မင္းခက္ရဲ ● Ars poetica ဆိုတဲ့သေဘာ

 မင္းခက္ရဲ ● Ars poetica ဆိုတဲ့သေဘာ
(မုိးမခ) ဒီဇင္ဘာ ၁၁၊ ၂ဝ၁၈

၂ဝ၁၈ ၾသဂုတ္လထုတ္ မုိးမခမဂၢဇင္းတြင္ ေဖာ္ျပၿပီး ျဖစ္သည္။

Ars poetica -  "art of poetry"  (ကဗ်ာ့အတတ္ပညာ)၊ ကဗ်ာအတတ္ပညာအေၾကာင္းေျပာတဲ့ ေၾကညာစာတမ္လုိအရာမ်ဳိး ကုိ ဆုိလုိတယ္။  အလကၤာရွည္ေတြေရးတဲ့ ကဗ်ာ ဆရာဟာ ကဗ်ာဆုိတာ ဘယ္လုိ၊  ဘယ္လုိျဖစ္သင့္တယ္၊ ဘယ္လုိတည္ ေဆာက္ရမယ္။  ကဗ်ာဆုိတာ ဘာလဲ စတဲ့အရာေတြနဲ႔ပတ္သတ္တာကုိ  ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာလုိ႔ေခၚတယ္ယ္။ ကဗ်ာ႔အတတ္ ပညာကုိေရးသားခဲ့တဲ့ သမုိင္းေၾကာင္းကုိလုိက္မယ္ဆုိရင္ ဘီစီ ၂ဝ ရာစုေလာက္  ေရာမကဗ်ာ  ဟုိးေရ႕စ္က ေရးသားခဲ့တယ္။ ကဗ်ာဆုိတာ ဘာလဲနဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ ေၾကညာစာတမ္းေတြကုိလည္း Ars Poetica လုိ႔ေခၚတယ္။  ဟုိးေရ႕စ္ကုိယ္တုိင္က ကဗ်ာအလကၤာရွည္ အေလ့အက်င့္အသစ္ကုိ စတင္တဲ့အခါမွာ တည္ရွိၿပီးသား ကဗ်ာ့အယူအဆေတြကုိဆန္႔က်င္ၿပီး  ကုိယ့္ အေလ့အက်င့္အသစ္ကုိ ျပန္လည္ခုခံ ေခ်ပတဲ့အေနနဲ႔ Ars poetics (ဝါ) ကဗ်ာအတတ္ပညာ ေၾကညာစာတမ္းကုိ ေရးသားခဲ့တယ္။ အဲဒီလုိ အေလ့အက်င့္အသစ္အတြက္ ျပန္လည္ခုခံေခ်ပတဲ့ အေရးအသားေတြကုိလည္း  Ars poetica ကဗ်ာအတတ္ပညာ ေၾကညာစာတမ္းလုိ႔ေခၚတယ္။  ၁၈ဝဝခုႏွစ္မွာ ဝီလ်ံဝါ႔ဒ္ဝါ႔သ္ လစ္ရစ္ေဘာလက္ေတြအတြက္ အမွာကုိ ေရးခဲ့တယ္။ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္က လစ္ရစ္ အေရးအသားေတြမွာ ပုိၿပီ သာမန္ဆန္တဲ့ ေန႔စဥ္သုံးစကားေတြကုိ လုိအပ္တယ္ ဆုိတာကုိ အာရုံစူးစုိက္မိလာၾကေစဖုိ႔ပဲ။  ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ စိတ္ကူးစံေတြကုိေထာက္ခံရင္း၊  ကာလရွည္ၾကာစြာ ပေဒ သရာဇ္အစဥ္အလာေတြကုိ ျမင့္တင္ခဲ့တာကုိပယ္ခ်ရင္း ကဗ်ာမွာ ဘာသာစကားကုိ သာမန္ဘာသာစကားသုံးစြဲဖုိ႔ရာ ေတာင္းဆုိခဲ့တယ္။  Ars poetic လုိ ကဗ်ာအတတ္ပညာအေၾကာင္းေျပာတဲ့ ေၾကညာစာတမ္းမ်ဳိးေတြဟာ လူမႈေရးဆုိင္ရာ စိတ္ကူးစံေတြ အေျခခံက်က်ေျပာင္းလဲေနတာကုိေထာင္ျပၿပီး အဲဒီေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ အေရးအသားေတြမွာလဲ ေျပာင္းလဲ ျပစ္ရမယ္လုိ႔ ညြန္ျပၾကတယ္။  လူမႈေရးစိတ္ကူူးစံေတြေျပာင္းလဲမႈဟာ ကဗ်ာ႔အေရးအသားနဲ႔ အတတ္ပညာေတြအေပၚ အ က်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိလာၿပီး ကဗ်ာ့အေရးအသားအသစ္ေတြကုိ ျဖစ္ေပၚလာေစတယ္။  စစ္ပြဲေတြ၊  စီးပြားပ်က္ကပ္ေတြနဲ႔ တျခားေသာ အဓိကလူမႈေရးဆုိင္ရာ ေျပာင္းလဲမႈႀကီးေတြဟာ  ကဗ်ာရဲ႕ဟန္အသစ္ေတြ ထြက္ေပၚလာေစဖုိ႔ရာ အဓိက အ ေၾကာင္းတရားပဲ။
              
တီအက္စ္အဲလိယက္ရဲ႕ Tradition and the Individual Talent  (1919) အက္ေဆးဟာ ကဗ်ာေဗဒ၊ ကဗ်ာအတတ္ပညာကုိ ျပန္လည္ဆန္းသစ္ဖုိ႔ၾကဳိုးစားတဲ့ ဥပမာေကာင္းတစ္ခုပဲ။  ပထမကမၻာစစ္ အဝင္နဲ႔ စိတ္ပညာ အသစ္ေပၚေပါက္လာျခင္းကုိ  အက္ေဆးမွာေတြ႔ရမယ္။  ဆစ္ဂမန္ဖရြဳိက္၊ ကားယြန္းတုိ႔ရဲ႕ စိတ္ပညာေတြ ဖြံ႔ျဖဳိးလား ျခင္းဟာ ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာသစ္အတြက္ အေရးပါတယ္။  ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ အစဥ္အလာအတြင္းမွာ  လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းက စုေပါင္းဘဝေတြအေပၚ အေလးအနက္ ထားေျပာထားၿပီး အဲဒီစုေပါင္းေတြ႔ၾကဳံခံစားမႈေတြကုိ  တသီးပုဂၢလက သူ႔ရဲ႕ကုိယ္ပုိင္သဘာဝကုိ ေဖာ္ျပဖုိ႔အတြက္ သုံးစြဲမႈကုိ လည္း ေတြ႔ေတြ႔ရမယ္။  ႀကီးမားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈႀကီးက  ကဗ်ာဆရာ ျမင္သမွ်၊ ၾကားသမွ်ထဲ ကိန္းဝပ္ေနတယ္။ အဲဒီအရာေတြ က တခုလုံး အဆက္အစပ္ရွိရွိ ထြက္လာတာမဟုတ္ပဲ၊ အပုိင္းအစေတြအေနနဲ႔ ျပန္လည္ထြက္ေပၚလာတယ္။ အက္ေဆးမွာ အဲလိယက္က "ကဗ်ာဆရာရဲ႕စိတ္ဟာ တကယ္ေတာ႔  အေရအတြက္မဲ့ ခံစားခ်က္ေတြ၊ စကားစုေတြ၊  နိမိတ္ပုံေတြ အားလုံး ကုိ သုိေလွာင္သိမ္းပုိက္ဖုိ႔ရာအတြက္ လက္ခံေပးရတဲ့အရာတခုပဲ။ အဲဒီအရာေတြက ကဗ်ာဆရာရဲ႕စိတ္ထဲက်န္ရစ္ခဲ့ၿပီး ဒီ အခ်င္းအရာေတြဟာ   ပုံစံအသစ္တစ္ရပ္ကုိဖြဲ႔စည္းသြားပုံကုိ တင္ျပတယ္" လုိ႔ဆုိတယ္။   
          
