ေမာင္သာႏိုး - သတိျပဳသင့္သည့္ ျမန္မာစာလံုးေပါင္းမ်ား

photo - dated 23rd Oct 2004, Maung Thar Noe, Tin Moe and Maung Swan Yi

ေမာင္သာႏိုး - သတိျပဳသင့္သည့္ ျမန္မာစာလံုးေပါင္းမ်ား
(မိုးမချပန္လည္ဆန္းသစ္) ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀၊ ၂၀၁၉

တစ္ေန႕က တစ္ရက္တည္းမွာပဲ စာလုံးေပါင္းတစ္ခုတည္း မွားတာကိုႏွစ္ေနရာမွာေတြ႕ခဲ့တယ္။ မွားတာကလည္း 'စိတ္တိုင္းၾက' ဆိုတဲ့ စကားလုံး။ ပထမတစ္ေနရာကကုန္တိုက္။ 'ပစၥည္းမ်ားကိုစိတ္တိုင္းၾက ေရာင္းခ်ေပးေနပါသည္' တဲ့။ ေကာင္တာတိုင္းမွာ ဒီစာတန္းကိုေတြ႕ရတယ္။ ေနာက္တစ္ေနရာကကားေရေဆး ဆီထိုး အလုပ္႐ံု။ ရုံထိပ္မွာဧရာမ စာလုံးမည္းၾကီးေတြနဲ႕ 'လုပ္ငန္းမ်ားကိုစိတ္တိုင္းၾက ေဆာင္ရြက္ေပးေနပါသည္' တဲ့။ အဲဒီကတည္းကဒီေဆာင္းပါး ေရးဖို႕ေတးထားခဲ့တာပါ။

တကယ္ကေတာ့ကုန္တိုက္တို႕၊ ကားေရေဆးဆီထိုးတို႕ ဆိုတာက စာေပနဲ႕တိုက္႐ိုက္ဆက္စပ္ျခင္း မရွိၾကဘူးလို႕ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဝတၳဳစာအုပ္တို႕၊ မဂၢဇင္းတို႕ ဆိုတာေတြကမွ စာေပနဲ႕ တိုက္႐ိုက္ဆက္ႏြယ္ စပ္ယွက္ေနတဲ့ စာအုပ္ စာတမ္းေတြမွာ စာလုံးေပါင္းမွားၾကတယ္။ ဒါကမွအ႐ုပ္ဆိုးတာပါ။ မဂၢဇင္းတစ္ေစာင္ ေကာက္ကိုင္ၾကည့္လိုက္လို႕ မ႐ႉမလွ စာလုံးေပါင္းမွားေနတာ ေတြ႕ရရင္ ျမန္မာစာေပ ခ်စ္ျမတ္ႏိုးသူတစ္ေယာက္အေနနဲ႕ အင္မတန္ စိတ္ဆင္းရဲရတယ္။ တစ္ခါ အဲဒီ မဂၢဇင္းမွာ ကိုယ္က အမွန္ေရးေပးလိုက္တာၾကီးကို အမွားလုပ္ထားတာ ေတြ႕လိုက္ရေတာ့ ေသခ်င္ေစာ္ နံရေရာ။ ေနာက္ျပီး ဒီမွားတာေတြ ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ခဲရာခဲဆစ္ မဟုတ္။ အေျခခံ စာလုံးေပါင္းကေလးေတြ၊ ေန႕စဥ္သုံး စကားေလးေတြ။

'စိတ္တိုင္းၾက' ကိုပဲ ၾကည့္ေလ။ အမွန္က 'စိတ္တိုင္းက်' ရယ္လို႕ျဖစ္ရပါမယ္။ 'စိတ္တိုင္းက်'တယ္ဆိုတာ မိမိစိတ္က အလိုရွိတဲ့အတိုင္း အေျခအေန ေရာက္ရွိတယ္လို႕ ေျပာတာပါပဲ။ အလားတူ 'က်' ကိုသုံးပံုေတြက 'အလိုက်တယ္'၊ 'ဟန္က်တယ္'၊ 'ေနရာက်တယ္'၊ 'ဇိမ္က်တယ္' စသျဖင့္ေတြ႕ရပါတယ္။ အဓိပၸါယ္ သိုးကာသီကာ လြဲတဲ့ 'က်' ကေတာ့ 'မ်က္စိက်ေနတယ္'၊ 'ေနာက္တန္းက်တယ္'၊ 'ေအာက္တန္းက်တယ္'၊ 'အထက္တန္းက်တယ္'၊ အံဝင္ခြင္က်တယ္' တို႕ပါပဲ။

