ေအာင္သူၿငိမ္း ● ႏိုင္လိုမင္းထက္ဝါဒအေၾကာင္းနဲ႔ သင္ခန္းစာ (၂၀)

 ေအာင္သူၿငိမ္း ● ႏိုင္လိုမင္းထက္ဝါဒအေၾကာင္းနဲ႔ သင္ခန္းစာ (၂၀)
(တင္မိုသီ ဆႏိုက္ဒါ)
(မုိးမခ) ေအာက္တုိဘာ ၂၁၊ ၂၀၁၈


ေယးတကၠသိုလ္က သမိုင္းပါေမာကၡ တင္မိုသီ ဒီ၊ ဆႏိုက္ဒါ (Timothy D. Snyder) က စာအုပ္တအုပ္ေရးၿပီး အခုသမၼတ ထရမ့္ႏိုင္လာတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီးမွာ ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။ နယူးေယာက္တိုင္းမ္ သတင္းစာက ေရာင္းရဆံုးစာအုပ္ေတြထဲ မွာ ေရြးခ်ယ္ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အခု ၄၆ ပတ္ၾကာျမင့္တဲ့အထိ အေရာင္းရဆံုး ဝတၳဳမဟုတ္တဲ့စာအုပ္မ်ား (non-fiction) ထဲမွာ တည္ရွိေနဆဲပါ။ နယူးေယာက္တိုင္းမ္းသတင္းစာမွာပဲ သူ႔စာအုပ္ကို အတိုဆံုးစာအုပ္ ၃-ခုျဖစ္ေသာ္လည္း ႀကီးျမတ္ ေသာ အေတြးအေခၚအျဖစ္ စာအုပ္ ၃-အုပ္ထဲမွာ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

Timothy D. Snyder. 2017. “On Tyranny: Twenty Lessons from the Twentieth Century”. Tim Duggan Books. 126 pages.

Tyranny ကိုေတာ့ “မင္းဆိုးမင္းညစ္”လို႔ ဘာသာျပန္ရင္လည္း ရသလို၊ ႏိုင္လိုမင္းထက္ ဖိစီးတဲ့ဝါဒလို႔ ဆိုရင္လည္း ရႏိုင္ ပါတယ္။ သူက သမိုင္းပါေမာကၡျဖစ္တဲ့အေလ်ာက္ အခုလိုကိစၥကို ဘယ္လိုတုံ႔ျပန္ရမလဲဆိုတဲ့ သင္ခန္းစာ အခ်က္ ၂၀ ကို လည္း အၾကံျပဳေဖာ္ျပပါတယ္။ သူက နာမည္ေက်ာ္ ေယးတကၠသိုလ္က သမိုင္းပညာရွင္ျဖစ္ၿပီး၊ ဖက္ဆစ္ဝါဒ၊ ကြန္ျမဴနစ္ ဝါဒ၊ လူသားမ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈႀကီး (Holocaust) အေၾကာင္းေတြကို စာအုပ္ေတြ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ မွာ ေဒၚနယ္ထရမ့္ သမၼတအျဖစ္ မဲေပးေရြးခ်ယ္ခံရၿပီးေနာက္ပို္င္း အႀကီးအက်ယ္ စိတ္ပ်က္ရသူေတြထဲမွာ ဒီဆရာ ပါပါ လိမ့္မယ္။ အခ်ဳိ႔ေဝဖန္သူေတြကေတာ့ “အေမရိကကို ဖက္ဆစ္ဝါဒ ေရာက္လာၿပီ”လို႔ေတာင္ ေျပာဆိုေဝဖန္ခဲ့ၾကသူေတြ ရွိပါေသးတယ္။

ပါေမာကၡ ဆႏိုက္ဒါကေတာ့ ဒီစာအုပ္ကို စာသား (text) လို႔ပဲ ေျပာပါတယ္။ လက္ကမ္းစာေစာင္ (Palphlet) ပါတဲ့။ အေရး တႀကီး အေျခအေနမွာ လိုအပ္ခ်က္အရ သူေရးပါတယ္တဲ့။ လႈပ္ရွားမႈေတြ ေဆာင္ရြက္ၾကဖို႔ ေတာင္းဆိုမႈပါ။ လူေတြရဲ႔ က်ဳိး ေၾကာင္းဆင္ေျချဖစ္ေပၚလာေအာင္ တိုက္တြန္းမႈပါလို႔ ေျပာပါတယ္။

သူက ၂၀-ရာစုထဲက ႏိုင္လိုမင္းထက္ဝါဒ၊ မင္းဆိုးမင္းညစ္ေတြကို ဆန္႔က်င္ရပ္တည္ဖို႔ ဒီေန႔အေျခအေနနဲ႔ ေလ်ာ္ညီစြာ သင္ခန္းစာ အခ်က္ ၂၀ ကို ထုတ္ျပအၾကံေပးထားပါတယ္။ The Berkshireedge သတင္းစာ စာအုပ္ေဝဖန္တဲ့က႑ မွာ ေတာ့ ဒီစာအုပ္ကို “ႏိုင္လိုမင္းထက္ဝါဒအတြက္ ငတံုးမ်ား လမ္းညႊန္” လို႔ေတာင္ တင္စားေဖာ္ျပထားပါေသးတယ္။
အဲဒါေတြကေတာ့ -

