ကုိသန္းလြင္ ● လာအိုေရကာတာက်ိဳးေပါက္ျခင္း

 ကုိသန္းလြင္ ● လာအိုေရကာတာက်ိဳးေပါက္ျခင္း
(မုိးမခ) ၾသဂတ္စ္ ၁၀၊ ၂၀၁၈

(၁)
လာအိုႏိုင္ငံတြင္ တည္ေဆာက္ဆဲ ေရကာတာၾကီး မက်ိဳးေပါက္ခင္ကဤေရကာတာၾကီးက်ိဳးေပါက္ေတာ့မည္ျဖစ္ေၾကာင္း အင္ဂ်င္နီယာမ်ားက သိၾကပါသည္။ အင္ဂ်င္နီယာတဦးကဆိုလ်င္ မျဖစ္မီ သံုရက္ႀကိဳ၍ ေရကာတာ က်ိဳးေပါက္ေတာ့မည္ျဖစ္ ေၾကာင္းၾကိဳတင္သိခဲ့ပါသည္။ ေရကာတာထိပ္တြင္ ေျမနိမ့္ဆင္းေနသည္မွာ ၄ လကၼခန္႔ ရွိေၾကာင္းသိခဲ့ပါသည္။ သို႔ပါေသာ္ လည္း ေရေအာက္တြင္ေနၾကေသာ ေက်းရြာသူ/ေက်းရြာသားမ်ား မသိခဲ့ၾကပါ။ တကယ္က ဒလေဟာက်ဆင္းလာေသာ ေရေတြက ေက်းရြာမ်ား၊ စိုက္ပ်ိဳးခင္းမ်ား၊ လူအမ်ား၊ လူတို႔ေကြၽးေမြးထားေသာ တိရိစာၦန္မ်ားကို သိမ္းက်ံဳး ယူေဆာင္သြားပါ ေတာ့သည္။

(၂)
ကုမၸဏီမ်ားက ေရကာတာၾကီး က်ိဳးေပါက္ေတာ့မည္ျဖစ္ေၾကာင္းလာအိုအာဏာ ပိုင္မ်ားထံသတင္းပို႔ၾကသည္ဟု ဆိုပါသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာေက်းရြာမ်ားမွာ လူမ်ားေရႊ႕ေျပာင္းေနျပီျဖစ္ပါျပီ၊ ယခုအခ်ိန္ အထိလူ ၂၇ ဦးေသဆံုးျပီး လူမ်ားစြာမွာ ေပ်ာက္ဆံုးေနဆဲျဖစ္ပါသည္။ လူ ၆၀၀၀ ေက်ာ္မွာ အိုးမဲ့အိမ္မဲ့ ျဖစ္ခဲ့ရပါသည္။ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္ေန႔ က ကေမာၻဒီးယား သတင္းဌာနက ေၾကညာရာတြင္ ေျမာက္ပိုင္း (Stung Treng) ေဒသမွ လူဦးေရ ၂၅၀,၀၀၀ ေက်ာ္မွာ ေနရာေရႊ႕ေျပာင္းေပးျပီးပါျပီ၊
ယခုအခါ ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္သားမ်ားက က်န္ေသာလူမ်ားကို ကူညီေနၾကရာ တပါတီစနစ္၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္တြင္ရွိေန ေသာ ဤအစိုးရအဖို႔ ဤလုပ္ငန္းကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ျခင္း ရွိ/မရွိ သံသယ၀င္ေနရျပီျဖစ္သည္။ ေရကာတာႏွင့္ပက္သတ္၍ ေဆာက္လုပ္ေသာ ေတာင္ကိုရီးယားအပါအ၀င္ ကုမၸဏီတို႔အေနျဖင့္ မည္မွ်အထိ ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ထိထိ ေရာက္ေရာက္ ပါ၀င္ႏိုင္ျခင္းရွိမရွိ စဥ္းစားၾကရမည္ျဖစ္သည္။ Xe-Pian, Xe- Namoy ပါ၀ါကုမၸဏီကို ေတာင္ကိုရီးယား ကုမၸဏီႏွစ္ခု ႏွင့္ထိုင္းႏိုင္ငံမွ ကုမၸဏီႏွင့္ ေလာႏိုင္ငံမွ အစိုးရကုမၸဏီတို႔၏တို႔ကိုစုေပါင္း၍ JV Joint Venture အျဖစ္ဖြဲ႔စည္း ထားသည္။ ထိုေဂ်ဗြီမွေလာႏိုင္ငံတြင္ ေရအား လွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္ေရးအတြက္ ဆည္မ်ားစြာ တည္ေဆာက္လ်က္ရွိၾကသည္။

