယ္။ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ေပးဖုိ႔ ေမာင္သာႏိုးကို ေမတၱာရပ္ခံေပး ပါမယ္။ အမွာစာအတြက္ သမိုင္းပါေမာကၡေဒါက္တာသန္းထြန္းကို ေမတၱာရပ္ခံေပးပါမယ္လို႔ တာဝန္ခံလိုက္ပါတယ္။ ေဒါက္တာသန္း ထြန္း အေမရိကားေရာက္ေနလို႔ အဆင္မေျပဘူး။ ဒါနဲ႔ ကြၽန္ေတာ့္ဆရာ ကထိကဦးေမာင္ေမာင္တင္ (မန္းတကၠသုိလ္ျမန္မာစာကထိက ဦးေမာင္ေမာင္တင္)ကို အႀကံေပးေပမဲ့လည္း အဆင္မေျပတာနဲ႔ ေဒၚ အိဝါက ဂ်ပန္ကျမန္မာသမုိင္းပါေမာကၡ အုိႏိုတုိး႐ုကိုေရးခိုင္းၿပီး စာအုပ္တည္းျဖတ္ထုတ္ေဝဖုိ႔ကို ထုိင္းႏိုင္ငံ၊ တမန္ဆက္တကၠသုိလ္က သမုိင္းပါေမာကၡတစ္ဦးက လုပ္ေပးပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ကပဲ ဒီစာအုပ္ကို (Burmese Design through Drawings) ဆုိတဲ့အမည္နဲ႔ ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုစာအုပ္မ်ဳိး ထိုင္းမွာ ထုတ္ဖူးပုံ မရပါဘူး။ တျခားအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံေတြမွာလည္း ထုတ္ခဲ့ဖူးပုံမရလို႔ ပညာရွင္သုေတသီေတြၾကားမွာ စိတ္ဝင္စားမႈ ခံရတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ဝတၴဳေရးဆရာေမာင္သာရကေတာ့ တုိယုိတာေဖာင္ေဒးရွင္း က ဝတၴဳထုတ္ဖုိ႔လာတာ မင္းလုပ္တာနဲ႔ ငါတုိ႔ထုတ္ခြင့္ရမယ့္ ဝတၴဳ တစ္အုပ္ေလ်ာ့သြားတာေပါ့လို႔ ကြၽန္ေတာ့္ကို ၾသဘာေပးခဲ့ပါတယ္။ သူက သမုိင္းတုိ႔ဘာတုိ႔ကို လုံးဝစိတ္မဝင္းစားပါ။ သူက မ်က္ေမွာက္ေခတ္ လူမႈေရးဘဝကို သ႐ုပ္ေဖာ္တဲ့ ဘဝသ႐ုပ္ေဖာ္စာေရး ဆရာဆုိၿပီး လက္မေထာင္ေနတဲ့ကာလဆုိေတာ့ မႏၲေလးမွာက်င္းပ တဲ့ အထက္ဗမာႏိုင္ငံစာေရးဆရာအသင္း စာဆုိေတာ္ေန႔စာတမ္း ဖတ္ပြဲတစ္ခုမွာ ေဒါက္တာသန္းထြန္းကို ''သမုိင္းမသင္ရေတာ့ ဘာျဖစ္မွာလဲ''လို႔ ပရိသတ္ထဲကထေမးခဲ့ဖူးပါတယ္။ ခုအခါ လူသိ မ်ားေနတဲ့ ''လူ-အ ဖစ္သြားမွာေပါ့'' ဆုိတဲ့ စကားက ေမာင္သာရကို ေျဖခဲ့တဲ့စကားပါ။ ေမာင္သာရက ကိုေအးျမင့္ရဲ႕ ကႏုတ္ သမုိင္းစာအုပ္ႀကီး ထုတ္ေဝတာကို သေဘာမတူခဲ့ပါ။ ဒီစာအုပ္ ထြက္လာေတာ့ အင္းဝစာအုပ္တိုက္က (ထင္ပါရဲ႕) ဗမာျပည္မွာပဲ တစ္ႀကိမ္ ထပ္မံပုံႏွိပ္ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္ေသးတယ္။ ခုေနာက္ဆုံးအႀကိမ္ဟာ တတိယလား၊ စတုတၳအၾကိမ္လား မသိပါ။ ခုႏွစ္လည္း ေဖာ္ျပမထားပါ။ မူပိုင္ကလည္း ပန္းခ်ီဆရာ့အမည္မဟုတ္။ ထုတ္ေဝသူကပဲ မူပိုင္လုပ္ထားပါတယ္။ ပန္းခ်ီဆရာကေတာ့ ထုတ္ေဝခြင့္ကို အၿပီးေရာင္းစားခဲ့မွာမဟုတ္ပါ။ ေနာင္အခါ ဦးေအးျမင့္ရဲ႕သား၊ ေျမးမ်ားက ျပန္လည္ထုတ္ေဝခ်င္ရင္ အေမြခြံခြင့္ ရွိေတာ့မယ့္ပုံ မဟုတ္ပါ။