1. Do not obey in advance. (ႀကိဳတင္ၿပီးေတာ့ နာခံမႈ မေပးလိုက္ပါနဲ႔)
အာဏာရွင္စနစ္အတြက္ အာဏာေတြကို လူေတြက အခမဲ့ေပးလို႔ သူတို႔ရသြားတာပါ လို႔ စာေရးသူက ေရးပါတယ္။ “၁၉၃၈ ခုႏွစ္၊ မတ္လမွာ ၾသစႀကီးယန္းေတြဆီက နာခံမႈကို ႀကိဳတင္ေမွ်ာ္လင့္ထားရင္း နာဇီေခါင္းေဆာင္မႈ ျဖစ္လာ တာပါ… ေဒသခံ ၾသစႀတီးယန္းေတြက ဂ်ဴးေတြကို ဖမ္းၿပီး၊ သူတို႔ ၾသစႀတီးလ် လြတ္လပ္ေရး အမွတ္တံဆိပ္ ေၾကး ျပားေတြကို ေျပာင္လက္ေအာင္ ပြတ္တိုက္ခိုင္းပါတယ္။ အေရးႀကီးတာက နာဇီမဟုတ္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြက ဒီျမင္ကြင္းကို စိတ္ဝင္တစားနဲ႔ ေက်နပ္ၿပီး ၾကည့္ေနၾကတာပါ။ ဂ်ဴးေတြ ပိုင္ဆိုင္မႈစရင္း ေကာက္ၾကတဲ့ နာဇီေတြကလည္း တတ္ႏိုင္သမွ် သူတို႔ခိုးဝွက္ၾကပါတယ္။ အေရးႀကီးတာက နာဇီမဟုတ္တဲ့ ခိုးဝွက္ၾကသူေတြထဲမွာ အျခားသာမန္ျပည္သူမ်ားလည္း ပါဝင္ေနၾကတာပါ” လို႔ စာေရးဆရာက ေရးပါတယ္။

2. Defend institutions. (အဖြဲ႔အစည္းစနစ္မ်ားကို ကာကြယ္ပါ)။
သူက ေျပာပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ၊ သမၼတႏိုင္ငံေတာ္ေတြဟာလည္း က်ဆံုးတတ္တဲ့အထဲ ပါပါတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုကို တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသူ ဗိသုကာေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားက ဒီအခ်က္ကို ျမင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဂရိႏိုင္ငံ ေတာ္၊ ေအသင္ႏိုင္ငံေတာ္၊ အင္ပိုင္ယာေတြဟာ က်ဆံုးခဲ့ၾကပါတယ္။ အလားတူပဲ ဒီမိုကေရစီ၊ သမၼတႏိုင္ငံ ေတာ္ေတြဟာလည္း က်ဆံုးႏိုင္ေျခရွိပါတယ္။ လူေတြက မွားယြင္းႏိုင္ေျခရွိတဲ့ သတၱဝါမ်ဳိးပါ။ ဒါေၾကာင့္ အထိန္း အေထ (check-and-balance institutions) အဖြဲ႔အစည္းစနစ္ေတြကို ထူေထာင္ထားၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို ကာကြယ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

3. Beware the one-party state. (တပါတီစနစ္ ႏိုင္ငံေတာ္မ်ဳိးမျဖစ္ေအာင္ သတိထားပါ)။
အေမရိကန္မွာေတာ့ ၂-ပါတီ စနစ္ပါ။ ဒါေပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆြယ္ရန္ပံုေငြ နဲ႔ မဲေပးမႈစနစ္ေတြက ျပႆနာ ရွိေနဆဲပါ။

4. Take responsibility for the face of the world. (ကမၻာႀကီးရဲ႔ မ်က္ႏွာစာအတြက္ ကိုယ့္တာဝန္ယူပါ)။
လူတေယာက္ လက္နက္ခ်လိုက္တာဟာ က်န္တဲ့သူအေပၚမွာပါ ရိုက္ခတ္မႈ ရွိပါတယ္။ သူက (ဗာစလပ္ ဟာဗဲ) ရဲ႔ ဥပမာေလးကို ညႊန္းပါတယ္။ ကုန္စံုဆိုင္ေရွ႔မွာ နာခံမႈအေနနဲ႔ ကိုယ္ယံုၾကည္-မယံုၾကည္ၾကည္ ထြက္ကပ္ရတဲ့ “ကမၻာ့အလုပ္သမားမ်ား ေသြးစည္းညီညြတ္ၾက” ဆိုတဲ့ ဆိုင္းပုတ္လိုပါပဲ။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္ဟာ အဓိက က်ပါတယ္။