တကယ္ေတာ႔ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာေတြ႔ၾကဳံခံစားမႈဟာ အျမဲေျပာင္းလဲေနတာ၊  စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈဆုိတာကုိလည္း သက္ ဆုိင္ရာမ်ဳိးဆက္စာေရးဆရာ တစ္ခုခ်င္းစီက သူတုိ႔ရဲ႕ကုိယ္ပုိင္အခ်ိန္ကာလ ကဗ်ာေလာကႀကီးအေပၚ သိမွတ္နားလည္မႈ ေတြကေန ဆြဲယူၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ စိတ္ခံစားခ်က္ေတြကုိ ေဖာ္ျပဖုိ႔  ျပန္လည္အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိေနတယ္။  အဲလိယက္က သူ ၁၉၂ဝ မွာေရးခဲ့တဲ့  Hamlet အက္ေဆးမွာ  ဒီလုိ ေတြ႔ၾကဳံခံစားမႈ အပုိင္းအစ အမ်ဳိးမ်ဳိးကေန စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈကုိျပန္လည္အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိတဲ့ ျဖစ္စဥ္ကုိ "အရာဝတၳဳမ်ားႏွင့္ဆက္သြယ္မႈ" objective correlative လုိ႔ သုံးတယ္။  စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈဟာ တခ်ဳိ႕ေသာ အရာဝတၳဳေတြနဲ႔ ပုဂၢလိကဆုိင္ရာ ဆက္သြယ္ေပါင္းစည္းမႈေတြ လုပ္ၿပီး ထုတ္လုပ္လုိ႔ရတယ္။  အရာဝတၳဳေတြ အတြဲလုိက္ဟာ စာဖတ္သူရဲ႕ သီးသန္႔ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကုိ ႏႈိးဆြႏုိင္တယ္။ ဒီသေဘာက ေမာ္ဒန္ကာလရဲ႕ ေၾကညာေတြ အ လုပ္လုပ္ပုံမွာလည္း ေတြ႕ႏုိင္တယ္။ ေၾကညာေတြက ကုန္ပစၥည္းတစ္ခုကုိေၾကညာတဲ့အခါမွာ   လူကုိေက်နပ္သာယာေစၿပီး ႏႈိးဆြႏုိင္စြမ္းရွိတဲ့ ပုံရိပ္ေတြကုိ အသုံးၿပီး  လူသားရဲ႕လိုအပ္ခ်က္နဲ႔စိတ္ ဆႏၵေတြကုိ ႏႈိးဆြတယ္။  အဲလိယက္ရဲ႕ ဟမ္းမလက္ အက္ေဆးဟာလည္း  ေမာ္ဒန္ ကဗ်ာအတတ္ပညာ  ေၾကညာစာတမ္းအတြက္ အေရးပါတယ္။ ဒီအက္ေဆးက  အဂၤလိပ္နဲ႔ အေမရိကန္ ကဗ်ာဆရာေတြ  သူတုိ႔ရဲ႕ အေရးအသားေတြထဲမွာ ျပင္သစ္ေတြရဲ႕ သေကၤတဝါဒဆုိင္ရာ အေတြးအေခၚကုိ  ခံယူဖုိ႔ရာ တြန္းအားေပးတယ္။  အဲလိယက္က  ကဗ်ာဆရာတစ္ေယာက္ဟာ  ျမင္ကြင္းေတြနဲ႔ သာမန္ဘဝေတြကုိ  လူသားရဲ႕ ပုဂၢလိကဆုိင္ရာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ ခံစားမႈ (mood) ေတြအျဖစ္ ဘယ္လုိ တုိးတက္ေျပာင္းလဲေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရမလဲ ဆုိတာ ကုိ ျပသတယ္။

