စမ္းစမ္းတင္ - စတုန္းက စိတ္ကူးေကာင္း - ေနာက္မွ စိတ္ပ်က္ဖို႕ေကာင္း


စမ္းစမ္းတင္ - စတုန္းက စိတ္ကူးေကာင္း - ေနာက္မွ စိတ္ပ်က္ဖို႕ေကာင္း
(မိုးမခ) ေမ ၁၅၊ ၂၀၁၈

အစေကာင္းမွ အေႏွာင္းေသခ်ာဆိုေပမဲ့ အစလည္းေကာင္း၊ အသံုးလည္းတကယ္တည့္ေပမဲ့ ၾကာေလေလျပႆနာၾကီးလာေလေလက ပလတ္စတစ္၊ ခုထိလည္း ပလတ္စတစ္ကင္းစင္ေစမယ့္ ဇာတ္သိမ္းခန္းက မေရာက္နိုင္ေသးဘဲ ပလတ္စတစ္အမွိဳက္ကိစၥနဲ႔ ကမၻာက ေခါင္းခဲေနတုန္း၊ ဗမာျပည္မွာေတာ့ ေျပာမေနနဲ႕ေတာ့ ကိန္း၊ ဇီ၀နည္းနဲ႔ ရက္ ေပါင္း ၁၈၀ အတြင္း ေဆြးေျမ႕သြားေအာင္ လုပ္နို္င္တဲ့ နည္းေတာ့ ေဖာ္ထုတ္နို္င္လို႕ တခ်ိဳ႕က သံုးေတာင္သံုးေနျပီ၊ ဒါေပမဲ့ ဗမာျပည္ကို ဘယ္ေရာက္နို္င္ပါ့အုန္းမလဲ၊ အေမရိကားမွာေတာင္ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဦးစားေပးတဲ့ ကုန္မ်ိဳးစံုဆိုင္တိုင္းေတာင္ မသံုးနို္င္ေသး၊

ပလတ္စတစ္နိဒါန္း
တကယ္ေတာ့ ပလတ္စတစ္ဟာ ကမၻာတလႊားရွင္းလို႕မနို္င္ နိုင္တဲ့ အမွိဳက္ေတြထဲ ေရွ႕ဆံုးကေနရာယူေနျပီး သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကို ထိခိုက္ေစတာက အမွန္၊ ဒီ ပလတ္စတစ္နိဒါန္းဟာ ဆင္စြယ္နဲ႔လုပ္တဲ့ ဘီးလီးယက္ေဘာလံုးေနရာ အစားထိုးနိုင္မယ့္ အရာတခုတီထြင္တဲ့ စိတ္ကူးက စတာတဲ့။ ဘီးလီးယက္ေဘာလံုးလုပ္ဖို႕ ဆင္စြယ္ေတြလိုေတာ့ ေတာဆင္ရိုင္းေတြကို သတ္သတ္ယူေနရတာမို႕ ဆင္ေတြကို သတ္မေနခ်င္ေတာ့ဘဲ သဘာ၀ကိုထိန္းသိမ္းဖို႕ရည္သန္ျပီး တီထြင္လိုက္တဲ့ အရာတခုဟာ ေနာင္တခ်ိန္မွာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကို ထိခိုက္သြားမယ္လို႕ ေတြးဆခ်င္မွ ေတြးဆမိေပမဲ့ စိတ္ကူးေကာင္းေတြဟာ တခါတခါ မရည္ရြယ္ဘဲ လြဲေခ်ာ္သြားတတ္တာက ပလတ္စတစ္က ဥပမာတခုပါပဲ။ ေနာက္ဥပမာေျပာရရင္ ဒီဒီတီ တီထြင္သူစိတ္ကူးဟာ သီးႏွံဖ်က္ပိုးသတ္ဖို႕ျဖစ္ေပမဲ့ ပိုးသတ္ေဆးဟာ အဆိပ္လိုအႏၱရာယ္ရွိတဲ့အတြက္ ပိတ္ပင္ရတဲ့အထိ ျဖစ္သြားတတ္တာမ်ိဳး၊

