မာန္သီဟထြန္း – ေဆပီယန္စ္၊ အပိုင္း (၁) - စဥ္းစားသိျမင္ျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီး

မာန္သီဟထြန္း – ေဆပီယန္စ္၊ အပိုင္း (၁) - စဥ္းစားသိျမင္ျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီး
Sapiens – A Brief History of Humankind by Yuval Noah Harari
(မိုးမခ) ေအာက္တိုဘာ ၂၈၊ ၂၀၁၈
စာေရးသူ၏ ေဖ့စ္ဘြတ္မွ ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။

၁။ မည္သည့္ ထူးကဲသာလြန္မႈမွ် မရွိေသာ သတၱဝါ
လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၁၃.၅ ဘီလီယံခန္႔တြင္ ျဒပ္ဝတၳဳ၊ စြမ္းအင္၊ အခ်ိန္ နဲ႔ ေနရာ စသည္တုိ႔သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ မဟာေပါက္ကြဲမႈႀကီးဟု သိၾကေသာအရာမွစတင္၍ ျဖစ္တည္လာခဲ့ၾကသည္။ ဤသုိ႔ေသာ ကၽြႏု္တုိ႔ စၾကာဝဠာ၏ အေျခခံသေဘာတရား အဂၤါရပ္မ်ား အေၾကာင္းကုိ ရူပေဗဒ ဟုေခၚသည္။

ယင္းသုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာၿပီး ႏွစ္ေပါင္း သံုးသိန္းခန္႔ၾကာေသာအခါ ျဒပ္ဝတၳဳ နဲ႔ အခ်ိန္တုိ႔သည္ အက္တမ္ဟုေခၚေသာ ရႈပ္ေထြးေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား အျဖစ္သုိ႔ စတင္ေပါင္းစည္းသြားခဲ့ ရာမွွတဆင့္ ေမာ္လီက်ဴးမ်ားအသြင္သုိ႔ ေပါင္းစည္းသြားခဲ့ၾကသည္။ အက္တမ္မ်ား၊ ေမာ္လီက်ဴးမ်ားႏွင့္ ၎တုိ႔၏ အျပန္အလွန္ဓာတ္ျပဳျခင္း အေၾကာင္းအရာကုိ ဓာတုေဗဒ ဟုေခၚသည္။

လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၃.၈ ဘီလီယံခန္႔မွ စ၍ ကမာၻဟုေခၚေသာ ျဂိဳဟ္ေပၚတြင္ အခ်ိဳ႕ေသာေမာ္​လီက်ဴးမ်ား ေပါင္းစည္းရာမွ ႀကီးမား၍ရႈပ္ေထြးေသာဖြဲ႔စည္းပံုမ်ားပိုင္ဆုိင္ေသာ သက္ရွိသတၱဝါမ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစခဲ့သည္။ သက္ရွိမ်ား၏ အေၾကာင္းအရာမ်ားကုိ ဇီဝေဗဒ ဟုေခၚသည္။

လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၇၀,၀၀၀ ခန္႔တြင္ မ်ိဳးစိတ္ - ဟုိမုိေဆပီယန္စ္တြင္ပါဝင္ေသာ သက္ရွိမ်ား (လက္ရွိလူသားမ်ား) က ယဥ္ေက်းမႈ ဟုေခၚေသာ ပုိမုိအေသးစိတ္၍က်ယ္ျပန္႔ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကုိ စတင္ေဖာ္ေဆာင္လာခဲ့ၾကသည္။ ဤကဲ့သုိ႔ လူသားတုိ႔၏ ယဥ္ေက်းမႈမွတဆင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ တုိးတက္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကုိ လူ႔သမုိင္း ဟုေခၚသည္။ လူ႔သမုိင္းေၾကာင္းကုိ အေရးႀကီးေသာ ေျပာင္းလဲမႈႀကီး သံုးရပ္က ပံုေဖာ္ခဲ့သည္။ 