အဲလိယက္အရင္ အေရးအသားေတြမွာေတြ႔ရတာက  သရုပ္မွန္အေရးအသားနဲ႔ အေတြးအေခၚေတြပဲ။ သရုပ္မွန္ အေရး အသားနဲ႔ အေတြးအေခၚေတြ အမ်ားစုက ျပင္ပအရာဝတၳဳရဲ႕ အရွိတရားကုိ ဓမၼဓိဌာန္က်က် ခ်ဥ္းကပ္ႏိုင္ဖုိ႔ရာ ၾကဳိးစားတယ္။  အဲလိယက္က သရုပ္မွန္အေရးအသားေတြရဲ႕  ဓမၼဓိဌာန္က်မႈေနရာမွာ ပုိၿပီး  သိမ္ေမြ႔တဲ့၊ ပုိၿပီး စိတ္ပုိင္း ဆုိင္ရာ အက်ဳိးသက္ ေရာက္မႈရွိတဲ့၊ ပုဂၢလိကဓိဌာန္ဆန္တဲ့ လစ္ရစ္ေတြကုိ  အစားထိုးခ်င္ခဲ့တယ္။ သာမန္အရာ ဝတၳဳတစ္ခုကုိ ေဖာ္ျပမယ္ဆုိရင္ ေတာင္ အဲဒီအရာဝတၳဳရဲ႕ ဓမၼဓိဌာန္က်အရွိတရားဆုိတာထက္ အရိပ္ေတြ၊ ပတ္ဝန္းက်င္နဲ႔ ေရာေထြးေနပုံေတြ၊  ေမွာင္ေမွာင္းညစ္ပတ္ေနတဲ့အလင္းေရာင္ပုံစံေတြ၊ ၿပီးေတာ့ အဲဒီအရာဝတၳဳနဲ႔ ကဗ်ာဆရာရဲ႕စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ဆက္သြယ္ခ်က္ေတြ၊ ဆုိလုိ တာ အဲဒီအရာဝတၳဳအေပၚမွာ ကဗ်ာဆရာအေနနဲ႔ တုံ႔ျပန္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့  ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ၊  စိတ္ပ်က္မႈေတြ ၊ေနာင္တေတြ၊ ေမာပန္းႏြယ္နယ္မႈေတြကုိ ေဖာ္ျပဖုိ႔ၾကဳိးစားတယ္။  အဲလိယက္ရဲ႕စိတ္လႈပ္ရွားမႈဆုိင္ရာ လစ္ရစ္ေတြက  အဲဒီကာလက  ပန္း ခ်ီဟန္ပုံစံအသစ္နဲ႔ အေတာ္ကေလးနီးနီးကပ္ကပ္ ဆက္ႏြယ္ေနတာေတြ႔ရမယ္။ အထူးသျဖင့္ ပုိ႔စ္အင္ပရက္ရွင္နစ္ ပန္း ခ်ီကားေတြမွာေတြ႔ရမယ့္  ျမင္ကြင္းေတြပဲ။  ဗန္ဂုိးရဲ႕ စိတ္မက်မ္းမာေနတဲ့အခ်ိန္မွာေရးဆြဲခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီကားေတြထဲက ေကာင္း ကင္ရဲ႕ အလင္းေရာင္ေတြလုိပဲ။ ဒီသေဘာဟာ အဲလိယက္အေနနဲ႔  အရာဝတၳဳေတြနဲ႔ ကဗ်ာဆရာ ဆက္သြယ္တဲ့ အခါမွာ သရုပ္မွန္အေရးအသားေတြရဲ႕ ဓမၼဓိဌာန္က်က် အေရးအသားေတြကုိ စႊန္႔လႊတ္ၿပီး သိမ္ေမြ႔တဲ့ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ တု႔ံျပန္မႈေတြနဲ႔ ေရးသားပုံ အေၾကာင္းပဲ။ တနည္းအားျဖင့္ “ဟမ္းမလက္ အက္ေဆး” ပါ အရာဝတၳဳေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္ခ်က္ Objective correlative ဆုိင္ရာ အျမင္ပဲ။
      
