ေဒါက္တာခင္ေမာင္၀င္း (သခၤ်ာ) - သမၼတကုိ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေ၀ဖန္ျခင္း

ေဒါက္တာခင္ေမာင္၀င္း (သခၤ်ာ) - သမၼတကုိ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေ၀ဖန္ျခင္း
ဒီမိုကေရစီစနစ္မ်ား က်ဆံုးျခင္းအေၾကာင္းမ်ား – အခန္းဆက္ ၂၃
(မိုးမခ) ဇန္န၀ါရီ ၂၄၊ ၂၀၁၉
Steven Levitsky ႏွင့္ Daniel Ziblatt တုိ႕ေရးေသာ
How Democracies Die မွ The Unraveling ကုိ ဆက္လက္၍ ဘာသာျပန္ျခင္း

သမၼတအိုဘားမား (Barack Obama) သည္ အေမရိကန္ ျပည္သူမ်ားကမဲေပး၍ တက္လာေသာ သမၼတျဖစ္သည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း အျခားတစ္ဖက္မွ သူ႕ကုိရစရာမရွိေအာင္ပင္ ေ၀ဘန္ၾကပါသည္။ သူမၼတ ျဖစ္လာၿပီးေနာက္ လဘက္ရည္ပါတီ (Tea Party) တြင္ ေ၀ဖန္ခ်က္မ်ားကုိ ေရးသားခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ လဘက္ရည္ပါတီတြင္သာမက၊ ရိပတ္ဘလိကန္ႏုိင္ငံေရးပါ၀င္သူမ်ားကလည္း အိုဘားမား၏ အေမရိကန္ လူမ်ိဳး ျဖစ္ မျဖစ္ကုိပင္ ေမးခြန္းထုတ္ၾကသည္။

လႊတ္ေတာ္အမတ္တြန္တာကရီးဒုိ႕ (Tom Tancredo) က ဤသုိ႕ဆုိသည္ "အုိဘားမားဟာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ခ်စ္တဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံကုိမခ်စ္ပါဘူး"။

ႏုိင္ငံေရးေလာကထဲသုိ႕ ျပန္၀င္ၿပီး 2012 တြင္ သမၼတေလာင္းျဖစ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းေနေသာ ဂင္ဂရစ္ (Gingrich) ကလည္း အိုဘားမားကုိ "ပထမ ဦးဆံုးေသာ အေမရိကန္ကို ဆန္႕က်င္ေသာ သမၼတ" ဟူ၍ ေခၚဆုိလုိက္သည္။

နယူးေယာက္၏ ၿမိဳ႕ေတာ္၀န္ ႐ူဒီဂီယူယာနီ (Rudy Giulian) ကလည္း "အိုဘားမားသည္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံကုိ ခ်စ္ေသာသူမဟုတ္" ဟူ၍ ေ၀ဖန္ေျပာဆုိေလသည္။

လဘက္ရည္ပါတီကဆက္လက္၍ "birther movement" (ေမြးဖြားျခင္း လႈပ္ရွားမႈ) ကုိ ဆက္လက္ ၍လုပ္ေဆာင္သည္။ ယင္းလုပ္ရွားမႈတြင္၊ အုိဘားမားသည္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၌ ေမြးဖြားေသာ သူမဟုတ္ ေၾကာင္းကုိ ေဖာ္ျပသည္။ ဤသည္ကား အေမရိကန္သမၼတျဖစ္ေစရန္အတြက္၊ အေျခခံဥပေဒ၏ လုိအပ္ ခ်က္တစ္ခုကုိ ခ်ိဳးေဖါက္ျခင္းျဖစ္သည္ဟူ၍ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္သည္ကုိ လုိရားဒိုးျပည္နယ္၏ ကုိစားလွယ္ မုိက္ေကာ့မင္ (Mike Coffman) က ဆုိသည္မွာ- "အိုဘားမားဟာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ ေမြးဖြားတာဟုတ္၊ မဟုတ္ကုိေတာ့ ကၽြန္ေတာ္မသိပါ။ ဒါေပမဲ့ သူဟာ သူ႕ရဲ႕ႏွလံုးသားဟာ အေမရိကန္လူမ်ိဳးမဟုတ္တာ ေသခ်ာတယ္။"

