အညတရ ● ပုံဖ်က္ခံေနရတဲ့ကိစၥလည္း အေရးႀကီးတယ္

အညတရ ● ပုံဖ်က္ခံေနရတဲ့ကိစၥလည္း အေရးႀကီးတယ္
(မုိးမခ) စက္တင္ဘာ ၁၆၊ ၂၀၁၈

အသိညီငယ္တစ္ေယာက္က ကြၽန္ေတာ့္ကိုလွမ္းေမးပါတယ္။ “အစ္ကို၊ Editorial ဆိုတာ ဗမာလိုဘာလဲ” တဲ့။ ျမန္မာျပည္မွာ ေမြး၊ ဗမာစကားေျပာၿပီး ဗမာလိုႀကီးလာတဲ့လူတစ္ေယာက္က အဂၤလိပ္စာလုံးကိုေတာ့သိၿပီး ဗမာလိုေတာ့မသိဘူးဆိုေတာ့ ရင္နာမိရတယ္။ တကယ္ဆိုရင္ “အစ္ကိုေရ သတင္းစာေခါင္းႀကီးဆိုတာ အဂၤလိပ္လိုဆို ဘာလဲ” လို႔ ေမးတာမ်ိဳးပဲ ျဖစ္သင့္ တာမဟုတ္လား။ စိတ္ထဲမွာ တင္းခနဲျဖစ္သြားမိေပမယ့္ သူ႕အျပစ္မဟုတ္ဘူးဆိုတာ ဆင္ျခင္မိေတာ့လည္း စိတ္ေလၽွာ႔ လိုက္ ပါတယ္။ သည္ကေန႔ထုတ္ေဝေနတဲ့ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ၊ ႐ုပ္သံလိုင္းေတြ ၾကည့္လိုက္ရင္ အဲဒီ ဗမာစကားလုံးျဖစ္တဲ့ ‘ေခါင္းႀကီးပိုင္း’ ဆိုတဲ့ စာလုံးက ေတြ႕မွမေတြ႕ရေတာ့တာ။ အဲဒီလိုပါပဲ Satire တို႔၊ Article တို႔၊ Feature တို႔၊ Local News တို႔၊ International News တို႔၊ Sport News တို႔၊ Entertainment တို႔၊ Celebrity News တို႔က ေနရာပိုယူထားၾကတာမို႔ အဲဒါေတြကို ဗမာလို ဘယ္လိုေခၚသလဲလို႔ ေမးတဲ့ကေလးေတြရွိေတာလည္း ဆန္းေတာ့မဆန္းပါဘူး။ ဘာသာစကား ဆိုတာ ေမြးကတည္းက တတ္လာတာမဟုတ္ဘဲ ကိုယ့္ပတ္ဝန္းက်င္ကေနပဲ သင္ယူရတာမ်ိဳးမဟုတ္လား။

ကြၽန္ေတာ္ကေတာ့ ေနာင္ အႏွစ္ ၂၀၊ ၃၀ မွာျဖစ္ေနမယ့္ ဗမာဘာသာစကားရဲ႕ပုံစံကို လွမ္းျမင္ေယာင္ေနၿပီး ရင္ေမာေန မိတယ္။ တစ္ခါတစ္ခါေတာ့လည္း ေတြးမိတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ကပဲ သိပ္မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ျပင္းထန္ေန သလားေပါ့ေလ။ ဒီစာကို ဖတ္ေနသူေတြကပဲ ကြၽန္ေတာ့္ကို ေလွာင္ရယ္ရယ္ေနၾကမလားလို႔လည္း ေတြးမိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း လူတစ္ေယာက္ ဟာ သူ႕ဘာသာစကားနဲ႔စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဓေလ့ထုံးတမ္းေတြကို ခ်စ္တာ၊ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ခ်င္တာ၊ တန္ဖိုး ထားတာဟာ သဘာဝမက်တဲ့အရာ မဟုတ္တာမို႔လို႔ ကိုယ္မွားေနတာမဟုတ္ဘူးလို႔ေတာ့ သေဘာေပါက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လည္း မွားျခင္းမွန္ျခင္းဟာ တစ္ခါတစ္ရံမွာေတာ့ လူမ်ားျခင္း၊ နည္းျခင္းေပၚလိုက္ၿပီး ျဖစ္တည္ရမဟုတ္လား။ ကြၽန္ေတာ္ ဘယ္ေလာက္မွန္ေနပါေစ ကြၽန္ေတာ့္ဘက္က တစ္ေယာက္မွမရွိရင္ ကြၽန္ေတာ္ မွားတာပဲေပါ့။