အဲဇရာေပါင္းရဲ႕ ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာ (ars poetics) ေဖာ္ထုတ္ခ်က္ကုိေတာ႔  သူ႔ရဲ႕နိမိတ္ပုံဝါဒ (imgism) ကုိတည္ေဆာက္ ပုံမွာေတြ႔ရမယ္။  သူ႔ရဲ႕ နိမိတ္ပုံဝါဒ တည္ေဆာက္ပုံဟာ ေနာက္ပုိင္း  Imgist School နိမိတ္ပုံ ဂုိဏ္း ရဲ႕ အဓိကက်တဲ့ ကဗ်ာအတတ္ပညာ တစ္ရပ္ပဲ။  တနည္းအားျဖင့္ ကဗ်ာဆုိတာကုိ ဘယ္လုိအလုပ္လုပ္မလဲဆုိတဲ့ အျမင္တစ္ရပ္ပဲ။ ဒီ ars poetics ဆုိတဲ့ ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာ (ဝါ)  ကဗ်ာ့သေဘာတရားအျမင္ေၾကညာခ်က္လုိလုိ အရာမ်ဳိးဟာ တစ္သီးပုဂၢလ လူ သားရဲ႕ ကဗ်ာအေပၚသေဘာတရားေတြ သာလ်င္ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ပါဝါေတြ လည္ပတ္အလုပ္လုပ္အရင္ တည္ ေဆာက္ျဖစ္တည္ေနတဲ့ ကမၻာေလာကႀကီးမွာ  အဲလိယက္တုိ႔ ၊ ေပါင္းတုိ႔ရဲ႕ အျမင္ဟာ မုိးကုပ္စက္ဝုိင္းလုိ က်ယ္ျပန္႔လာတယ္။ ဒီအျမင္အသစ္ေတြကုိဆက္ခံၿပီး ကုိယ္ပုိင္ကဗ်ာေဗဒ၊ ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာအျဖစ္ တည္ေဆာက္ၾကတယ္။ ေပါင္းရဲ႕  နိမိတ္ပုံ ဝါဒအျမင္ကုိ  “A retrospect “  မွာေတြ႔ရမယ္။  ေပါင္းက အဲလိယက္ရဲ႕ အျမင္နဲ႔ မတူဘူး။ သူက ကဗ်ာဆရာရဲ႕ အျပင္ဘက္က စိတ္ကူးကြန္႔ျမဴးမႈ ပုံစံ ဆီကုိသြားရမယ္။ ဥပမာ ေကာင္းကင္ဆုိရင္ အဲဒီေကာင္ကင္ရဲ႕ပုံပန္းသ႑ာန္ အျပင္ဘက္ကထြက္ လာတဲ့ အစဥ္ပုံစံ (patterns) ေတြကုိ ရွာေဖြရမယ္။  သူေျပာတဲ့ နိမိတ္ပုံဝါဒဆုိတာ ကုိယ္တုိင္ကလည္း  “ကဗ်ာဟာ  ဓါတ္ပုံ အတတ္ပညာနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနတယ္"၊ ကဗ်ာဟာ အရာဝတၳဳရဲ႕ပင္ကုိယ္သေဘာ၊ ဓမၼဓိဌာန္က်မႈ ဆုိတာကုိ ရွာေဖြရမယ္လုိ႔ ယူတယ္။ ေနာက္ပုိင္း ေပါင္းရဲ႕ ဒီနိမိတ္ပုံဝါဒ အျမင္ေတြဟာ ေမာ္ဒန္ဝါဒ အလြန္မွာေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့  Objectivist School နဲ႔ ဆက္သြယ္သြားတယ္။  ရွင္းလင္းတဲ့ အျမင္အာရုံတစ္ရပ္ရွိရမယ္၊ အေၾကာင္းအရာကို ေသခ်ာထိန္းခ်ဳပ္ထားႏုိင္ရမယ္၊ မဆုိင္တဲ့အေရးအသားေတြကုိ တင္းတင္ၾကပ္ၾကပ္ ေရွာင္းရွားရမယ္၊  အျမင္အာရုံကုိ ဖ်တ္ခနဲ ဖမ္းဆုပ္ႏုိင္ရမယ္လုိ႔ ျဖစ္လာ တယ္။           