ကြၽန္ေတာ္ကိုယ္တိုင္ ခံလိုက္ရတဲ့ 'က်' ကေတာ့ 'လုပ္ေနက်အလုပ္'၊ 'စားေနက် အစာ'၊ 'လာေနက် ဧည္႔သည္' မွာပါတဲ့ 'က်' ျဖစ္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္က ေဆာင္းပါးထဲမွာ 'ကြၽန္ေတာ္ သြားေနက် ခရီး' လို႕ ေရးေပးလိုက္ပါတယ္။ မဂၢဇင္း ထြက္လာေတာ့ 'သြားေနၾက' ျဖစ္သြားလို႕ အေတာ္စိတ္ပ်က္ရပါတယ္။ 'ေနက်' ကို ျမန္မာအဘိဓာန္က 'ျဖစ္တည္ေဆာင္ရြက္ေလ့ရွိသည္ကိုျပေသာ စကားလုံး' လို႕ရွင္းျပျပီး၊ 'လုပ္ေနက်အလုပ္' ကိုနမူနာေပးထားပါတယ္။ 'အေလ့အထရွိ' တာပါပဲ။ 'စားေနက်အစာ' ဆိုတာ စားေလ့စားထရွိတဲ့ အစာလို႕အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ တကယ္လို႕ 'ေနၾက' ရယ္လို႕ရရစ္လိုက္ရင္ အမ်ားသေဘာ၊ ဗဟုဝုစ္ အဓိပၸာယ္ ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။ ဥပမာ၊ ကေလးေတြ ေဆာ့ 'ေနၾက' တယ္ဆိုတာမ်ိဳး။

ေနာက္အမွားအမ်ားဆုံး စကားလုံးက 'တ' ပါပဲ။ ကြၽန္ေတာ္က 'တ'လို႕ စသတ္မပါဘဲ ေရးေပးလိုက္တာကို စသတ္ထည့္ျပီး 'တစ္' လုပ္ေပးေနၾကေလ့ရွိတယ္။ ဥပမာ 'တခ်ိဳ႕' ကို 'တစ္ခ်ိဳ႕' လုပ္ပစ္ၾကတာမ်ိဳး၊ တဝမ္းပူစသတ္ 'တစ္' က အေရအတြက္ 'တစ္' ကိုေျပာမွသုံးရပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္၊ စာအုပ္တစ္အုပ္၊ ျမိဳ႕တစ္ျမိဳ႕။ ေနာက္ျပီး သားငါးကို 'တစ္' တာ၊ လည္ေခ်ာင္းထဲ 'တစ္' ဆို႕ေနတာ၊ က်ားသတၱဝါ 'တစ္' (အသံျပဳ)တာ၊ တစ္တီတူးငွက္၊ တစ္တစ္ခြခြ၊ တစ္တစ္ရစ္ရစ္၊ ကကတစ္(ငါး) စတာေတြမွာလည္း စသတ္သုံးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲသလိုမဟုတ္ရင္ စသတ္မပါပါဘူး။ တကယ္၊ တခ်ိဳ႕၊ တျခား၊ တကတဲ၊ တကားကား၊ တကူးတက၊ တကြ၊ တခမ္းတနား၊ မိုးတစိမ့္စိမ့္၊ တတြတ္တြတ္၊ တရင္းတႏွီး၊ တလြဲတေခ်ာ္ စသျဖင့္။ ဒါေတြကို ျမန္မာစာလုံးေပါင္း သတ္ပံုက်မ္းမွာ ရွင္းျပထားပါတယ္။