ကြၽန္ေတာ္ ဂ်ာနယ္ေတြဖတ္တိုင္း၊ ႐ုပ္သံလိုင္းေတြၾကည့္တိုင္း သတိထားမိေနတာကေတာ့ (၁) အမ်ားစုသည္ ဗမာစာကို ေျဖာင့္ေအာင္မေရးတတ္၊ ဗမာစကားကို မွန္ေအာင္မေျပာတတ္ (၂) အဂၤလိပ္လို တတ္သလား ဆိုေတာ့လည္း မတတ္ သို႔ ေသာ္ အဂၤလိပ္လိုညႇပ္ေရး၊ ညႇပ္ေျပာသည္ (အဲဒီေတာ့မွားတာမ်ားသည္) (၃) သူတို႔မွာ မိမိတိုက္ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး စာေရးထုံး၊ ေျပာထုံးကို ေသေသခ်ာခ်ာ မူခ်မွတ္ထားတာမရွိ။ (ဥပမာ ဘယ္လိုေနရာမွာ မူရင္းအတိုင္းသုံးမယ္၊ ဘယ္လို ဆိုရင္ေတာ့ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုသုံးႏႈန္းမယ္ စသည္) အဲဒီလိုေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ မ်က္စိေနာက္စရာေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ကိုယ္ေမး လိုက္တဲ့သူက ေျပာတဲ့အတိုင္းေရးတယ္။ ေရးေတာ့လည္း မွန္ေအာင္မေရးႏိုင္ဘူး။ (ဥပမာ bias ကို virus လုပ္တာ၊ transaction ကို transection လုပ္တာ၊ stakeholder ကို stateholder လုပ္တာ)

အဆိုးဆုံးအခ်က္ကေတာ့ ႏိုင္ငံပိုင္လို႔ေခၚတဲ့ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနလက္ေအာက္ခံ MRTV ႐ုပ္ျမင္သံၾကားပါ။ ထိပ္ပိုင္း ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး တိုင္းခန္းလွည့္လည္၊ မိန္႔ခြန္းေျပာတဲ့အခါမွာ ေျပာသြားတဲ့ မိန္႔ခြန္းအတိအက်ကို ျပန္ၿပီး ဖတ္ျပတာပါ။ အဲဒီေတာ့ မိန္႔ခြန္းေႁခြတဲ့လူႀကီး (ဟိုအရင္ေခတ္က စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား၊ ယေန႔ေခတ္ ဝန္ႀကီး၊ ဝန္ကေလး၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ား) ဟာ ေျပာစကားထဲမွာ ဘိုလိုေတြထည့္ေျပာသြားရင္လည္း MRTV က သတင္းေၾကညာသူဟာ အဲဒီအတိုင္းလိုက္ၿပီး႐ြတ္ျပသြားပါတယ္။ ဦးသိန္းစိန္လက္ထက္ကလို႔ ထင္ပါတယ္၊ ဝန္ႀကီးတစ္ဦးက နယ္ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ေရာက္ေတာ့ ဌာနဆိုင္ရာဝန္ထမ္းေတြနဲ႔ ေတြ႕ၿပီး “အစိုးရသစ္လက္ထက္မွာ ဝန္ထမ္းမ်ားကလည္း mindset ေျပာင္းၾကပါလို႔” မွာတယ္နဲ႔တူပါတယ္။ သတင္းမွာ ဖတ္ျပေတာ့လည္း “ဝန္ႀကီး ... သည္ ... ၿမိဳ႕ရွိ ဝန္ထမ္းမ်ားအား မိုင္းဆတ္ေျပာင္းၾကရန္မွာၾကားပါတယ္” လို႔ ဖတ္ျပသြား ပါတယ္။ မသိတဲ့လူဆို နားေထာင္ရင္းနဲ႔ ဝန္ထမ္းေတြကို ရွမ္းျပည္က မိုင္းတုံတို႔ မိုင္းဆတ္တို႔ကို ေျပာင္းေ႐ႊ႕ၾကလို႔ မွာေန သလိုပါပဲ။ ဌာနဆိုင္ရာဝန္ထမ္းမ်ားဟာ သူတို႔လူႀကီးေတြေျပာစကားကို အဆင္ေျပေအာင္ ျပန္ေရး၊ ျပန္တည္းျဖတ္ဖို႔ေတာင္ မဝံ့ရဲၾကပါဘူး။ တကယ္ဆို “ဝန္ထမ္းမ်ားလည္း စိတ္ေနစိတ္ထား ေျပာင္းၾကရန္ မွာၾကား”လို႔ ျပန္တည္းျဖတ္ေပးလိုက္ရင္ အဆင္ေျပပါလ်က္နဲ႔ ေျပာ၊ ေျပာတဲ့အတိုင္း ျပန္႐ြတ္ျပတာဟာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ျမန္မာျပည္ဌာနဆိုင္ရာေတြရဲ႕ ေျပာင္းမရေတာ့တဲ့ မိုင္းဆတ္ (mindset) ျဖစ္ေန မလားပါပဲ။