ေလာႏိုင္ငံအစိုးရသတင္းဌာနက ကနဦးေၾကညာရာတြင္ ေရကုဗမီတာ ၅ ဘီလီယံမွ် လႊမ္းမိုးခံရသည္ဟုဆို သည္။ ေနာက္ ပိုင္းတြင္ တိတ္တိတ္ဆိတ္ဆိတ္ ျပင္ဆင္ေၾကညာရာတြင္ ဘီလီယံတ၀က္မွ်သာရွိပါေတာ့သည္။ ၁၇.၁၇ ကုဗေပ မွ်သာ ရွိသည္္၊ ဤပမာဏသည္ပင္ ရန္ကုန္တိုင္း တစ္တိုင္းလံုး ၂၈’ အနက္မွ်အထိေရနစ္ျမဳတ္ ႏိုင္သည္။ ကိုရီးယားကုမၸဏီ ၂ ခုက ေပးေသာ ရီပို႔မွာ ကြဲျပားျခားနားခ်က္မ်ားရွိေနသည္။ “သူတို႔ဘယ္အခ်ိန္မွာ စ၍သိခဲ့ပါသလဲ၊ သို႔မဟုတ္ ေရကာတာၾကီးျပိဳ က်သည္အထိ ဆိုးရြားသြားပံုကိုၾကိဳတင္သိရွိပါသလား” ဟူေသာ ေမးခြန္းမ်ားရွိေနသည္။

ဇူလိုင္လ ၂၀ ရက္ေန႔က ေရကာတာတြင္ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားရွိႏိုင္ေၾကာင္း၊ ေရကာတာထိပ္တြင္ ေျမသားျပိဳဆင္း ေနမႈမွာ  ၄ လကၼခန္႔ရွိေၾကာင္း၊ “Water Power” ေခၚ ကုမၸဏီက ေတာင္ကိုရီးယားပါလီမန္တြင္ ဤအေၾကာင္း ကို အစီရင္ခံစာ တင္သြင္းခဲ့သည္။

အဆိုပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ မ်ားမွာ ေရကာတာမ်ားတြင္ ရွိတတ္ျမဲျဖစ္ ေၾကာင္း၊ အဆိုပါအခ်ိန္က ရာသီဥတုဆိုးပံုမ်ိဳး တြင္ပို၍ျဖစ္ ႏိုင္ေၾကာင္း၊ ထို႔ေၾကာင့္ထိုျဖစ္ရပ္ကို ဆက္လက္၍ ေစာင့္ၾကည့္ရန္သာ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။

တနဂၤေႏြေန႔ ၂၂ ရက္ေန႔ေရာက္ေသာအခါ ေျမၾကီးျပိဳဆင္းေနေသာ ေနရာ ၁၀ ေနရာမွ်ေတြ႔ခဲ့ရျပီး ထိုေနရာမ်ား ကို ျပင္ဆင္ရန္အတြက္ ျပင္ပကိရိယာမ်ား လိုအပ္ေသာေၾကာင့္ေစာင့္ဆိုင္းခဲ့ရေၾကာင္းသိရသည္။ ထိုလိုအပ္ ေသာ ပစၥည္းမ်ား မွာ တနလၤာေန႔ညေန (၂၃ ရက္) ေန႔ ညေနခင္းဆိုသည္မွာ အလြန္ေနာက္က်ေနျပီျဖစ္သည္။

SK Engineering အဖြဲ႔မွာဤေရကာတာေဆာက္လုပ္ေရးတြင္တာ၀န္ယူရေသာ အဖြဲ႔ျဖစ္ျပီး အစီရင္ခံစာတြင္ ေရကာတာ၏အေပၚပိုင္းမွာျပႆနာတတ္ေတာ့မည္ကို တနဂၤေႏြေန႔ ၂၂ရက္ နံနက္ ၉ နာရီတြင္ သိရွိသည္ ဟုဆိုသည္။