ကြၽန္ေတာ္ ၂ဝ၁၅ ႏိုဝင္ဘာထဲမွာ ဗမာျပည္ကို ေခတၱျပန္ ေတာ့ ဦးေအးျမင့္က သူ႔အဖုိ႔ လက္ခံမူအျဖစ္ သိမ္းဆည္းထားတဲ့ သူ႔စာအုပ္ကို ကြၽန္ေတာ့္အတြက္ လက္ေဆာင္ေပးလိုက္ရွာပါ တယ္။ ကြၽန္ေတာ္ကလည္း သူရဲ႕လက္ခံမူမွန္း မသိတာဘဲ ယူခဲ့မိ လို႔ ေနာင္မွ အားနာေနရပါတယ္။ ခုအခါ ထုတ္ေဝေတာ့ မူလစာအုပ္အမည္ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ((Ancient Myanmar Design)  ျဖစ္လာပါတယ္။ က်မ္းျပဳသူအမည္ကလည္း (Than Tun and U Aye Myint) ဆုိၿပီး ႏွစ္ဦးျဖစ္လာပါတယ္။ သမိုင္းပါေမာကၡ ေဒါက္တာသန္းထြန္းရဲ႕အမည္ေရွ႕က ပါလာပါ တယ္။ ေဒါက္တာသန္းထြန္းက ျမန္မာ့ေက်ာက္ထြင္းပန္းခ်ီသမိုင္း တစ္ပုဒ္ပဲ ပါရွိပါတယ္။ စာအုပ္တစ္အုပ္လုံး စာမ်က္ႏွာ ၃၇ဝ ရွိ ၿပီး ေဒါက္တာသန္းထြန္းက ၃၇ မ်က္ႏွာပဲပါရွိတယ္။ တကယ္ေတာ့ မူရင္းက်မ္းျပဳသူက ဦးေအးျမင့္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာက တည္းျဖတ္ ေပးေကာင္းေပးမွာျဖစ္ေပမဲ့ ပူးတြဲက်မ္းျပဳသူ မဟုတ္ပါ။ ဒီစာအုပ္ကို ဆရာကြယ္လြန္ၿပီးမွ ႐ိုက္ဟန္တူပါတယ္။ က်မ္းၿပီးရက္စြဲ၊ ထုတ္ ေဝရက္စြဲမ်ား လုံးဝမပါရွိတဲ့အတြက္ သမိုင္းက်မ္းအဂၤါ ခ်ဳိ႕တဲ့သလို ျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။ ေက်းဇူးတင္စကားမွာေတာင္ ေအာက္ကေရးသူႏွင့္ ရက္စြဲ မပါရွိပါ။ ဆရာက လမ္းၫႊန္ေပးတာကေတာ့ ဦးေအးျမင့္အဖုိ႔ တန္းဖိုရွိမွာ အမွန္ပါ။ ဦးေအးျမင့္အဖုိ႔ စာေပပညာရွင္လည္း မဟုတ္။ သမုိင္းပညာရွင္လည္းမဟုတ္လို႔ လမ္းၫႊန္မႈကို ဆရာ့ဆီကရခဲ့တာလည္း ကံထူးတာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ေက်းဇူးသိတတ္ အားနာတတ္တဲ့ ဦးေအးျမင့္က ဆရာ့ကို ပူးတြဲက်မ္းျပဳသူအျဖစ္ သူ႔ေရွ႕က တင္ခဲ့တာျဖစ္ပုံရပါတယ္။