ေပါင္းအတြက္ ကဗ်ာဆုိတာ  “သဘာဝ ဆုိင္ရာ အျဖစ္အပ်က္ေတြကုိ ေစ႔ေစ႔စပ္စပ္ ေလ့လာစူးစမ္းရင္းကေန  ထြက္ေပၚလာတဲ့ အျမင္ဆုိင္ရာ အာရုံသိမႈ ရဲ႕ ဘာသာစကား” သာလ်င္ ျဖစ္တယ္။      နိမိတ္ပုံမွန္သမွ်က ကဗ်ာအတြက္အလုပ္လုပ္မွာမဟုတ္ ဘူး။ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုအေပးမွာ အေသအခ်ာေလ့လာစူးစမ္းၿပီးမွ ရလာတဲ့ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔တဲ့ အာရုံသိျမင္မႈက သာလ်င္ အရာဝတၳဳေတြနဲ႔  (ေပါင္းအျမင္) ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ခ်ိတ္ဆက္ႏုိင္မွာျဖစ္တယ္။  ကဗ်ာဆရာကုိ က်ယ္ျပန္တဲ့ အာ ရုံသိမႈကေနတစ္ဆင့္ တစ္ခုတည္းေသာ ပုံစံအျဖစ္ စုစည္းညီညြတ္မႈ (unity) ဆီကုိ သြားေအာင္ေခၚမွာ ျဖစ္တယ္။ ေပါင္းနဲ႔ အဲလိယက္ရဲ႕  ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာ၊ ကဗ်ာ့အျမင္ဟာ ကြဲလြဲခ်က္ေတြ ရွိတယ္။  ကဗ်ာေဗဒ အဆက္အစပ္အတြင္းမွာ ေဖာ္ျပ တဲ့ စုစည္းညီညြတ္မႈဆီကုိသြားရာမွာ ကြဲလြဲေပမယ့္၊ စုစည္းညီညြတ္မႈဆုိတာအေပၚ (အေတြးအေခၚပုိင္းက ျမင္ပုံမွာေတာ႔)သူတုိ႔ ေတြဟာ သိပ္ၿပီးမကြာလွဘူး။ “စုစည္းညီညြတ္မႈ  (ဝါ) အမ်ဳိးသားေရးေပါင္းစည္းမႈ အစီအစဥ္" ဦးတည္ေနၾကတယ္။

အျဖစ္အပ်က္ကုိ အေသအခ်ာေလ့လာစူးစမ္းရင္း ထြက္ေပၚလာတဲ့  အျမင္ဆုိင္ရာ အာရုံသိမႈ၊  ဓါတ္ပုံဆန္တဲ့  ရွင္းလင္တဲ့ အျမင္အာရုံ၊  အရာဝတၳဳေတြရဲ႕ ျပင္ပက စိတ္ကူးကြန္႔ျမဴးမႈ နဲ႔ အစဥ္ပုံစံ အဲဒီအရာေတြကေနမွတစ္ဆင့္   တစ္ခုတည္းေသာ စုစည္းညီညြတ္မႈ ဆီ သြားပုံကုိ ေပါင္းရဲ႕ ေျမေအာက္မီးရထားဘူတာရုံဆုိတဲ့ နွစ္ေၾကာင္းကဗ်ာ တုိကေလးမွာေတြ႔ရတယ္။  ေပါင္းက  ေျမေအာက္ မီးရထားဘူတာရုံမွာ  မီးရထားေစာင့္ေနတဲ့ လူအုပ္ရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြကေန ရွာေဖြေတြ႔ရွိလုိ္ကတယ္၊ အဲဒီသူေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာက  မုိးေရေတြစုိစြတ္ေနတဲ့ သစ္ပင္အကုိင္အခက္က ပြင့္ခ်ပ္ေလးေတြစီထားသလုိနဲ႔ ဆင္ေနတယ္လုိ႔ ေပါင္းက