စိတ္ကူးေကာင္းတခု
ပလတ္စတစ္ဘက္ျပန္လွည့္ရရင္- ဘီးလီးယက္ ေခတ္စားလာတာနဲ႔အမွ် ေဘာလံုးေတြလည္း လိုတာမို႕ ဆင္စြယ္ေတြ ဆက္ မသံုးခ်င္ေတာ့တဲ့အတြက္ ဆင္စြယ္အစား ဘီးလီးယက္ေဘာလံုး လုပ္နို္င္မယ့္ ပစၥည္းတီထြင္နိုင္တဲ့လူ ဘယ္သူ႕ကို မဆို ေဒၚလာ တေသာင္း ခ်ီးျမွင့္မယ္လို႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာက္ျမိဳ႕က ကုမၸဏီတခုက ၁၈၆၉ ခုႏွစ္မွာ ေၾကာ္ျငာတာကို နယူးေယာက္ကပဲ တီထြင္ခ်င္တဲ့ စိတ္ကူးစိတ္သန္းေတြရွိတဲ့ John Wesley Hyatt က စိတ္၀င္စားသြားတာ။ ဒါနဲ႔ ပလတ္စတစ္၊ တနည္းေျပာရင္ လူလုပ္ေပၚလီမာကို ပထမဆံုး တီထြင္လိုက္တာပါပဲ။ ဆင္စြယ္အစား ပလတ္စတစ္ ဘီးလီးယက္ေဘာလံုးတီထြင္သြားနိုင္ေပမဲ့ ေျပာထားတဲ့ ခ်ီးျမွင့္ဆုေငြရတဲ့ပံု မေပၚတာေတာင္ သူ႕မွာ အရွံဴးမရွိ။ ဘီးလီးယက္ေဘာလံုး ကုမၸဏီတည္ေထာင္္လိုက္ရံုနဲ႔ စီးပြားျဖစ္သြားသူ။

အေခၚအေ၀ၚ
ပလတ္စတစ္ဆိုတဲ့စကားလံုးမူရင္းဟာ ေပ်ာ့ေျပာင္းရံုမက အလြယ္တကူပံုသြင္းနိုင္တာကို ရည္ညႊန္းျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ လူလုပ္တဲ့ polymer ကို ပလတ္စတစ္လို႕ေခၚတြင္လာတာပါ။ ေပၚလီမာ ဆိုတာ အေျခခံေမာ္လီက်ဴးေလးေတြစုစည္းျပီး ေမာ္လီက်ဴးအၾကီးစားျဖစ္လာတဲ့ သဘာ၀နဲ႔ လူလုပ္ျဒပ္ေပါင္းလို႕ အဂၤလိပ္-ျမန္မာအဘိဓာန္က အဓိပၸာယ္ဖြင့္ပါတယ္။ အဲဒိလူလုပ္ေပၚလီမာကို John Wesley Hyatt က ပထမဆံုးတီထြင္နို္င္ျပီး ပလတ္စတစ္နဲ႔ ပံုအမ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္နိုင္တာမို႕ လိပ္ခြံလို၊ တိရိစၦာန္ဦးခ်ဳိလို၊ ခ်ည္ထည္လိုနဲ႔ ဆင္စြယ္လို သဘာ၀ ပစၥည္းေတြကို ပလတ္စတစ္နဲ႕ တုပ တီထြင္ေတာ့တာပါပဲ။ ဒီလိုတီထြင္နို္င္တာ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ျဖစ္ျပီး သဘာ၀ကေပးနိုင္ရင္ အကန္႕အသတ္နဲ႕မို႕ သဘာ၀ကေပးနိုင္တာထက္ ပိုသံုးဖို႕ လိုေနတာမို႕ လူသားေတြဟာ ကုန္ပစၥည္းေတြ ၾကိဳက္သေလာက္ ထုတ္လုပ္ သံုးစြဲလာနိုင္တာက ပလတ္စတစ္ေၾကာင့္ရယ္ပါ။ သဘာ၀ကဆို သစ္၊ သတၱဳ ၊ေက်ာက္တံုး၊ အရိုး၊ ဆင္စြယ္နဲ႔ ဦးခ်ိဳေတြပဲ ရနို္င္ျပီး ပလတ္စတစ္က အကန္႔အသတ္မဲ့ ၾကိဳက္သေလာက္ ဘာလုပ္လုပ္ရနိုင္တာမို႕ သူ႕ကို တီထြင္လိုက္တာဟာ လူေတြလိုသမွ် ျဖည့္ဆည္းဖို႕ ဆင္ေတြလိုက္သတ္စရာမလို၊ လိပ္ခြံအတြက္ လိပ္ေတြ သတ္စရာမလိုဘဲ သဘာ၀ကမၻာကို အကာအကြယ္ေတာင္ေပးေသးလို႕ ဆိုစမွတ္ရွိခဲ့ေသး။