အဲဒီလိုလုပ္ေတာ့ ျဖစ္လာတဲ့ျပႆနာက အဂၤလိပ္လို အားနည္းတဲ့လူေတြမွာ သြားတက္ပါတယ္။ သူတို႔ ဘာဆိုလိုလဲ ျပည့္ျပည့္ဝဝ နားမလည္ေတာ့ဘူး။ ျမန္မာျပည္မွာ အဂၤလိပ္လိုေကာင္းေကာင္းတတ္တဲ့သူက လူဦးေရရဲ႕ဘယ္ႏွရာခိုင္ႏႈန္း ရွိလို႔လဲ။ ဒီေတာ့ သူတို႔တေတြ ဘိုလို ထည့္ေရး၊ ေျပာျခင္းအားျဖင့္ စာဖတ္သူ၊ ႐ုပ္သံၾကည့္သူေတြထဲက ပညာအဆင့္နိမ့္ သူေတြကို ေဘးဖယ္ထုတ္သလိုျဖစ္တယ္။ မီဒီယာဟာ အားလုံးကို လႊမ္းၿခဳံႏိုင္ျခင္းမရွိေတာ့ဘူး။ အဂၤလိပ္လိုတတ္တဲ့ အလႊာတစ္ခု အတြက္ပဲ သီးသန္႔တင္ဆက္ေနသလို ျဖစ္ေနတယ္။ ဦးေက်ာ္ဆန္း ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးျဖစ္စဥ္အခါက ဧရာ ဝတီသတင္းဌာနနဲ႔ အင္တာဗ်ဴးတစ္ခုေပးထားတာကို ဖတ္လိုက္ရတယ္။ သူက အဂၤလိပ္လို႔ေတြ ေတာ္ေတာ္ညႇပ္ ေျပာသြားပါတယ္။ တခ်ိဳ႕စာလုံးေတြဆို သိပ္ကို ပညာရပ္ဆန္တယ္။ အဲဒီ အင္တာဗ်ဴးကိုဖတ္ၿပီး ေအာက္က မွတ္ခ်က္ေပးတဲ့ သူေတြက ဝန္ႀကီးမင္းရဲ႕ဘိုလိုမႈတ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ သူတို႔မွာ အဘိဓာန္ကို ေဘးမွာခ်ထားရပါတယ္ စသည္ျဖင့္ ေရးၾကပါ တယ္။ ဒါနဲ႔ ဧရာဝတီက ဝန္ႀကီးမင္းရဲ႕ဘိုစကားလုံးေတြေဘးမွာ ကြင္းစ ကြင္းပိတ္နဲ႔ ျမန္မာလိုအဓိပၸာယ္ျပန္ထည့္ၿပီး ျပန္တင္ ေပးခဲ့ရဖူးပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားဘာသာနဲ႔ထုတ္တဲ့ သတင္းစာေတြ ေတြ႕ရင္ (ကိုယ္မဖတ္တတ္ေပမယ့္) လိုက္ ၾကည့္မိတယ္။ (ဥပမာ တ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ ကိုရီးယား၊ ထိုင္း၊ ကေမၻာဒီးယား) ၾကည့္မိသေလာက္ေတာ့ အတိုေကာက္ေတြေလာက္ပဲ (ဥပမာ အဖြဲ႕အစည္းနာမည္၊ ကုန္ပစၥည္း အမွတ္တံဆိပ္) အဂၤလိပ္လိုထည့္သုံးတာေတြ႕တယ္။ က်န္တာေတာ့ သူတို႔ဘာသာနဲ႔သူတို႔ပဲ ေရးတာပဲ။ တိုက္႐ိုက္ေျပာစကား (quotation) ထဲမွာလည္း မေတြ႕ရဘူး။ ေျပာတဲ့သူကပဲ ထည့္မေျပာ တာလား၊ ေျပာလ်က္သားနဲ႔ အယ္ဒီတာက အဆင္ေျပေအာင္ ျပန္ေရးေပးသလားေတာ့ မသိဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေသခ်ာတာေတာ့ သူတို႔မွာ မူတစ္ခုေတာ့ ရွိတယ္။