စဥ္းစားသိျမင္ျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီးက လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ ၇၀,၀၀၀ မွစ၍ လူ႔သမုိင္းကုိ စတင္ေျပာင္းလဲေစခဲ့သည္။ 

လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ ၁၂,၀၀၀တြင္ စုိက္ပ်ိဳျခင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီးက လူ႔သမုိင္းေျပာင္းလဲမႈကုိ ပုိမုိအရွိန္ျမင့္ေစခဲ့သည္။ 

လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၅၀၀ မွသာ စတင္လာေသာ သိပၸံပညာဆုိင္ရာေျပာင္းလဲမႈႀကီး သည္လူ႔သမုိင္းကို အဆံုးသတ္သြားေစႏုိင္၍ လံုးဝအသစ္ေသာအရာတစ္ခုခုကုိ စတင္ေစႏုိင္သည္။ 

ဤစာအုပ္သည္ ယင္းေျပာင္းလဲမႈႀကီးသံုးရပ္က လူသားမ်ားနဲ႔ အျခားေသာသက္ရွိသတၱဝါ မ်ားအေပၚ မည္သုိ႔ သက္ေရာက္မႈရွိခဲ့သည္ကုိ ေျပာျပထားပါသည္။

လူ႔သမုိင္းဟူ၍ မရွိခင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းကပင္ လူသားမ်ား ရွိႏွင့္ၿပီး ျဖစ္သည္။ ေခတ္သစ္လူသားမ်ားနဲ႔အလြန္တူေသာ လူသတၱဝါမ်ား လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ ၂.၅ သန္ းဝန္းက်င္တြင္ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ေနာင္မ်ိဳးဆက္မ်ားစြာတုိင္ေအာင္ ယင္းလူသတၱဝါမ်ားသည္ ၎တုိ႔အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ၾကသည့္ ေနရာေဒသမ်ားရွိ အျခားေသာ သက္ရွိတိရိစာၦန္အမ်ိဳးမ်ိဳးၾကားတြင္ ထူးကဲသာလြန္သည္ဟူ၍ မရွိခဲ့ေပ။

လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ ၂ သန္းခန္႔က အေရွ႕အာဖရိကသုိ႔ သြားလုိက္လွ်င္ လူသားမ်ား၏ စရုိက္လကၡဏာနဲ႔ဆင္တူေသာ ကုိယ္နဲ႔မစိမ္းေသာသူမ်ားကုိ သင္ေတြ႔ဆံုရႏုိင္သည္။ ကေလးမ်ားကုိ ေပြ႔ပိုက္ထားရင္း စုိးရိမ္ေၾကာင့္ၾကေနေသာ မိခင္မ်ား၊ ေျမထဲဖုတ္ထဲတြင္ အပူပင္ကင္းစြာ ဖက္တလဲကင္းေဆာ့ေနေသာ ကေလးမ်ား၊ စိတ္လုိက္မာန္ပါျဖစ္ေနေသာ လူရြယ္မ်ားက သူတုိ႔အသိုင္းအဝုိင္း၏ စည္းကမ္းကလနားမ်ားကုိ ဆန္႔က်င္ရင္း စိတ္မရွည္ႏုိင္ျဖစ္ေနပံု၊ တကုိယ္တည္းေအးေဆးသာေနရန္သာႏွစ္သက္ေတာ႔ေသာ သက္ႀကီးအိုမမ်ား၊ အနီးဝန္းက်င္ရွိ အလွအပေလး မ်ားအထင္ႀကီးေစရန္ လက္ခေမာင္းခတ္ျပေနေသာ ေယာက်ာ္းဘသားမ်ား ႏွင့္ ဤအရာမ်ားအားလံုးကုိ ေတြ႔ႀကံဳျမင္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေသာ ပညာရွိသက္ႀကီးရြယ္အုိသူမမ်ား စသည္ျဖင့္ ေတြ႔ရေပမည္။