ကုမၸဏီက ထုတ္ျပန္ရာတြင္ သူတို႔သည္ ေရကာတာမွ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ကို သိျပီးသည္ႏွင့္ တျပိဳင္နက္ တာ၀န္ရွိသူ မ်ားကို အေၾကာင္းၾကားျပီး အနီးဆံုးေက်းရြာမ်ားေရႊ႕ေျပာင္းေရးကိစၥမ်ားကို အေစာတလ်င္ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္ဟု ဆိုသည္။ သို႔ေသာ္ထိုနယ္မွ ပို၍တာ၀န္ရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား (Provincial Government) ကို အေၾကာင္းၾကားရန္ ပ်က္ကြက္ခဲ့ျပီးေနာက္ ေနာက္တေန႔ ေန႔လည္ပိုင္းမွသာ အေၾကာင္းၾကားႏိုင္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွာ ေရကာတာမွာ ျပဳျပင္မရႏိုင္ေတာ့ေပ။

တနလၤာေန႔တြင္( Saddle Dam D) မွာ ရြာသြန္းေသာ မိုးေရေၾကာင့္အလြန္စိုးရိမ္ရေသာ အေျခအေနသို႔ေရာက္ ေနျပီး ေအာက္ေျခမွ ရြာမ်ားကိုျမင့္ရာအရပ္သို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းေပးရန္ သင့္ေလ်ာ္သည္ဟု အၾကံျပဳထားသည္။

တနလၤာေန႔ညေနပိုင္းတြင္ ေရကာတာမွ ေရေပါက္က်မႈမ်ားမွာ ထိမ္းမရေတာ့ဘဲ ပဌမဆံုးရြာေတြမွာ ေရျမဳပ္ သြားျပီျဖစ္ေၾကာင္း ၁း၃၀ AM အဂၤါေန႔တြင္္ သတင္းရရွိသည္။ ေတာင္ကိုရီးယားကုမၸဏီႏွစ္ခုစလံုးက သူတို႔၏ အစီရင္ခံစာတြင္ ေရကာတာပ်က္စီးရျခင္းအေၾကာင္းရင္းကို မိုးဆိုးရြားစြာရြာမႈ ဟုေဖာ္ျပခဲ့ၾကသည္။

အခ်ိဳ႕ ေရအားလ်ပ္စစ္ ပညာရွင္မ်ားကလည္း ေရကာတာက်ိဳးေပါက္ရျခင္းမွာ ေရကိုလိုသည္ထက္ပို၍ ေလွာင္ ထားျခင္းႏွင့္ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားေၾကာင့္ဟုဆိုသည္။ ၾကီးမားေသာ မိုးရြာသြန္းမႈ ကိုမူ ထိုေနရာမ်ားတြင္ေယဘူယ်အားျဖင့္ ေမွ်ာ္လင့္ထားရမည္သာျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ဤကိစၥကိုု ဆိုးရြားေသာ ရာသီဥတ ုေၾကာင့္ဟုအျပစ္ပံုခ်ျခင္းမွာသဘ၀မက်လွေပ။

ကုလသမၼဂၢကမူ ဤေရၾကီးျခင္းေၾကာင့္ရြာရွစ္ရြာမွာထိခိုက္ပ်က္စီးရျပီး တကယ္ထိခိုက္ခံရေသာ လူမ်ားကမူ ထိခိုက္ေသာေက်းရြာမ်ားမွာ ဆယ့္တစ္ရြာမွ်ရွိသည္ဟုဆိုသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ေက်းရြာမ်ားမွာ လူသူအေရာက္ ေပါက္ခက္ခဲျပီး ယခုကဲ့သို႔ေသာ ရာသီမ်ိဳးတြင္ပို၍သြားလာရန္မျဖစ္ႏိုင္ဟုဆိုသည္။ ယခုခ်ိန္အထိ အကူညီမေပး ႏိုင္ေသးေသာသူမ်ား၊ အကူအညီေပးသူမ်ားႏွင့္ မေတြ႔ႏိုင္ေသးေသာ လူမ်ား ရွိေနဦးမည္ျဖစ္သည္။

