ကုိသန္းလြင္ ● ဟိမဝႏၱာကို ဆည္ေဆာက္ျခင္း

ကုိသန္းလြင္ ● ဟိမဝႏၱာကို ဆည္ေဆာက္ျခင္း
(မုိးမခ) ဇန္နဝါရီ ၈၊ ၂ဝ၁၈

(၁)
အိႏၵိယအေရွ႕အလယ္ပိုင္း (Godavari) ျမစ္ကမ္းနံေဘးမွ (Rajahmundry) ၿမိဳ႕ကေလးတြင္ ျပတိုက္တခုရွိပါသည္။ အန္ဒရာ ပရာဒက္ (Andhra Pradesh) ျပည္နယ္၏ ေရဝန္ႀကီးျဖစ္ခဲ့သူမစၥတာ ေကာ္တြန္ (Sir Arthur Thomas Cotton) ကို အမွတ္ တရအျဖစ္ တည္ေထာင္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ၁၈၄ဝ ခုနွစ္က ထိုျပည္နယ္သို႔ ေရေရာက္ေအာင္ သယ္လာခဲ့သူကို ဂုဏ္ျပဳ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။

သူသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ၏ အင္ဂ်င္နီယာအျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရင္း ေရွးယခင္ကရွိခဲ့ေသာနက္ဝပ္ႏွင့္ ေရကာတာ မ်ားကိုတိုးခ်ဲ႕လွ်က္ အိႏၵိယေတာင္ပိုင္း တေလ်ာက္လံုးကို ေရေပးေဝခဲ့ပါသည္။ ထိုေနရာေတြမွာ ျမစ္သံုးသြယ္ (Kaveri, Krishna ႏွင့္ Godavari) စီးဆင္းေနၾကပါသည္။ သူယံုၾကည္ခဲ့သည္မွာ အေျခခံသိပၸံပညာသည္ ေျမျပင္အေနအထားကို ေျပာင္းလဲပစ္ႏိုင္ရမည္ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။

(၂)
သို႔ေသာ္သူ၏ရည္ရြယ္ခ်က္မွာထိုပေရာဂ်က္မ်ားတြင္အဆံုးသပ္မသြားပါ၊ ၁၈၈ဝခုႏွစ္တြင္ေကာ့တြန္က ဟိမဝႏၱာ ျမစ္မ်ားႏွင့္အိႏၵိယေတာင္ပိုင္းအစြန္ဆံုးထိဆက္သြယ္ရန္ၾကိဳးစားခဲ့သလို ျဗဟၼပုတၱရ (Brahmaputra) ႏွင့္ ယန္စိီ ျမစ္ႏွစ္ခုတို႔အၾကား အာသံႏွင့္ ယူနန္နယ္မ်ားကို ျဖတ္၍ဆက္သြယ္ရန္ အဆိုျပဳခဲ့ပါသည္။ ႏွေျမာတြန္႔တိုေသာ ၿဗိတိသွ်အစိုးရက သူ၏စီမံကိန္း မ်ားကို ေစ်းၾကီးသည္ဆိုကာ ပယ္ခ်ခဲ့ပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅ဝ မွ်ၾကာေသာအခါ ထိုစီမံကိန္းမ်ား၏ စိတ္ကူးသည္ အသစ္တဖန္ျပန္လည္ေပၚေပါက္ခဲ့ပါသည္။

ယခုအိႏၵိယအစိုးရ၏ ေဒၚလာ ၉ဝ ဘီလီယမ္မွ်အကုန္က်ခံခါျပဳလုပ္မည့္ ျမစ္ၾကီးအခ်ိဳ႕ကိုဆက္သြယ္ေပးမည့္ စီမံကိန္းေပၚ လာခဲ့ပါသည္။ စြမ္းအင္လိုလာသျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ေရခ်ိဳကိုကိုခ်င္၍လည္းေကာင္း အျခားႏိုင္ငံမ်ားမွလည္း ဟိမဝႏၱာ ျမစ္ႀကီးမ်ားကို အသံုးခ်ရန္ ျပင္ဆင္ေနၾကပါသည္။ ဤသည္မွာလူဦးေရ ဘီလီယမ္တဝက္မွ်ကို အက်ိဳးျပဳမည္ျဖစ္သည္။