ဤေရွးဦးလူသားမ်ားသည္ ခ်စ္ႀကိဳက္ၾက၊ ကစားၾက၊ ရင္းႏွီးေသာဆက္ဆံေရးမ်ား ထူေထာင္ၾက၊ ရာထူး အာဏာအတြက္ ၿပိဳင္ဆုိင္ခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ခ်င္ပန္ဇီမ်ား၊ ဘာဘြန္းေမ်ာက္မ်ား ႏွင့္ ဆင္မ်ားလည္း ထုိနည္း ႏွင္ႏွင္ပင္။ ဤေရွးဦးလူသားတုိ႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ မည့္သည့္ ထူးကဲသာလြန္မႈမွ် မရွိခဲ့ေပ။

ေနာင္တခ်ိန္တြင္ လူသားတုိ႔၏ေနာင္မ်ိဳးဆက္မ်ားသည္ လေပၚတြင္လမ္းေလွ်ာက္ျခင္း၊ အက္တမ္ကုိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္း၊ မ်ိဳးရုိးဗီဇကုဒ္မ်ားကုိ နားလည္ျခင္း၊ သမုိင္းစာအုပ္မ်ားေရးျခင္း စသည္တုိ႔ကိုျပဳလုပ္လာနိုင္လိမ့္မည္ဟူ၍ လူသားမ်ားကိုယ္တိုင္ပင္ မဆုိလင့္ဦး..  မည္သူမွ်ပင္ ေယာင္လုိ႔ မခန္႔မွန္းမိခဲ့ၾကေခ်။ 

သမိုင္းမတုိင္မီလူသားတို႔၏ အေၾကာင္းအရာမ်ားအနက္ သိထားရမည့္ အေရးႀကီးဆံုး အခ်က္မွာ ၎တုိ႔သည္ မည့္သည့္ထူးကဲသာလြန္မႈမွ် မရွိေသာ သတၱဝါမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ေနထုိင္ရာပတ္ဝန္းက်င္အေပၚ ယင္းေရွးခတ္လူသားမ်ား၏ သက္ေရာက္မႈမွာ ေဂၚရီလာေမ်ာက္မ်ား၊ ပုိးစုန္းၾကဴးမ်ားႏွင့္ ေရခူမ်ား၏ ပတ္ဝန္းက်င္အေပၚ သက္ေရာက္မႈထက္ သာသည္ဟူ၍ မရွိေခ်။