5. Remember professional ethics. (မိမိပညာရပ္ ကၽြမ္းက်င္မႈဆိုင္ရာ ကိုယ္က်င့္တရားေတြကို သတိရပါ။)
ဒီေန႔ကာလ သတင္းမီဒီယာေတြ ရင္ဆိုင္ေနၾကရတဲ့ အခက္အခဲလို႔ ထင္ပါတယ္။

6. Be wary of paramilitaries. (တရားမဝင္ လူအုပ္စုလက္နက္ကိုင္ေတြကို စိုးရိမ္ပူပန္ပါ။)
အေနာက္တိုင္း အယူအဆမွာေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ (state) သာလွ်င္ လက္နက္ကိုင္ခြင့္ (အၾကမ္းဖက္ခြင့္) ကို တရားဝင္ အသံုးျပဳခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ဒါကို ဥပေဒေတြနဲ႔ ျပဌာန္းထိန္းခ်ဳပ္ထားရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူစု လူေဝးနဲ႔ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ မ်ားလာမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ျပႆနာပါပဲ။

7. Be reflective if you must be armed. (သင္ လက္နက္ကိုင္ရတဲ့အခါ အထူးသတိထားပါ)။
အရင္ တခ်ိန္တုန္းက နာဇီရွပ္ညိဳေတြ၊ ဆိုဗီယက္ယူနီယံက လက္မရြံ႔ေထာက္လွမ္းေရးေတြက ျပဳမူခဲ့ၾကပံုေတြကို သူက ျပန္သတိေပးပါတယ္။

8. Stand out. (ထြက္ၿပီး ရပ္တည္ပါ)
တစံုတေယာက္ကေတာ့ မတရားရင္ မတရားဘူး။ မဟုတ္ရင္ မဟုတ္ဘူးလို႔ေတာ့ ထြက္ေျပာၾကရမွာပါ။ အေမရိကန္မွာ လူမဲလူျဖဴ ခြဲျခားမႈေတြ ရွိေနတုန္းက ဘတ္စကားေနရာ ဖယ္မေပးႏိုင္ဘူးလို႔ ျငင္းခဲ့တဲ့ Rosa Parks (ရိုဆာ ပက္ခ္) လို အမ်ဳိးသမီးမ်ဳိး လိုအပ္ပါတယ္။

9. Be kind to our language. (က်ေနာ္တို႔ရဲ႔ စကားလံုးေတြအေပၚ ၾကင္နာပါ)
သူဆိုလိုတာကေတာ့ သူမ်ားေတြ ေျပာေနတိုင္း လိုက္မေျပာပါနဲ႔။ ေတြးပါ။ ကိုယ္စကားနဲ႔ကိုယ္ျမင္တာပဲ ေျပာဖို႔ပါ။ (ခုေခတ္က လြယ္လြယ္နဲ႔ ရွယ္ေနၾကတဲ့ေခတ္ မဟုတ္ပါလား)

10. Believe in truth. (အမွန္တရားအေပၚ ယံုၾကည္ပါ။)

11. Investigate. (စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ ျပဳပါ)။

12. Make eye contact and small talk. (မ်က္ေစ့ခ်င္း ဆိုင္ၾကည့္ပါ။ နည္းနည္းေျပာပါ။)

13. Practice corporeal politics. (အာဏာထိုင္ခံုေၾကာင့္ သင့္ကိုယ္ခႏၶာ ႏူးညံ့လာမယ္၊ ဆံပင္ေတြေတာင္ ေပ်ာ့ ေျပာင္းလာမယ္။ သင္ၾကံဳဖူးတဲ့ ေနရာေတြသြားပါ။ မသိေသးတဲ့ သူေတြနဲ႔ မိတ္ဖြဲ႔စကားေျပာပါ။ သူတို႔နဲ႔ အတူ ခ်ီတက္ပါ..) လို႔ ဆႏိုက္ဒါက အၾကံေပးပါတယ္။

14. Establish a private life. (မိမိရဲ႔ ပုဂၢလိက ဘဝကို ထူေထာင္ပါ)

15. Contribute to good causes. (ေကာင္းျမတ္တဲ့ ကိစၥမ်ားအတြက္ ျဖည့္ဆည္းထည့္ဝင္ပါ)။

16. Learn from peers in other countries. (အျခားႏိုင္ငံက မိတ္ေဆြေတြဆီက သင္ခန္းစာယူပါ)။

17. Listen for dangerous words. (အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ စကားလံုးမ်ားကို ေသခ်ာနားေထာင္ပါ။)

18. Be calm when the unthinkable arrives. (ႀကိဳတင္ေမွ်ာ္လင့္ ေတြးမထားတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြ ၾကံဳလာရတဲ့အခါ တည္ၿငိမ္ပါ)။

19. Be a patriot. (မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ထားပါ။)

20. Be as courageous as you can. (သင္တတ္ႏိုင္သမွ် သတၱိရွိပါ။)

ဘာရယ္မဟုတ္ပါဘူး။ ထရမ့္ကလည္း ထင္တာေတြလုပ္ေနေတာ့ တင္မိုသီ ဆႏိုက္ဒါလို ပညာရွင္ေတြလည္း စိတ္ပ်က္ရ တာေပါ့။

Comments