ျမင္တယ္။  အဲဒီမွာ  ေပါင္းဟာ သူ႔အျမင္အာရုံမွာ လာရုိက္ခတ္တဲ့ ပုံစံႏွစ္ကုိ  ကပ္လ်က္ယွဥ္ျပ (juxtapostions) လုပ္ၿပီး ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။  အဲဒီလုိ ပုံစံႏွစ္ခုကုိ ယွဥ္တြဲျပတဲ့ ပုံသ႑ာန္တစ္ရပ္ဟာ ကဗ်ာအေနနဲ႔  သဘာဝေလာကထဲကေနမွ ရလုိက္တဲ့ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္တဲ့ အာရုံသိျမင္မႈပုံစံပဲ ျဖစ္တယ္။ ဒီအာရုံသိျမင္မႈ ဘာသာစကားဟာ ေပါင္းအတြက္ေတာ႔ ကဗ်ာhဘာသာစကားအမ်ဳိးအစားတစ္ရပ္ ျဖစ္လာတာပဲ။
                  
အဲလိယက္နဲ႔ေပါင္းတုိ႔ရဲ႕ ကဗ်ာအတတ္ပညာပဲ ေျပာေျပာ၊ ကဗ်ာဆုိတာဘာလဲ၊ ကဗ်ာ႔သေဘာတရား၊ ကဗ်ာအေတြးအေခၚပဲ ေျပာေျပာ ဒီအရာေတြဟာ သူ႔ေခတ္သူ႔အခါက ေပၚေပါက္ေနတဲ့  ဒႆနပညာနဲ႔ သိပၸံပညာအေပၚ အေျခခံထားတယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ဟာ အေရးႀကီးတယ္။  လူပုဂၢဳိလ္၊ ေခတ္ကာလလုိက္ၿပီး ကဗ်ာဆုိတာဘာလဲ၊ ကဗ်ာအတတ္ပညာ၊ ကဗ်ာ႔နဲ႔ ပတ္ သတ္တဲ့ အေတြးအေခၚေတြဟာ အျမဲေျပာင္းလဲေနတာ။ အဲလိယက္တုိ႔ကေတာ႔ သူတုိ႔ ေခတ္ရဲ႕ ဘရုတ္ဘယက္ႏုိင္တဲ့  အေျခအေနကုိ မႏွစ္ၿခဳိက္လွဘူး။ ဒီအေျခအေနအတြင္း သူတုိ႔ ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာရဲ႕ ေနာက္ကြယ္က အဓိကက်တဲ့ အေတြးအေခၚတစ္ရပ္က   ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာစုစည္းညီညြတ္မႈ (unity of culture) ပဲ။  သူတုိ႔က လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဟာ ဖရုိဖရဲ ျဖစ္ေနတယ္ လုိ႔ ယုံၾကည္တဲ့ အတြက္ အစီအစဥ္ (order) တစ္ခုဆီကုိ သြားခ်င္ၾကတယ္။ ဒီေတာ႔ အဲလိယက္က အစီအစဥ္ကုိ  ရွာေဖြတဲ့ အခါမွာ  စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာထဲက ရွာေဖြၿပီးေပါင္းကေတာ့ သဘာဝေလာကကေန ရွာေဖြတယ္။  အဲလိယက္နဲ႔ ေပါင္း ရဲ႕  စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာထဲမွာ ရွာေဖြမႈနဲ႔သဘာဝေလာကထဲက ရွာေဖြမႈဆုိတာ အေမရိကန္ ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာမွာ  ပူးလုိက္ခြာ လုိက္ျဖစ္ေနတဲ့ လမ္းေၾကာင္းႏွစ္ခုပဲ။               