ဇီဝေဗဒ ပညာရွင္မ်ားက သက္ရွိမ်ားကုိ မ်ိဳးစိတ္မ်ားအျဖစ္ ခြဲျခားထားၾကသည္။ မ်ိဳးစိတ္တူေသာ တိရိစာၦန္မ်ားသည္ တေကာင္နဲ႔တေကာင္ မိတ္လုိက္ေလ့ရွိၿပီး ေအာင္ျမင္ေသာ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားကုိ ေမြးဖြားၾကသည္။ ျမင္းမ်ားနဲ႔ ျမည္းမ်ားသည္ မ်ားမၾကာေသးမီက တူညီေသာဘံုမ်ိဳးရုိး ရွိခဲ့၍ ျပင္ပပံုသ႑ာန္ လကၡဏာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ဆင္တူၾကသည္။ သုိ႔ေသာ္ ၎တုိ႔သည္ တေကာင္နဲ႔တေကာင္ မိတ္လိုက္ရန္ စိတ္ဝင္စားမႈ မရွိၾကေခ်။ ၎တုိ႔အား အခ်င္းခ်င္း မိတ္လုိက္ေစ၍ရေသာ္လည္း ေမြးဖြားလာသည့္အေကာင္သည္ လားသတၱဝါ ျဖစ္၍ ေနာင္တြင္မ်ိဳးမပြားဘဲ ၿမံဳသြားပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမည္းမ်ား၏ DNA သည္ ျမင္းမ်ား၏ DNAအထဲသို႔ ဗီဇေျပာင္းလဲေရာပါသြားျခင္း မရွိသကဲ့သုိ႔ ျမင္းမ်ားမွလည္း ထုိနည္းအတုိင္းပင္ျဖစ္သည္။ ယင္းေၾကာင့္ ဤ ျမင္းနဲ႔ျမည္းႏွစ္ေကာင္သည္ အလွမ္းေဝးကြာေသာ မ်ိဳးစိတ္၂ခုဟူ၍ သတ္မွတ္ၿပီး ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈလမ္းစဥ္တြင္ တလမ္းစီသီးျခား ဆက္လက္သြားေနၾကသည္ဟု ယူဆထားၾကသည္။ သို႔ေသာ္.. ေခြးဘီလူးတစ္ေကာင္နဲ႔ နားရြက္တြဲလြဲက်ေခြးတစ္ေကာင္သည္ အသြင္ျပင္ အလြန္ျခားနားေသာ္လည္း ၎တုိ႔သည္ တူညီေသာ မ်ိဳးစိတ္ အုပ္စုဝင္မ်ားျဖစ္လ်က္ DNA အုပ္စု မ်ားပါ တူညီၾကသည္။ ၎တုိ႔သည္ တေကာင္နဲ႔တေကာင္ ေပ်ာ္ရႊင္စြာမိတ္လုိက္နုိင္ၾကၿပီး ၎တုိ႔၏ သားေပါက္မ်ား ေနာင္တြင္အရြယ္ေရာက္လာ၍ အျခားေခြးမ်ားနဲ႔တြဲကာ ေနာက္ထပ္ေခြးသားေပါက္မ်ား ဆက္လက္ေမြးထုတ္နုိင္ၾကေပသည္။

တူညီေသာ ဘံုမ်ိဳးရုိးမွတဆင့္ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာေသာ (species) မ်ိဳးစိတ္မ်ားကုိ မ်ိဳးစု(genus) ၏ ေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ အတူတကြစုစည္းထားၾကသည္။ ျခေသၤ့မ်ား၊က်ားမ်ား၊က်ားသစ္မ်ားနဲ႔ အေမရိကက်ားသစ္တုိ႔သည္ အခ်င္းခ်င္းအားျဖင့္ မ်ိဳးစိတ္မ်ားကြဲျပားၾကေသာ္လည္း မ်ိဳးစု - ပန္သီရာ(Panthera) တစ္ခုအတြင္း အတူရွိၾကသည္။ ဥပမာ ျခေသၤ့မ်ားကုိ ဇီဝအမည္ျဖင့္ ပန္သီရာ လီယို(Panthera leo) ဟုေခၚသည္.. ဆုိလုိသည္မွာ ျခေသၤ့တုိ႔သည္ မ်ိဳးစု = ပန္သီရာ ၏ မ်ိဳးစိတ္ = လီယုိ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔အတူပင္ ဤစာအုပ္ကုိ ဖတ္ေနေသာသူအားလံုးသည္ ဟုိမုိေဆပီယန္စ္ သို႔မဟုတ္ ဉာဏ္ရွိေသာ လူသတၱဝါမ်ား ျဖစ္ေပမည္။ မ်ိဳးစု =ဟုိမို ၏ မ်ိဳးစိတ္ = ေဆပီယန္စ္ ျဖစ္သည္။ (sapiens= wise, Homo = man)