ေနာက္တက္တဲ့ျပႆနာတစ္ခ်က္က ကြၽန္ေတာ္ ေစာေစာက ေျပာခဲ့သလို တခ်ိဳ႕လူေတြ ဗမာစကားလုံး အသုံးအႏႈန္းေတြ မသိေတာ့ဘူး။ ၾကာရင္ မ်ိဳးဆက္တစ္ဆက္ၿပီးတစ္ဆက္ ျမန္မာဘာသာစကားအဆင့္အတန္း ဆုတ္ယုတ္သြားေတာ့မယ္။ ခုေတာင္ ဟိုအဂၤလိပ္စာလုံးကို ဗမာလို ဘယ္လိုေခၚသလဲ ျပန္ေမးေနရတဲ့ အျဖစ္ေရာက္ေနတာ။ ဒီလို ေျပာလို႔ အဂၤလိပ္စာ မသင္နဲ႔ အဂၤလိပ္လို မေျပာနဲ႔လို႔ေျပာတာမဟုတ္ဘူး။ ကိုယ့္ဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းဖို႔ပဲေျပာခ်င္တာ။ အဲဒါမွ စစ္မွန္တဲ့ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ျဖစ္တယ္လို႔ထင္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔လူမ်ိဳးက မဟုတ္တဲ့ေနရာက်သြားၿပီး အမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ သာသနာကြ ဆိုၿပီး လက္သီးလက္ေမာင္းတန္းေနၾကတယ္။ ဂ႐ုစိုက္ရမယ့္ အေလးထားရမယ့္ေနရာက် ဂ႐ုမစိုက္ၾက၊ အေလးမထားၾကဘူး။

မီဒီယာရဲ႕အခန္းက႑ဟာ ဒီေနရာမွာ သိပ္ကိုအေရးႀကီးတယ္။ မီဒီယာဟာ ေခတ္ကိုထင္ဟပ္ေပၚလြင္ေစတဲ့ ေၾကးမုံျပင္ ျဖစ္သလို ေခတ္ကိုေရွ႕ကဦးေဆာင္သူလည္းျဖစ္တယ္။ မီဒီယာဟာ သိပ္ကိုၾသဇာႀကီးတယ္ဆိုတာ အားလုံးလည္း သိၿပီး သားပါ။ ဒီေတာ့ဗ်ာ မီဒီယာသမားေတြအေနနဲ႔ အခ်ိန္နဲ႔အမၽွျဖစ္ေနတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြကို အမ်ားျပည္သူသိရွိေအာင္ အေထာက္ အထားခိုင္ခိုင္လုံလုံနဲ႔ တင္ျပဖို႔တင္ တာဝန္ရွိတာမဟုတ္ဘဲ ေခတ္ကိုဦးေဆာင္ဖို႔၊ လူေတြကိုေရွ႕ေဆာင္လမ္းျပ ဖို႔လည္း တာဝန္ရွိတယ္ဆိုတာ မေမ့ဖို႔ေျပာခ်င္တာပါ။ မီဒီယာဟာ ၿမိဳ႕ေနလူတန္းစား ေခတ္ပညာတတ္အလႊာကြက္ကြက္ေလး တစ္ခုတည္းကို ကိုယ္စားျပဳတာမဟုတ္ဘူးဆိုတာရယ္၊ ဘာသာစကားကိုအသုံးျပဳၿပီးလုပ္ရတဲ့ လုပ္ငန္းတစ္ခုျဖစ္တာမို႔ မိမိ အသုံးျပဳတဲ့ဘာသာစကားကို ကြၽမ္းက်င္ေလ့လာပိုင္ႏိုင္ေအာင္ အားထုတ္ဖို႔နဲ႔ မိမိဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းဖို႔လည္း တာဝန္ရွိတယ္ဆိုတာရယ္ကို သတိေလးေပးခ်င္တာပါ။