ဤကိစၥျဖစ္ျပီး တံတား ၁၄ စင္းမွာက်ိဳးပဲ့ပ်က္စီးသြားျပီဟု ကုလသမၼဂၢကေျပာသည္။ ေဘးလြတ္ရာသို႔ေရႊ႕ ေျပာင္းေပးရေသာ လူပုဂၢိဳလ္မွာ ၁၄၉၄ ေလာက္ရွိျပီျဖစ္သည္။ ထိုေနရာမ်ားသို႔ ကယ္ႏိုင္ရန္ ဟယ္လီေကာ္ပတာ မ်ား၊ ေလွမ်ားျဖင့္သာ ေရာက္ႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ဤေဒသမွာ ( Attapen Province) ကေလးငယ္မ်ား အာဟာရ အခ်ိဳ႕တဲ့ဆံုး ေနရာလည္းျဖစ္သည္။
အက္တာပန္ (Attepen) ျမိဳ႕မွ ၃ နာရီေက်ာ္ ကားေမာင္းသြားရေသာ ဆိုးရြားသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ ၂၆ ရက္ေန႔ က စစ္တပ္မွပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ အကူအညီေပးၾကေသာႏိုင္ငံမ်ားစြာမွ ေမာ္လန္တီးယား လုပ္သူမ်ားကို ေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သည္။ သူတို႔သည္ေလွငယ္ကေလးမ်ားစြာႏွင့္ ေပ်ာက္ဆံုးသြားသူတို႔၏ ရုပ္အေလာင္းမ်ားကို ရွာေဖြေနၾက ျခင္းျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕ေသာသူမ်ားမွာ မိမိတို႔အိမ္မ်ားရွိရာသို႔ ျပန္လာေနၾကျပီး ၄င္းတို႔၏ အိမ္မ်ားမွာ ေရႏွင့္ေမ်ာပါသြားျပီျဖစ္ ေၾကာင္းေတြ႔ၾက ရသည္။

Unicef အကူအညီေပးေရးအဖြဲ႔ေခါင္းေဆာင္ကမႈ သူတို႔အိမ္ေထာင္ ၁,၅၀၀ အတြက္ဆပ္ျပာမ်ား ဂ်ာရီကင္း (Jerry Can) မ်ားအျခားလိုအပ္ေသာအေထာက္အပံ့ပစၥည္း မ်ားအတြက္ အျပည့္အစံုရွိေၾကာင္း၊ သူ႔အတြက္ အေရးၾကီးဆံုးျပႆနာမွာ ေရေဘးဒုကၡသယ္မ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္ အလြန္ေ၀းကြာေသာ အရပ္မ်ားေနထိုင္ၾကေသာသူမ်ားျဖစ္ေၾကာင့္ သူတို႔ကို ေတြ႔ဖို႔ရာပင္ မလြယ္ေၾကာင္းေျပာသည္။

အမ်ားအားျဖင့္ရြာေပါင္းမ်ားစြာတြင္ သူတို႔ကို ေသေစေလာက္ေသာ အႏၱရာယ္ၾကံဳေနရသည္ကို ၾကိဳတင္မသိရွိ ၾကဟုဆို သည္။ ၂၅ႏွစ္အရြယ္ ကေလးႏွစ္ေယာက္မိခင္တဦးကမူ သူ႔ကိုအနီးနားရြာမွမိတ္ေဆြတဦးက တယ္လီ ဖုန္း ျဖင့္ အေၾကာင္းၾကားသျဖင့္ေဘးကင္းရာကိုေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း၊ အစိုးရကေၾကညာသည္ကို မသိရွိရ ေၾကာင္းေျပာျပပါသည္။

(၃)
ေရအားလ်ပ္စစ္ကြၽမ္းက်င္သူတို႔က ေရကာတာတစ္ခု မတည္ေဆာက္မီ စီးပြားေရး၊ ပါတ္၀န္းက်င္အေရး၊ လူမႈ ေရး စသည္ျဖင့္အဖက္ဖက္က ေဒါင့္ေစ့ေအာင္ၾကည့္ၾကရသည္။ ႏွစ္ႏွစ္ သံုးႏွစ္စသည္ျဖင့္ အခ်ိန္ယူၾကရသည္။ တက္သုတ္ရိုက္ ဆံုးျဖတ္ပါက ေရကာတာမ်ားသည္ လူတို႔ကိုလ်ပ္စစ္ဓါတ္ရွာေပးသည့္နည္းတူ တေျဖးေျဖး ႏွင့္ အႏၱရယ္ေပးမည့္ အရာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။

ယခုလာအိုကိစၥတြင္ ဆည္မ်ား၏ေအာက္၌ ငါးေမြးသူမ်ားရွိၾကရာ ထိုငါးမ်ား၏ ( Eco system) ကိုဖ်က္ဆီးရာ ေရာက္သျဖင့္ ထိုငါးမ်ားအသက္မရွည္ႏိုင္၊ ငါးကိုသာအဓိက ပရိုတင္းအျဖစ္ အားထားေနၾကသူ မ်ားစြာရွိသည္။ ထိုသူမ်ားအဖို႔ စားစရာ ေပ်ာက္သြားျဖင္းျဖစ္ပါသည္။

ကိုသန္းလြင္
Ref: Laos Dam builders were aware of trouble: Mike Ives: July 28 NewYork Times