ဘူတန္ႏိုင္ငံ၊ အိႏၵိယ၊ နိေပါႏွင့္ ပါကစၥတန္ တြင္ ဆည္ေပါင္း ၄ဝဝ ေက်ာ္တည္ေဆာက္မည္၊ သို႔မဟုတ္ တည္ ေဆာက္လ်က္ ရွိသည္။ တ႐ုတ္ျပည္ တိဗက္ႏွင့္ ေဘာ္ဒါဆက္ေနေသာ ေနရာတြင္ ဆည္ေပါင္း ၁ဝဝ ေက်ာ္မွ် ရာထားသည္။ အကယ္၍ ရည္မွန္းထားသလိုသာေအာင္ျမင္ခဲ့လွ်င္ ဤေနရာသည္ ကမၻာေပၚတြင္ ဆည္အေပါ မ်ားဆံုးေနရာျဖစ္ပါလိမ့္မည္၊ သို႔ေသာ္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ၾကီး မားေသာ လူမႈေရးျပႆနာမ်ားေပၚေပါက္စရာ ရွိသည္။

၁၉၄၇ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယလြတ္လပ္းေရးရရွိခ်ိန္တြင္ မမွန္မကန္ရြာတတ္ေသာမိုးရာသီတြင္ တစ္ရာသီလံုးရြာေသာ ေရ၏ ၂/၃ ကို ေရကို အခ်ိန္မေရြးရရွိေစရန္ ဤဆည္မ်ားကေဆာင္ရြက္ေပးပါသည္။ ထိုေရမ်ားမွာယခုအခ်ိန္ထိ မိုးေခါင္ေရရွားရပ္ဝန္းမွာေနရသူမ်ား ႏွစ္ႏိုင္ငံခြဲလိုက္သျဖင့္ လယ္ယာေျမေပ်ာက္ဆံုးသြားသူမ်ားက အားကိုးျပဳ ေနရပါသည္။ ႏိုင္ငံအသစ္မ်ား အေနျဖင့္ ထိုသို႔အင္ဂ်င္နီယာလုပ္ငန္းမွရလာမည့္ အက်ိဳးေက်းဇူး ျဖစ္ပါသည္။ (Bhakra Nangal) ဆည္ဖြင့္ပြဲကို ၁၉၅၆ခုႏွစ္က ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ ထိုဆည္မ်ားကို “ဘုရားေက်ာင္းကန္သဘြယ္ အေလးထားရမည္” ဟု ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေနရူး ကေျပာ ၾကားခဲ့ပါသည္။

ဆည္လုပ္ျခင္းမွာ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ စြဲျငိေနေသာ ေရာဂါျဖစ္ပါသည္။ ကမၻာ့ဘဏ္သည္ ၁၉၅ဝ ခုႏွစ္က စတင္၍ ဆည္မ်ားကိုတည္ေဆာက္ရန္ေငြထုတ္ေခ်းခဲ့ရာ ၂ဝ ရာစုအကုန္တြင္ ဘီလီယံေပါင္းမ်ားစြာရွိခဲ့ပါသည္။