မ်ိဳးစုမ်ားကုိ ေနာက္ထပ္ သတၱဝါအုပ္စုမ်ားဟူ၍ ထပ္ခြဲထားသည္။ ဥပမာ ေၾကာင္အုပ္စုတြင္ (ျခေသၤ့၊သစ္က်ဳတ္ နဲ႔ အိမ္ေမြးေၾကာင္မ်ား)၊ ေခြးအုပ္စုတြင္ (ဝံပုေလြ၊ေျမေခြးနဲ႔ ေခြးအမ်ား)၊ ဆင္အုပ္စုမ်ားတြင္ (ရုိးရုိးလက္ရွိဆင္မ်ား၊ မဲမက္သ္ေရွးဆင္မ်ား၊ မက္စ္ဒုိဒြန္း ေရွးဆင္မ်ား) ပါဝင္ၾကသည္။ အုပ္စုတစ္ခုတြင္ ပါဝင္ေသာ မ်ိဳးစုမ်ားအားလံုး၏ဇစ္ျမစ္ကုိ တူညီေသာ အမိ သုိ႔မဟုတ္ အဖ ရွိရာသုိ႔ ေနာက္ေၾကာင္းခံ ျပန္လုိက္ႏိုင္ေပသည္။ 

ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔လူသားမ်ား (ဟုိမိုေဆပီယန္စ္) သည္လည္း သတၱဝါအုပ္စုတစ္ခုတြင္ အပါအဝင္ျဖစ္သည္။ ဘာမွမထူးဆန္းသည့္ ဤရုိးစင္းေသာအမွန္တရားသည္ လူ႔သမုိင္းတေလွ်ာက္ တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ အဖံုးကြယ္ထားဆံုး လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္တစ္ရပ္ ျဖစ္ခဲ့ဘူးသည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔ လူသားမ်ားသည္ တိရိစာၦန္မ်ားႏွင့္ မည္သည့္ ဆက္စပ္မႈမွ် မရွိဘဲ သီးသန္႔ျဖစ္တည္ၾကသည္ဟု ကိုယ့္ကုိကိုယ္ ျမင္လုိၾကသည္။ မည္သည့္သတၱဝါ အုပ္စုတြင္မွ မပါဘဲ ညီအစ္ကုိ၊ ဝမ္းကြဲမ်ားစသည့္ ဆက္စပ္မႈမ်ားလည္းမရွိဘဲ.. အထူးသျဖင့္ မည္သည့္သတၱဝါက ေမြးဖြားဆင္းသက္လာၾကသည္ဟု မထင္လုိၾကေခ်။

 ႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ မႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔လူသားမ်ားသည္ အေကာင္ႀကီးမား၍ ဆူညံၾကေသာ လူဝံႀကီးမ်ား သတၱဝါအုပ္စု ေအာက္တြင္ ပါဝင္ၾကေပသည္။ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔နဲ႔ အနီးစပ္ဆံုးေသာ အမ်ိဳးမ်ားမွာ ခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္မ်ား၊ ေဂၚရီလာလူဝံမ်ား နဲ႔ ေအာ္ရန္အူတန္ လူဝံမ်ား ျဖစ္သည္။ ခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္မ်ားသည္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔၏ အနီးစပ္ဆံုး ဝမ္းကြဲအမ်ိဳးမ်ားျဖစ္သည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၆ သန္းခန္႔က လူဝံအမတစ္ေကာင္တြင္ သမီးႏွစ္ေကာင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ယင္းတို႔အထဲမွ တစ္ေကာင္သည္ ခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္မ်ားအားလံုး၏ ျမစ္ဖ်ားခံရာမိခင္ျဖစ္လာၿပီး အျခားတစ္ေကာင္သည္ ကၽြႏ္ုပ္တုိ႔လူသားအားလံုး ျမစ္ဖ်ားခံရာ မိခင္ျဖစ္လာသည္။

ပံု (၁) ျပင္သစ္ႏုိင္ငံေတာင္ပုိင္းတြင္ရွိေသာ ရႈိေဗးဘြန္ဒီအာ့ ဂူ နံရံေပၚတြင္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၃၀၀၀၀ ခန္႔က ေတြ႔ရေသာ လူသားတစ္ဦး၏ လက္ဖဝါး အမွတ္အသား။ တစံုတေယာက္က က်ေနာ္ဒီမွာ ရွိခဲ့တယ္ ဟု ေျပာရန္ႀကိဳးစားခဲ့၏။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)