ေနာက္ပုိင္း ကဗ်ာ အတတ္ပညာ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေျပာဆုိၾကတဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြ အမ်ားႀကီးေပၚေပါက္ ၾကတယ္။  ဇူးေကာ႔ စကီးရဲ႕  Objectivists ( 1931 ) က စလုိ႔    ခ်ားလ္ဘန္စတုိင္းနဲ႔ ဘရူးအင္ဒရူးရဲ႕ ဂ်ာနယ္ L=A=N=G=U=A=G=E ကေန အစျပဳၿပီးထြက္ေပၚလာတဲ့      ဘာသာစကားအေျချပဳကဗ်ာေတြအထိပဲ။  ဘန္းစတုိင္းကုိယ္တုိင္လည္း သူ႔ရဲ႕ ကဗ်ာ႔အတတ္ ပညာ (ဝါ) ကဗ်ာ႔အေတြးအေခၚ၊ ေၾကညာစာတမ္း (ars poetica) ကုိ ေရးခဲ့တာပါပဲ။ သူ႔ရဲ႕  ၁၉၈၆ ထုတ္ Content’s Dream နဲ႔ ၁၉၉၂ ခုနွစ္ A Poetics  တုိ႔ကုိၾကည္႔ႏုိင္တယ္။  သူတုိ႔ ၾကဳံေတြ႔ရဲ႕ တဲ့ ေခတ္ကာလ၊ သူတုိ႔ ခံယူခဲ့ရတဲ့ ကဗ်ာ႔အစဥ္အလာေတြ အေပၚမူတည္ၿပီး တုံ႔ျပန္ၾကတာပါပဲ။ အေမရိကန္ ကဗ်ာဆရာေတြဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ကဗ်ာေတြကုိ အဂၤလိပ္ကဗ်ာေတြကေန ကြဲျပားဖုိ႔ အားထုတ္ၾကတယ္လုိ႔လည္းဆုိပါတယ္။   ပုံသဏၭာန္သက္သက္ ကြဲျပားျခားနားဖုိ႔ရာ အားထုတ္တာမဟုတ္ပါဘူး။  ကြဲျပားျခားနားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈ ဆုိင္ရာ ေတြ႔ၾကဳံခံစားမႈေတြပါမတူဘူးဆုိတာ ျပဖုိ႔အားထုတ္ၾကတာပါ။  အဂၤလိပ္ေတြရဲ႕ ဘာ သာေရးအေျခခံ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ နီးစပ္ေနပုံမ်ဳိးေတြကေနပါ ကြဲျပားျခားနားေအာင္ အားထုတ္ၾကတာပါ။ ယဥ္ေက်းမႈ၊ လူ႔ အဖြဲ႔အစည္း၊ သမုိင္း အရင္းအျမစ္ကုိ နက္နက္ရႈိင္းရႈိင္း ျမစ္ဖ်ားခံတဲ့  တုံ႔ျပန္မႈမ်ဳိးေတြနဲ႔ ကဗ်ာ႔အတတ္ပညာ (ars poetica) ကုိ တည္ေဆာက္ယူၾကတာပါပဲ။

ဆက္လက္ဖတ္႐ႈရန္ က်မ္းညြန္း
Elitot ,T.S.1960 Christianity and Culture: The Idea of a Christian Society and Notes Towards a Defination of Culture .
Pound, Ezra.1968 “ A Retrospect.” In Lieterary Essays of Ezra Pound , edited by T.S. Eliot .
Quartermain ,Peter. 1992 . Disjunctive Poetics : From Gertrude Stein and Louis Zukofsky to Susan Howe.