အေမရိကန္အင္ဂ်င္နီယာမ်ားမွာ ကမၻာလွည့္၍ သူတို႔၏ ဟိုက္ေျဒာလစ္ ပညာကိုျဖန္႔ေဝခဲ့ပါသည္။ ေမာ္ ၏ တရုတ္ျပည္ကို ဆိုဗီယက္ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားစြာတို႔က ဆည္တည္ေဆာက္ေရးအတြက္အကူအညီေပးခဲ့ပါသည္။ တစ္ေခတ္တခါက အိႏၵိယ ႏွင့္ တရုတ္ပညာရွင္တဦးႏွင့္ တဦးနားလည္မႈညွိဳႏႈိင္းခဲ့ၾကသည္မ်ားလည္းရွိခဲ့ပါသည္။ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယမွ အင္ဂ်င္နီယာ ၂ဦးသည္ တရုတ္ျပည္၏ ေရစီမံကိန္းမ်ားကို ၂လၾကာေအာင္ လွည့္ လည္ၾကည့္ရူျပီး တရုတ္ တို႔၏ လုပ္နည္းကိုင္နည္းမ်ားကိုမ်ားစြာအံ့အားသင့္ခဲ့ၾကပါသည္။

၁၉၇ဝ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၉၈ဝခုႏွစ္မ်ားတြင္ အိႏၵိယ၏ဆည္ေျမာင္းေရာဂါကပ္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂ဝဝဝ ၾကား အိႏၵိယတြင္ေဆာက္သမွ်ဆည္မ်ား ၃၅ဝဝေက်ာ္မွာ ၁၉၇ဝ ႏွင့္ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္အၾကားတြင္ျဖစ္သည္။ တရုတ္ ျပည္တြင္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းေဆာက္လုပ္ေသာ ဆည္မ်ားမွာ ၂ဝ,ဝဝဝ ေက်ာ္ပါသည္။

၁၉၈ဝ ျပည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ ဆည္မ်ား၏အသံုးဝင္မႈကို ေမးခြန္းထုတ္ၾကေသာ အခ်ိန္လည္းျဖစ္သည္။ ၁၉၈၂ခုႏွစ္က အဂါရယ္ (Anil Agarwal) ေရးေသာရီပို႔တခုတြင္ဆည္ေဆာက္လုပ္ရန္အတြက္လူမ်ားစြာေနရာထိုင္ခင္း ေပ်ာက္ ၾကရသည္ဟုေရးသားထားသည္။ ၾကီးမားေသာဆည္ၾကီးမ်ားကို တည္ေဆာက္၍ ပိုက္ဆံအကုန္က်ခံမည့္အစား လူတဦးခ်င္းစီက ေရရရွိရန္ ေရတြင္းတူး၍ ပန္႔မ်ားျဖင့္ ေရစုပ္တင္ျခင္းက ထိေရာက္သည္ဟုလည္းဆိုၾကသည္။ ဆည္ေၾကာင့္ေနရာေပ်ာက္ရေသာလူဦးေရမွာ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ကစ၍၁ဝ သန္းမွ ၄ဝသန္းၾကားရွိမည္ဟုခန္႔မွန္းသည္။ ေနရာေပ်ာက္၍ အိမ္ယာ လယ္ေျမဆံုးရႈံးရမႈမ်ားမွာပို၍နစ္နာပါသည္။

သို႔တိုင္ေအာင္ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားႏွင့္ အစိုးရေခါင္းေဆာင္ပိုင္းမွာ ၾကီးမားေသာ ဆည္ၾကီးမ်ား တည္ေဆာက္ေရး ကို စိတ္မပ်က္ၾကေသးပါ၊ ယခုသူတို႔ ေမွ်ာ္မွန္းၾကသည္မွာ ဟိမဝႏၱာေတာထဲအထိ ဆည္တည္ေဆာက္ၾက ရန္ ျဖစ္သည္။ လွ်ပ္စစ္ႏွင့္ေရသန္႔လိုအပ္မႈကသူတို႔ကိုတြန္းအားေပးလ်က္ရွိသည္။ ၁၉၆ဝ မွ ၁၉၈ဝအတြင္း ဟိမဝႏၱာ တြင္ လမ္းအရွည္မိုင္ ၆၂ဝဝ ကိုေဖါက္ျပီးျဖစ္သည္။ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားအဖို႔ ပိုမိုခရီးသြားႏိုင္ၾကျပီးျဖစ္၏၊ ဟိမဝႏၱာ ၌ ပို၍ျမင့္ေသာ ေနရာအထိသြားႏိုင္ေလေလ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုပ္ရန္ ေရအားပို၍ ေကာင္းေလေလ ျဖစ္ သည္။ သို႔ေသာ္ ဟိမဝႏၱာ ပေရာဂ်က္မ်ားအတြက္ အဓိကအခ်က္ ၃ခုကေနာက္ဆံတင္းေစသည္။