အကယ္၍ မည္သူကဘက္မွ မလုိက္ဘဲ၊ ဒီမိုကေရစီစံနစ္ဘက္မွ၊ ဤစာအုက္ကုိ ဘာသာျပန္သူ၏ အယူအဆကုိ ေျပာရလွ်င္၊ ဤကဲ့သုိ႕ကုိယ့္ႏုိင္ငံ၏ သမၼတကုိ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေ၀ဖန္ႏုိင္သည့္ အခြင့္အေရး သည္ပင္လွ်င္၊ ဒီမုိကေရစီစံနစ္၏ အႏွစ္သာရတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။

အုိဘားမားကုိ အျပင္းထန္ဆံုး ေ၀ဖန္သူတစ္ဦးမွာ ေနာက္သမၼတ ျဖစ္လာမည့္ ေဒၚနယ္ထရမ့္ (Donald Trumps) ျဖစ္သည္။ 2012 တြင္ ေဒၚနယ္ထရမ့္ကဆုိသည္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံတြင္ ေမြးဖြားျခင္း ျဖစ္သည္ကုိ သံသယရွိေၾကာင္း ေျပာၾကားသည္။ အိုဘားမားကုိ ေမြးဖြားသည္ စာခ်ဳပ္ထုတ္ျပခုိင္းေသာအခါ၊ ထုတ္ျပေသာ္လည္း ၎ကုိအတုျဖစ္သည္ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ေဒၚနယ္ထရမ့္သည္ အိုဘားမားအား တုိက္ခိုက္ ျခင္းေၾကာင့္၊ သူ႕အားမီဒီယာမ်ား၏ သတိျပဳမိျခင္းကုိ ရရွိခဲ့သည္။ သည္းမခံျခင္းႏွင့္ တုိက္ခိုက္ျခင္းတုိ႕သည္ ႏုိင္ငံေရးအရ အသံုး၀င္ပံုကုိ ျပသသည္။

အိုဘားမား၏ သမၼတျဖစ္ျခင္းကုိ ရိပတ္ဘလိကန္ပါတီ၀င္မ်ားကန္႕ကြက္ရာတြင္ 37% က အိုဘားမားသည္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံတြင္ ေမြးဖြားျခင္းမဟုတ္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ 63% က အိုဘားမား၏ မူလဘယ္ကဆင္းသက္လာမွန္းမသိဟု ဆုိၾကသည္။ 43% က အိုဘားမားကုိ မူဆလင္ဟု ယံုၾကည္ၾက သည္။

အုိဘားမားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အစြန္းေရာက္၀ါဒမ်ားသည္ ရိပတ္ဘလိကန္ပါတီ၏ ထိပ္ပုိင္းကုိပင္ ေရာက္ရွိ၍လာသည္။ ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ပုိင္းကပင္ အုိဘားမား၏ သမၼတျဖစ္ျခင္းကုိ တရားမ၀င္ေၾကာင္း ေျပာဆုိၾကသည္။

လဘက္ရည္ပါတီလႈပ္ရွားမႈတြင္ ပါ၀င္ေသာသူမ်ား တစ္ရာေက်ာ္သည္ လႊတ္ေတာ္အတြက္ အေရြး ခံၾကရာတြင္ ေလးဆယ္ေက်ာ္အႏုိင္ရခဲ့ၾကသည္။