ခ်င္းမိုင္မွာရွိတဲ့ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားနဲ႔ထုတ္လႊင့္တဲ့ ေရဒီယိုအသံလႊင့္ဌာနတစ္ခုက အသိတစ္ေယာက္က ေျပာဖူး တယ္။ သူတို႔ ဘာသာနဲ႔အသံလႊင့္လို႔ ဗမာစကားလုံးတစ္လုံး ညပ္ပါသြားရင္ကို လွမ္းဖုန္းဆက္ၿပီး အေျပာခံရတယ္တဲ့။ တိုင္းရင္းသားေတြဟာလည္း သူတို႔ ဘာသာစကား ကြယ္ေပ်ာက္မသြားဖို႔ အသည္းအသန္ ကာကြယ္ေနရ တာပါ။ တခ်ိဳ႕ ဘာသာစကားေတြဟာ မၾကာခင္မွာ ေပ်ာက္ကြယ္မယ့္ အရိပ္အေယာင္ ေတြရွိေနတယ္ လို႔လည္း ပညာရွင္ေတြက သတိေပးေနၾကတယ္။ ဥပမာ ဗမာေတြထက္ ဒီနယ္ေျမကို အရင္ေရာက္ၿပီး ယဥ္ေက်းမႈအရင္ထြန္းကားခဲ့တဲ့ မြန္လူမ်ိဳးတို႔ရဲ႕ ဘာသာစကားဟာ မထိန္းသိမ္းရင္ မ်ိဳးဆက္တစ္ဆက္၊ ႏွစ္ဆက္အတြင္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္တယ္လို႔လည္း သတိေပး သူေတြက ေပးထားၾကၿပီ။ တကယ္ဆို ဗမာေတြဟာ မြန္ေတြဆီကေန စာေရးနည္းနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈေတြကို ေလ့လာသင္ ယူခဲ့ရတာမဟုတ္လား။ မြန္ေတြရဲ႕ေက်းဇူး ဗမာမွာရွိတယ္။ အခုေတာ့ အဲဒီ မြန္ဘာသာစကားနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈက ေပ်ာက္ကြယ္ ေတာ့မယ့္အေနအထားမွာရွိတယ္ဆိုေတာ့ စိတ္မေကာင္းဘူး။ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးဟာ ဘာသာစကားေပ်ာက္ရင္ လူမ်ိဳးပါ ေပ်ာက္ တာပဲ။

ဗမာစကားကေတာ့ ေပ်ာက္ကြယ္သြားမယ့္အလားအလာမရွိေသးေပမယ့္ ပုံပ်က္ပန္းပ်က္ျဖစ္သြားမယ့္အေနအထားမွာ ရွိတယ္။ ေပါ့ေပါ့သေဘာထားရင္ က်ီးလည္းမဟုတ္ ၾကက္လည္းမဟုတ္တဲ့ ေအာက္ကလိအာျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။ ဒါကို အစိုးရကလည္း မူဝါဒတစ္ခုခ်ၿပီးေတာ့ကို ၾကပ္ၾကပ္မတ္မတ္ လုပ္ေပးရမွာ။ ျပင္သစ္ေတြ၊ ဂ်ပန္ေတြ၊ တ႐ုတ္ေတြဟာ သူတို႔ ဘာသာစကားကို သန္႔စင္ေအာင္ အေတာ္ေလး အားထုတ္ၾကတယ္လို႔ ၾကားဖူးတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳးေတြရွိဖို႔က အစိုးရကစလို႔ လူမႈ အဖြဲ႕အစည္းေတြအားလုံး ပူးေပါင္းပါဝင္ရမယ္။ မီဒီယာေတြ ႏွလုံးသြင္းဖို႔က အိုဘားမားလာတဲ့ကိစၥ အေရးႀကီးတယ္။ ရခိုင္ျပႆနာ အေရးႀကီးတယ္။ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကိစၥ၊ လက္ပံေတာင္းေတာင္ကိစၥ၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈကိစၥ၊ တရား ေရးမ႑ိဳင္ကိစၥ၊ အမ်ိဳးသားသင့္ျမတ္ေရးကိစၥ အားလုံးအေရးႀကီးတယ္။ ထိုနည္းလည္းေကာင္း ျမန္မာ/ဗမာ ဘာသာစကား ပုံဖ်က္ခံေနရတဲ့ ကိစၥလည္း အေရးႀကီးပါတယ္။


ပုံစာ - ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္ အေရာင္းေစ်းကြက္မွ ျဖန္႔ေဝသူတစ္ဦး (ဓာတ္ပံု - ဇာနည္ဝင္း/Myanmar Now)