ဟိမဝႏၱာမွ ျမစ္မ်ားမွာ ၁၆ ႏိုင္ငံကိုျဖတ္၍ စီးေနၾကသည္။ ျမစ္ညာမွတႏိုင္ငံမွ ေရကိုထိမ္းသိမ္းလိုက္လွ်င္ ျမစ္ ေအာက္ေခ်မွလူမ်ားကို ထိခိုက္ေတာ့မွာ ေသခ်ာသည္။ ျဗဟၼပုတၳရ ျမစ္ကိုတရုတ္တို႔က ဆည္ေဆာက္လ်င္ အိႏၵိယတြင္ ျမစ္ေရစီးေၾကာင္း ထိခိုက္ေတာ့မွာေသခ်ာသည္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကလည္း အိႏၵိယက ဆည္ေဆာက္ လ်င္ သူတို႔ထိခိုက္ နစ္နာမွာကို စိုးရိမ္သည္။

ေနာက္တခုက တိရိစၦာန္မ်ား၏(Biodiversity) ျဖစ္သည္။ ဟိမဝႏၱာေတာသည္  အေကာင္အေလွာင္ ေပါမ်ား သျဖင့္ ၆၆ဝ စတုရန္းမိုင္မွ်ရွိေသာသစ္ေတာၾကီးေရေအာက္ျမႈတ္သြားလွ်င္ သူတို႔ကို ေသခ်ာေပါက္ ထိခိုက္ၾကရ မည္၊ ႏွင္းက်ားသစ္ (Snow leopard) ဝက္ဝံညိဳ (Brown Bear) ငါး (Snow trout) Golden mahseer Fish တို႔မွာ အလြယ္တကူေဖၚျပေသာ စာရင္းသာျဖစ္သည္။ တတိယအႏၱရာယ္မွာေျမငလ်င္လႈပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဆိုက္စမစ္ သေဘာအရ Active ျဖစ္ေသာဇံုမ်ားပါဝင္ေနသျဖင့္ သေဘာၾကီးစြာထားၾကရသည္။

ထိုထက္ပို၍ကမၻာၾကီးပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ရာသီဥတုအေျပာင္းအလဲျဖစ္ရာ ဟိမဝႏၱာေဒသသည္ ပို၍အပူျမန္ေသာ ေဒသျဖစ္သည္။ ဂယ္လက္စီယာမ်ား အေရေပ်ာ္၍ျမစ္ေရစီးေၾကာင္း ေျပာင္းလ်င္ဆည္မ်ား၏ ခံႏိုင္ရည္အားကို ထိခိုက္ႏိုင္သည္။

မစၥတာ အိုင္ယာ (Ramaswamy Iyer) ဆိုသူမွာအိႏၵိယေရအရင္းအျမစ္ဌာန အတြင္းဝန္ျဖစ္ျပီး ၁၉၈ဝ ခုႏွစ္မ်ား ဆီက ဆည္ေဆာက္လုပ္ေရးကို လႈံ႔ေဆာ္အားေပးခဲ့သူျဖစ္သည္။ သူက ေရွးကိုလိုနီေခတ္က မစၥတာေကာ္တြန္ ၏ မူအရအိႏၵိယကို အေနာက္တိုင္းအေတြးအေခၚမ်ားလႊမ္းမိုးခံရျခင္းကိုေက်နပ္ေသာ္လည္း သဘာဝၾကီးကို အတိုက္အခံလုပ္ရမည့္အေရးကို ဝန္ေလးသည္ဟုဆိုသည္။