ေနာင္သမၼတျဖစ္လာမည့္သူ (ေဒၚနယ္ထရမ့္၊ အပါအ၀င္၊ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အျပန္အလွန္သည္းခံျခင္းဟူေသာ စံကုိခ်ိဳးေပါက္ၾကသည္။ ရီပတ္ဘလစ္ကန္မ်ားက သူတုိ႕၏ ၿပိဳင္ဘက္ ဒီမုိကရက္မ်ားကုိ အေမရိကန္ကုိ ဆန္႕က်င္သူမ်ား၊ အေမရိကန္ျပည္သူတုိ႕၏ ဘ၀ကုိဖ်က္စီးသူမ်ားဟူ၍ စြတ္ဆြဲေျပာဆုိၾကသည္။ သူတုိ႕၏ စြတ္ဆြဲခ်က္အရ ဒီမုိကရက္သမၼတအိုဘားမားသည္ ဥပေဒကုိ ဆန္႕က်င္ ေသာသူျဖစ္လွ်င္၊ သူခန္႕အပ္ေသာ တရားေရးရာ၀န္ထမ္းမ်ားကုိ မည္သည့္နည္းနဲ႕မဆိုပိတ္ပင္ရမည္ဟူ၍ လႊတ္ေတာ္အမတ္တက္ခ႐ု (Ted Cruz) ကဆုိသည္။

အိုဘားမား၏ သမၼတသက္တမ္းတြင္၊ အျပန္အလွန္သည္းခံျခင္းကုိ ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းေၾကာင့္၊ ႏွစ္ဦး ႏွစ္ဖက္ထိမ္းသိမ္းျခင္းကုိပါ ပ်က္စီးသြားေစသည္။ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီသည္ သမၼတအိုဘားမား၏ အုပ္ခ်ဳပ္ မႈကုိ အရာရာတုိင္းတြင္ ဆန္႕က်င္သြားရန္ ဆံုးျဖတ္သည္။ သမၼတအိုဘားမားကုိ ဤတစ္ႀကိမ္ထက္ပုိ၍ သမၼတျဖစ္ေစရန္ ႀကိဳးပမ္းသြားရန္ ဆံုးျဖတ္ထားသည္။

ရီပတ္ဘလစ္ကန္မ်ားသည္ ဒီမုိကေရစီ၏ စံႏႈန္းမ်ားကုိ ခ်ိဳးေဖာက္သကဲ့သုိ႕၊ သမၼတအိုးဘားမား ဘက္က ဒီမုိကရက္မ်ားကလည္း သူတုိ႕နည္းသူတုိ႕ဟန္ျဖစ္ ဒီမုိကေရစီ စံႏႈန္းမ်ားကုိ ခ်ိဳးေဖာက္ေသာ နည္းျဖင့္ တံု႕ျပန္ေလသည္။

ယခုႏုိင္ငံေရးေ၀ါဟာရအသစ္တစ္ခုႏွင့္ ၎၏ အက်ိဳးဆက္မ်ားကုိ ေရးသားေဖာ္ျပပါမည္။ ထုိေ၀ါဟာရမွာ FILIBUSTER ျဖစ္သည္။

FILIBUSTER (noun) အဘိဓာန္တြင္ ဤေ၀ါဟာရ၏ အဓိပၸါယ္မွာ- Prolonged speaking အခ်ိန္ ၾကာရွည္ဆြဲ၍ စကားေျပာျခင္းျဖစ္သည္။ လႊတ္ေတာ္တြင္ အခ်ိန္ၾကာရွည္စြာဆြဲ၍ ေျပာေသာအလုပ္သည္ ဒီမုိကေရစီနည္းအရ ျပဳလုပ္ခြင့္ရွိေသာအလုပ္ျဖစ္သည္။ သုိ႕ေသာ္ျငားလည္း ဤအလုပ္ကုိမၾကာခဏ တမင္ျပဳလုပ္ျခင္းသည္ အလုပ္မ်ားကုိတမင္ေႏွာင့္ေႏွးေစသည္။ တဖက္တြင္လည္း၊ အခ်ိန္ၾကာရွည္စြာဆြဲ၍ စကားေျပာျခင္းကုိတားျမစ္လွ်င္၊ တားျမစ္ေသာသူ၊ သုိ႕မဟုတ္၊ ပါတီသည္ ဒီမုိကေရစီအခြင့္အေရးကုိ ပိတ္ပင္ရာေရာက္သည္။ အေမရိကန္၏ လႊတ္ေတာ္သမုိင္းတြင္ 2007 ႏွင့္ 2013 ၾကားတြင္ FILIBUSTER (အခ်ိန္ၾကာရွည္စြာဆြဲ၍ စကားေျပာျခင္း) အလုပ္ 385 ႀကိမ္တုိင္တုိင္၊ ရီပတ္ဘလစ္ကန္ပါတီ၀င္မ်ားက ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။