တဆင့္တက္
၁၉၀၇ ခုႏွစ္မွာ ဘယ္ဂ်ီယံလူမ်ိဳး ဓာတုပညာရွင္ Leo Baekeland က တာရွည္ခံ၊ အပူခံ ပလတ္စတစ္ထပ္တီထြင္နိုင္လိုက္တာနဲ႕ ဘာပစၥည္း ဘာပံုစံမဆိုအားလံုးနီးနီး ပံုသြင္း ထုတ္လုပ္သြားနိုင္ပါေလေရာ။ ထံုးစံအတိုင္း ေရွ႕လူလုပ္တာေအာင္ျမင္ရင္ ေနာက္က လိုက္လာၾကရိုးအတိ္ုင္း John Hyatt နဲ႔ Leo Baekeland တို႕ေအာင္ျမင္သြားတဲ့လမ္းစေနာက္ ဓာတုကုမၸဏီေတြပါလာၾကျပီး လူလုပ္ polymer အသစ္ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး တီထြင္နို္င္ဖို႕ သုေတသနလုပ္ငန္းနဲ႔ တီထြင္ေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ ပံုေအာ ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံၾက ပါတယ္။

ဒီကစလို႔ ပလတ္စတစ္နဲ႔ ပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး လုပ္လာၾကျပီး အင္တာနက္ေခတ္မွာ youtube ကေန သရုပ္ျပ အသိပညာျဖန္႕ေ၀ေနတာမို႕ စိတ္၀င္စားရင္ လူတိုင္းလိုလို ပလတ္စတစ္နဲ႔ လိုရာပစၥည္း လုပ္နို္င္ျပန္။ ပလတ္စတစ္ကို အပူေပး၊ ပံုသြင္း၊ ေနာက္ျပီး အေအးခံ၊ ပလတ္စတစ္အရည္ေပ်ာ္ေနရင္ ဘယ္ပံုစံမ်ိဳး မဆို အားလံုးနီးနီးလုပ္နိုင္တယ္လို႕ ဆရာစားမခ်န္သေလာက္ youtube ကေန အဆင့္ဆင့္ လုပ္ျပသြားတာမို႕ စိတ္ပါရင္ လူတိုင္း ပလတ္စတစ္ထုတ္လုပ္နိုင္ သလိုေတာင္ ျဖစ္လို႕ေနေသး။