တခ်ိဳ႕ကလည္း ေသးငယ္ေသာ ဆည္အမ်ိဳးအစားမ်ားသာေဆာက္ရန္ အၾကံေပးၾကသည္။ တခ်ိဳ႕ကမူအမ်ား အ တြက္ လူဦးေရအမ်ားၾကီးကို တခါတည္းအက်ိဳးသက္ေရာက္မူရွိေစရန္ ဆည္အၾကီးစားကို တည္ေဆာက္လိုၾက သည္။ အိႏၵိယျပည္မွာလည္း အျခားျပည္နယ္မ်ားနည္းတူ လွ်ပ္စစ္ႏွင့္ေရ ျဖန္႔ေဝရာတြင္တညီတညာတည္း မွ်ေဝ ေပးရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေပ၊ လူဦးေရထူထပ္ေသာ ေနရာႏွင့္အေနက်ဲေသာေနရာဟူ၍ မတူညီၾကေပ။

ယခုလက္ရွိအေျခအေနမွာျဖန္႔ေဝရာတြင္ ယိုယြင္းမႈမ်ားရွိေသာေၾကာင့္ ေရႏွင့္လွ်ပ္စစ္မ်ားလိုရာသို႔ မေရာက္ႏိုင္ သည္မ်ားရွိသည္။ သို႔အတြက္ယခုတည္ေဆာက္ျပီးဆည္မ်ား၊ တူေျမာင္းမ်ား၊ေရပိုက္မ်ား၊ ပါဝါလိုင္းမ်ား ကိုျပဳျပင္ ျခင္းျဖင့္ ျပည္သူလူထုထံ ပိုမိုေရာက္ရွိႏိုင္ပါလိမ့္မည္။

ေရအသံုးခ်မူတြင္လည္း ေျမၾကီးထဲမွထြက္လာေသာေရကို ပိုမို၍ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေရး၊ ကုန္သြားေသာေရကိုျပန္သြင္း ရန္နည္းလမ္းမ်ားရွာေဖြျခင္းျဖင့္ ဆည္အသစ္ေဆာက္သည္ထက္သာ၍အက်ိဳး ျဖစ္ထြန္းဘြယ္ရွိသည္။

(၃)
ေရႏွင့္ပါတ္သက္၍ သတင္းျဖန္႔ခ်ိေရးမွာလည္းအလားတူအေရးပါလွပါသည္။ စစ္တပ္တပ္စြဲထားရာေနရာ ႏွစ္ နိုင္ငံၾကား ေဘာ္ဒါလိုင္းေနရာမ်ားအတြက္ ေရႏွင့္ပါတ္သတ္ေသာသတင္းမ်ားမွာ ပြင့္လင္းျမင္သာဘို႔လိုသည္။ “The Third Pole” ကဲ့သို႔ေသာလန္ဒန္ႏွင့္နယူးေဒလီျမိဳ႕တို႔တြင္အေခ်စိုက္ျပီး၊ အျမတ္မယူေသာ အသင္းအဖြဲ႔ မ်ားအေနျဖင့္ ဟိမဝႏၱာႏွင့္ပါတ္သက္သမွ်သတင္းမ်ားကိုထုတ္ေပးလ်က္ရွိသည္။ ထိုအသင္းအဖြဲ႔က ေရဆိုင္ ရာအခ်က္အလက္မ်ားကို ပြင့္လင္းျမင္သာ မႈရွိေစရန္ ေဆာင္ရြက္ေပးလွ်က္ရွိသည္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ အမ်ားျပည္သူတို႔အေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ား ရွိေနခ်ိန္တြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သည္ ဆည္ႏွင့္ပါတ္သက္၍ ပိုမိုနားလည္ႏိုင္ရန္ ေနာက္ထပ္ဆည္မ်ား ေဆာက္လုပ္ျခင္းအတြက္ လိုမလိုကို ခ်ိန္ဆႏိုင္ရန္လိုအပ္ပါသည္။

ကိုသန္းလြင္
Ref: The race to dam the Himilayas by SunilAMrith New York Times 1 December 2018.