အမ်ားနားလည္ေနၾကပံု ရေပမဲ့ တခ်ိဳ႕နားလည္ေသးပံုမရတဲ့ စကားႏွစ္လုံးကေတာ့ 'ဖူး' နဲ႕ 'ဘူး' ပဲျဖစ္တယ္။ 'ဖူး' က'ၾကံုေတြ႕သိျမင္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ျပီးေၾကာင္း ထင္ရွားေစ' တဲ့ အဓိပၸာယ္ ေဆာင္ပါတယ္။ 'ေတြ႕ဖူးတယ္'၊ 'ဖတ္ဖူးတယ္' စသျဖင့္။ 'ဘူး' က 'ျငင္းပယ္ေသာ အနက္ျဖင့္ ၾကိယာကိုေထာက္ကူ' တာပါ။ ဥပမာ၊ 'မသိဘူး' 'မစားဘူး' စသျဖင့္။ ဒီႏွစ္ခုေရာလိုက္တဲ့အခါ မမွားဖို႕ သတိထားရတယ္။ 'မေတြ႕ဖူးဘူး'၊ 'မဖတ္ဖူးဘူး'၊ ' မစားဖူးေသးဘူး' စသျဖင့္။ 'ဖူး' ကို 'ဖူးပြင့္'၊ 'ဖူးေျမာ္'၊ 'ဖူးစာ' တို႕မွာလည္း သုံးေသးတယ္။ 'ဘူး'ကိုေတာ့ 'ဘူးသီးေၾကာ္'၊ 'သံဘူး' တို႕မွာေတြ႕ရတယ္။

ေနာက္တစ္တြဲကေတာ့ 'ပဲ' နဲ႕ 'ဘဲ' ပါပဲ။ 'ပဲ' ကို ျမန္မာအဘိဓာန္က'ရည္ညႊန္းေသာ ပုဒ္ကိုေလးနက္ေစေသာစကားလုံး' လို႕ဖြင့္တယ္။ ၾကိယာ ရဲ့ အနက္ကို ကန္႕သတ္လိုရာမွာ သုံးတယ္လို႕လည္း ဆိုတယ္။ အတူတူပါပဲ။ (ဒီ 'အတူတူပါပဲ' မွာသူ႕အသုံးကိုျမင္ရမယ္။) 'ဘဲ' ကိုေတာ့ 'ၾကိယာ၏အနက္ကိုတားျမစ္လိုရာ၌သုံး' တယ္လို႕ျပတယ္။ ဥပမာ၊ မသြားဘဲ၊ မလာဘဲ။ ဒါကိုပဲ စာေစာင္တခ်ိဳ႕မွာ 'ကုန္သည္ဘဲ'၊ 'သားသမီးဘဲ' သုံးသူကသုံး၊ 'မသိပဲ'၊ 'နားမလည္ပဲ' ေရးသူကေရး၊ လုပ္ေနၾကတာမ်ား ေတြ႕ေနရေသးတယ္။ နည္းနည္း ပညာသားပါလာရင္ သြားေရာ။ 'မသိတာပဲ ေကာင္းပါတယ္' ဆိုရာမွာ ရည္ညႊန္းတဲ့စကားလုံး (မသိတာ) ကိုေလးနက္ေစတာပါ။ 'မသိဘဲ' လို႕ေျပာတာမဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ 'ပဲ' ကိုသုံးရတယ္။ 'ဘဲ' မဟုတ္ဘူး။

ကြၽန္ေတာ္စိတ္ပ်က္ရတဲ့ အမွားတစ္ခုကေတာ့ ေမးခြန္းစကားလုံး 'လဲ' ကို 'လည္း' လို႕ေရးတာပါပဲ။ 'လဲ' ကို ျမန္မာအဘိဓာန္က 'အေမးသေဘာ သက္ေရာက္ေသာ ဝါက်အဆုံးသတ္' လို႕ ဖြင့္ဆိုတယ္။ 'လည္း' ကိုအတူတကြျဖစ္ေၾကာင္း၊ ပါဝင္ေၾကာင္းျပ' တဲ့ စကားလုံးလို႕ရွင္းျပပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ 'ဘယ္သူလည္း၊ ဘယ္သြားမလို႕လည္း' ဆိုတာမ်ိဳးဟာ အလြန္အ႐ုပ္ဆိုးတယ္။ 'ဘယ္သူလဲ၊ ဘယ္သြားမလို႕လဲ' ျဖစ္ရမယ္။ ကြၽန္ေတာ့ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္မွာ 'လဲက်ေသဆုံး' တာကိုေရးလိုက္တာ 'လည္းက်ေသဆုံး' ျဖစ္ေနေတာ့တာကိုလည္း ၾကံဳရဖူးရဲ႕။