ကမၻာစစ္နဲ႔ ပလတ္စတစ္
၁၈၆၉ ခုႏွစ္က စတီထြင္တဲ့ ပလတ္စတစ္ဟာ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းမွာ ေနရာေကာင္းေကာင္း ရလာတယ္လို႕ပဲ ဆိုရပါမယ္။ စစ္ေအာင္နိုင္ဖို႕ စက္မွဳလုပ္ငန္းက အေရးပါတာမို႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ ပလတ္စတစ္္ပံုေလာင္းလုပ္ငန္း အၾကီးအက်ယ္ တိုးခ်ဲ႕ဖို႕ျဖစ္လာပါတယ္။

သဘာ၀သယံဇာတေတြ အလြန္အကၽြံမသံုးဘဲ ထိန္းသိမ္းရင္း လူလုပ္ပစၥည္းကို ဦးစားေပး ထုတ္လုပ္တဲ့အခါ ပလတ္စတစ္က ေနရာပိုရသြားတာလည္းအမွန္၊ ပလတ္စတစ္တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ လူလုပ္ပိုးတုလို႕ေျပာနိုင္တဲ့ နိုင္လြန္ကို ၁၉၃၅ ကတည္းက တီထြင္ထားတာမို႕ ဒါနဲ႔ပဲ ေလထီးေတြ၊ ၾကိဳးေတြ၊ က်ည္ကာေတြ၊ သံခေမာက္ အနားသတ္ေတြ စတဲ့ စစ္ေျမျပင္သံုး ပစၥည္းေတြထုတ္လုပ္တဲ့အတြက္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္အတြင္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုဟာ ပလတ္စတစ္ခ်ည္း ရာခိုင္ႏွဴန္း ၃၀၀ ထိတိုးျပီး ထုတ္ရပါတယ္။

ကမၻာတလႊားမွာ ပလတ္စတစ္ထုတ္လုပ္ေနတာကလည္း ပွ်မ္းမွ်အားျဖင့္ ၁၂ ႏွစ္တိုင္း ႏွစ္ဆတိုးလာလိုက္တာ ၁၉၇၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ပိုင္းေတြမွာ အလ်ဴမီနီယံ၊ ေၾကးနီ၊ ခဲနဲ႔ ဇင့္ စုစုေပါင္းထုတ္လုပ္တာထက္ေက်ာ္လြန္သြားျပီး သံုးတဲ့ႏွဴန္းကလည္း ၁၉၄၅ ကစျပီး ရာခိုင္နွဴန္း တေထာင္ေက်ာ္သြားပါတယ္တဲ့။ အေကာင္း-အဆိုး
ပလတ္စတစ္ေကာင္းခန္းခ်ည္း ဖြင့္ေနေပမဲ့ စစ္ျပီးေခတ္မွာေတာ့ အေမရိကန္က ပညာအေျမာ္ အျမင္ရွိေတာ့ ပလတ္စတစ္ေပၚ အေကာင္းျမင္တဲ့အျမင္ေျပာင္းျပီး အဆိုး-အေကာင္း ခြဲျခား သံုးသပ္ေတာ့တာပါပဲ။

သမုဒၵရာေတြထဲ ပလတ္စတစ္အမွိဳက္ေတြပံုေနတာကို ၁၉၆၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာ စသတိထားမိျပီး ၁၉၇၀ နဲ႔ ၈၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာ ပိုလို႕ စိုးရိမ္လာတာမို႕ ဖက္လို၊ စကၠဴလို ေဆြးေျမ႔မသြားတဲ့ ပလတ္စတစ္အမွိဳက္ေတြကိစၥ နည္းလမ္းရွာတဲ့အခါ recycle ဆိုတဲ့ သံုးျပီးသားပစၥည္းကို သန္႕စင္ျပီး ျပန္သံုးဖို႕ ေဇာင္းေပးလာပါတယ္။ သဘာ၀ပစၥည္းေနရာမွာ ပလတ္စတစ္သံုးတာက စရိတ္သက္သာ၊ ေပါ့ပါးျပီး ခိုင္လည္းခိုင္တာမို႕ ေကာင္းကြက္ေတြလည္း ရွိေနျပန္မို႕ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ ရုပ္ၾကြင္းေလာင္စာ ေရနံကေန ပလတ္စတစ္လုပ္မယ့္အစား သဘာ၀အပင္ေတြကလုပ္နိုင္ဖို႕ နည္းလမ္းလည္း ၾကံဆလာပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကလည္းၾကြပ္ၾကြပ္အိတ္လို ႏွစ္ ၅၀၀ ေလာက္ မေဆြးဘဲေနတဲ့ ပလတ္စတစ္ေတြကို Biodegradable ဆိုတဲ့ လႊင့္ပစ္လို္က္တာနဲ႔ ဖက္လို စကၠဴလို ေဆြး သြားေအာင္လုပ္နို္င္မလား သုေတသနလုပ္ပါတယ္။ လုပ္တဲ့အတိုင္းလည္း ျဖစ္လာေပမဲ့ ပလတ္စတစ္ေလာက္ေတာ့ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ မသံုးနိုင္ေသး။