2013 ႏုိ၀င္ဘာလတြင္ သမၼတအိုဘားမား၏ ဒီမုိကရက္မ်ားက ဒီမုိကေရစီစံႏႈန္းတစ္ခုကုိ ခ်ိဳးေဖာက္ေသာနည္းျဖင့္ တုံ႕ျပန္ခဲ့သည္။ ထုိနည္းမွာ- သမၼတ၏ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ FILIBUSTER (အခ်ိန္ ၾကာရွည္စြာဆြဲ၍ စကားေျပာဆုိျခင္း) အလုပ္ကုိ မလုပ္ရန္တားျမစ္ခဲ့သည္။ ဤအလုပ္သည္ ေရးသား၍ မထားေသာ စံတစ္ခုကုိ ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းျဖစ္သည္။

သမၼတအိုဘားမားသည္ သမၼတ၏ အာဏာကုိ (အေျခခံဥပေဒအရ သံုးခြင့္ရွိေသာ္လည္း) အျပည့္ အ၀သံုးျခင္းကုိ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ဤသည္ကားဒီမုိကေရစီ စံႏႈန္း (ေရးသားမထားေသာ စံႏႈန္း) ကုိ ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္းျဖစ္ေလသည္။

အုိဘားမားက လႊတ္ေတာ္က လုပ္ရမည့္ အလုပ္ကုိ မလုပ္ဟူ၍ အေၾကာင္းျပကာ၊ သမၼတ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကုိ အျပည့္အ၀သံုးေလသည္။ လႊတ္ေတာ္သည္ စြမ္းအင္ဆုိင္ရာ ဥပေဒကုိ မျပ႒ာန္း သည့္အတြက္ အစိုးရ၏အဖြဲ႕မ်ားကုိ 2010 တြင္ စြမ္းအင္ဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ရန္တုိက္႐ုိက္ အမိန္႕ ေပးသည္။ 2012တြင္ လူ၀င္မႈႀကီးၾကပ္ေရးဥပေဒမ်ားကုိ ျပ႒ာန္းရန္ ျငင္းဆုိသျဖင့္ သမၼတ၏ အာဏာျဖင့္ လူ၀င္မႈလုပ္ငန္းကုိ လုပ္သည္။ 2015 တြင္ လႊတ္ေတာ္သည္ ရာသီဥတုဆုိင္ရာ ဥပေဒမ်ားကုိ ျပ႒ာန္းရန္ ျငင္းဆုိေသာေၾကာင့္ ဓါတ္ေငြ႕ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းအလုပ္မ်ားကုိ သမၼတအာဏာျဖင့္ လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္မႈ အီရန္ ႏုိင္ငံႏွင့္ အႏုျမဴဆုိင္ရာ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ရာတြင္ လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီခ်က္ မရရွိသျဖင့္၊ လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီခ်က္မပါ၀င္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈပုိင္းဆုိင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ကုိ လက္မွတ္ထိုးသည္။

သမၼတအုိဘားမား၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ တရားဥပေဒကုိ မခ်ိဳးေဖာက္ေသာ္လည္း၊ ေရးသား၍ မထားေသာ အျပန္အလွန္သည္းခံျခင္းႏွင့္ ထိမ္းသိမ္းျခင္းမူ၀ါတုိ႕ကုိ ခ်ိဳးေဖာက္ေလသည္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)