ဒီက်မ္းႀကီးမွာ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ျပဳစုထားၿပီး အခန္း ခုနစ္ခန္း ခြဲျခားျပဳစုထားတာေတြ႕ရပါတယ္။ ေဒါက္တာသန္းထြန္းျပဳစုတဲ့ ''ေရွးဦးျမန္မာေက်ာက္ထြင္ပန္းခ်ီသမုိင္း'' ၃၇ မ်က္ႏွာကို ေရွ႕ ပိုင္းက သီးျခားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဦးေအးျမင့္က တသီးတျခား ခုနစ္ခန္းခြဲၿပီး ေရးသားထားတာပါ။

(၁) အုိးျခမ္းပဲ့ေတြေပၚက ဒီဇိုင္းမ်ား

(၂) ျမန္မာ့ကႏုတ္ပန္း ဒီဇိုင္းမ်ား

(၃) တိရစၧာန္ႏွင့္ငွက္ ဒီဇိုင္းမ်ား

(၄) ဘုရား၊ ေက်ာင္း၊ ဇရပ္ ဒီဇိုင္းမ်ား

(၅) ဆင္ယင္ထုံးဖြဲ႕မႈ ဒီဇိုင္းမ်ား

(၆) အဝတ္အထည္အဆင္ ဒီဇိုင္းမ်ား

(၇) ျမန္မာအသုံးအေဆာင္ႏွင့္အေထြေထြ ဒီဇိုင္းမ်ား

အဲသလို အခန္းက႑ေတြခဲြၿပီး အေခၚအေဝၚ၊ ေ၀ါဟာရ၊ ေနရာ ဌာန၊ ေခတ္၊ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္မ်ားကိုလည္း သုေတသနျပဳလို႔ ရတတ္သမွ် ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဖူးစကက္၊ ေလွ်ာက္လႊာစာရြက္ (၃၄ စမ x ၄၃ စမ) အရြယ္ စာမ်က္ႏွာ ၃၇ဝ တိတိရွိပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ႀကီးကို ေလ့လာဖတ္႐ႈမိသူမ်ားဟာ အ႐ုပ္ေတြခ်ည္း ျမင္ဖူးတယ္ရွိေအာင္ ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ပန္းခ်ီပန္းပု ျမန္မာ့ပန္းဆယ္မ်ဳိး အႏုပညာမ်ားကိုေလ့ လာတဲ့အေနနဲ႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ သမုိင္းဗဟုသုတေလ့လာေရးအေနနဲ႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ႐ႈေထာင့္အမ်ဳိးမ်ဳိက ေလ့လာဖတ္႐ႈလို႔ရပါတယ္။ ျမန္မာမႈကို အထူးေလ့လာသူမ်ဳိးအဖို႔ေတာ့ မရွိမျဖစ္ လက္စြဲျပဳရမယ့္ စာအုပ္မ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ အ႐ုပ္အသီးသီးဟာ ဘယ္လိုေနရာမွာ ဘယ္ေခတ္က ဘာအဓိပၸာယ္နဲ႔သုံးခဲ့ၾကသလဲ။ အ႐ုပ္အမ်ဳိးမ်ဳိးဟာ တစ္ေခတ္ၿပီးတစ္ေခတ္ အဆင့္ဆင့္ဘယ္လို ေျပာင္းလဲစသျဖင့္ ေလ့လာႏိုင္ၾကပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ျမန္မာလူမ်ဳိးတုိ႔ရဲ႕သမုိင္းအစကတည္းက ေရး စြဲလာၾကတဲ့ ထုထြင္းလာၾကတဲ့ အ႐ုပ္ေတြရွိလာခဲ့ၾကပါတယ္။ ျမန္မာေတြက နဂါး၊ ဂဠဳန္၊ ျခေသၤ့၊ ေဒါင္း၊ ငုံးစတဲ့ သတၱဝါေတြ ကအစ အလွတန္းဆာဆင္ ပန္းခြက္ကေလးေတြအျဖစ္ ေရးဆြဲလာ ခဲ့ၾကတာကို ပန္းကႏုတ္လို႔ေခၚခဲ့ၾကပါတယ္။ ''ဒီဇိုင္း''ဆုိတဲ့ စကားလုံးႀကီးနဲ႔ ကႏုတ္နဲ႔ တြဲရာေတာင္ ရင့္သီးေနတယ္လို႔ခံစားရပါတယ္။ ဗမာစကားလုံးမွာ ''အဆင္'' ဆုိတာရွိပါတယ္။ ''လုံခ်ည္အဆင္ေလး က လွလိုက္တာ''ဆုိရင္ လုံခ်ည္ဒီဇိုင္းကိုေျပာတာပါပဲ။ ဆရာေတာ္ ေရႊကိုင္းသားက ''ဆင္ယင္ထုံးဖြဲ႕မႈ''ဆုိတဲ့ စကားလုံးကို သုံးခဲ့ပါ ေသးတယ္။ အတိတ္စာေပေတြကို ေလ့လာၿပီး ဒီဇိုင္းကို ဘာသာ ျပန္ဖုိ႔ စဥ္းစားသင့္ၾကမယ္ထင္ပါတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ ကႏုတ္ပညာေခၚ ပန္းပညာတစ္မ်ဳိးဟာ ေရွးက်ၿပီး သီးျခားရပ္ တည္လာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အုိးခြက္၊ ပန္းကန္၊ ေရမႈတ္၊ ေရအုိး၊ လွည္း၊ ရက္ကန္း၊ အိမ္၊ ေက်ာင္း၊ ဇရပ္တုိ႔မွာ ကႏုတ္အဆင္ေတြ နဲ႔ခ်ည္းမြမ္းမံခဲ့ၾကပါတယ္။ ေရွးျမန္မာအႏုပညာရပ္အေနနဲ႔ ႀကီးက်ယ္တဲ့အခန္းက႑မွာရွိခဲ့တာကို သမုိင္း႐ႈေထာင့္အမ်ဳိးမ်ဳိးက ေလ့လာစရာေတြက်န္ေနပါေသးတယ္။ တကၠသိုလ္က သမုိင္း၊ ျမန္မာစာ၊ ဗိသုကာစတဲ့ ဘြဲ႕ယူက်မ္းျပဳေက်ာင္းသားမ်ား ပညာရွင္မ်ား ဆက္လက္ေလ့လာၾကေစခ်င္ပါတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ပန္းခ်ီဆရာႀကီး၊ ျမန္မာမႈသုေတသီ ဦးေအးျမင့္ဟာ ဒီလိုပန္းပညာ၊ ကႏုတ္ပညာနယ္ေျမမွာျဖင့္ ျမန္မာ့ ေရွးဦးေရွ႕ေဆာင္သုေတသီႀကီးတစ္ဦး အျဖစ္ အေလးအနက္ အသိအမွတ္ျပဳၿပီး ဂါရဝျပဳထိုက္ၾကေပတယ္လို႔ ရွင္းရွင္းလင္းထင္ျမင္မိပါေၾကာင္း အစီရင္ခံလိုက္ရပါ တယ္ခင္ဗ်ား။ တကၠသုိလ္ႀကီးမ်ားက ပါရဂူဘြဲ႔ယူက်မ္းတဆူလို စာအုပ္ႀကီးတအုပ္ကို ျပဳစုခဲ့ၿပီမို႔ "ဦးေအးျမင့္ရဲ႕မိတ္ေဆြပါ ၊ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ မႏၲေလးကပါ" လို႔ ေျပာတာကိုပဲ ၿမိန္ယွက္လွပါၿပီ။ ကႏုတ္ႏွင့္ ဂုဏ္တက္ၾကပါေစသတည္း။

ေမာင္စြမ္းရည္
၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာ ၁၆


လြင္ဦးထုတ္ စာအုပ္အဖုံး