တို႕ဗမာ ကမၻာက ဒီလိုရွိေပမဲ့ ၾကြပ္ၾကြပ္အိတ္ျပႆနာၾကီးထြားေနတဲ့ ျမန္မာနိုင္ငံက ပလတ္စတစ္ အမွိဳက္ေျဖရွင္းနည္းက က်န္းမာေရးနဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့ မီးရွိဳ႕နည္း။ တိုးတက္တဲ့နိုင္ငံေတြမွာ အမိွဳက္မီးရွိဳ႕ျပီး စြမ္းအင္ထုတ္တဲ့အခါ အဲဒီလို အေရာေရာအေႏွာေတြကို ရွိဳ႕တာမဟုတ္ဘဲ အမွိဳက္ကို အမ်ိဳး အစားခြဲထုတ္ျပီးမွ ရွိဳ႕တာပါ။ ဗမာျပည္မွာက အမွိဳက္မီးရွိဳ႕တဲ့အခါ ပလတ္စတစ္ေတြပါ မီးရွိဳ႕ရပါတယ္။ ပလတ္စတစ္ေညွာ္နံံ႔ ဘယ္ေလာက္ဆိုး၀ါးတယ္ဆိုတာ ရန္ကုန္သူရန္ကုန္သားေတြကို ထိန္ပင္ အမွိဳက္ပံုမီးေလာင္မွဳက သင္ခန္းစာေပးတာ ေပးေပမဲ့ ရ-မရ မသိနိုင္၊

ဒီလို အမွိဳက္မီးရွိဳ႕တာတမ်ိဳး။ ေခ်ာင္းျမင္၊ေျမာင္းျမင္၊ ျမစ္ျမင္ရင္ အမွိဳက္ပစ္စရာပဲ ထင္တာ တမ်ိဳးနဲ႔ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြရဲ႕ အဆံုး ကမၻာ့ပင္လယ္ေတြမွာ ပလတ္စတစ္ဘူးေတြ၊ ပုလင္းေတြ၊ ပလတ္စတစ္ထုပ္ေတြနဲ႔ တျခားအမိုက္ေတြ တႏွစ္တနွစ္ တန္ခ်ိန္ ၈ သန္းပစ္ေနတယ္လို႕ ကုလသမဂၢက ေျပာပါတယ္။

အမွိဳက္ဆိုတာလိုက္ေကာက္ရမယ့္ အရာ မဟုတ္ဘဲ စနစ္တက်ပစ္တတ္ဖို႕ ငယ္စဥ္ကတည္းက အိမ္ကေရာ ေက်ာင္းကပါ ေလ့က်င့္ေပးလို္က္ရမယ့္ သေဘာရွိေပမဲ့…..

Photo credit -
cows eating plastic waste dumped in a open field in Yangon, Myanmar
Contributor: PRADEEP RAJA KANNAIAH / Alamy Stock Photo

Comments