ေနာက္မွားတတ္တဲ့ စကားလုံးတစ္တြဲကေတာ့ 'မွ' နဲ႕ 'မွာ' ျဖစ္ပါတယ္။ 'တစ္ခါမွမလာဘူး'၊ 'တစ္ေယာက္မွမရွိဘူး'၊ 'နားခါမွသိမယ္' ေရးေပးလိုက္ရင္ မဂၢဇင္းထဲမွာ 'တစ္ခါမွာ'၊ 'တစ္ေယာက္မွာ'၊ 'နားခါမွာ' ျဖစ္ကုန္ေတာ့တာပဲ။ ျမန္မာစကားမွာ 'မွ' ဆိုတဲ့ ကန္႕သတ္ခ်က္ အဓိပၸာယ္ေဆာင္တဲ့ စကားလုံးရွိတယ္ဆိုတာကို သိၾကဟန္ေတာင္မရွိဘူး။ အလားတူရွားပါး အဓိပၸာယ္ေဆာင္တဲ့ 'ခဲ' ကိုလည္း ၾကားဖူးၾကဟန္ မရွိဘူး။ ေအာက္ျမစ္ထည့္ျပီး 'ခဲ့' လုပ္ပစ္ၾကတယ္။ 'ပညာရွိ သတိျဖစ္ခဲ' ေရးေပးလိုက္ရင္ 'သတိျဖစ္ခဲ့' လို႕ ေအာက္ျမစ္နဲ႕ လုပ္ပစ္ၾကပါေလေရာ။ အလားတူ 'ေျပာခဲတယ္'၊ 'ၾကဳံရခဲတယ္' စသည္ျဖင့္ ေရးေပးလိုက္ရင္ 'ေျပာခဲ့တယ္'၊ 'ၾကဳံရခဲ့တယ္' ဆိုျပီး ျပီးခဲ့ၾကာင္း အဓိပၸာယ္ ျဖစ္သြားရပါေတာ့တယ္။

ႏိႈင္းယွဥ္ရာမွာသုံးတဲ့ 'ထက္' ကိုလည္း 'တဲ့' လုပ္ပစ္တတ္ၾကေသးတယ္။ 'အတိုင္းတဲ့ အလြန္'၊ 'လွသတဲ့လွမယ္ဆိုရင္၊ 'ခက္သတဲ့ ခက္' စသျဖင့္ေရးေနၾကတာမ်ား ေတြ႕ရတယ္။ အမွန္က 'အတိုင္းထက္အလြန္'၊ "လွသည္ထက္ လွမယ္ ဆိုရင္'၊ 'ခက္သည္ထက္ခက္' စသျဖင့္ ျဖစ္ရပါမယ္။

လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ ဆိုင္းဘုတ္မွာလည္း ေတြ႕၊ စာထဲမွာလည္း ေတြ႕ရတတ္တဲ့ အမွားၾကီးတစ္ခုကေတာ့ 'ဆုံဆည္းရာ' ပါပဲ။ 'ဆုံ' တာကေတြ႕တာ၊ ၾကံုၾကိဳက္တာ၊ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္မိတာပါ။ 'ဆည္း' က စုေဆာင္းတာ၊ ခ်ဥ္းကပ္ခစားတာပါ။ ဒီေတာ့ 'ဆံုဆည္း' ဆိုရင္ ေတြ႕ၾကံဳဆည္းပူးတယ္လို႕ အဓိပၸာယ္ထြက္သြားမယ္။ အမွန္က ဒါကိုေျပာခ်င္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေတြ႕ဆံုၾကျပီး စည္းရုံးၾက၊ စည္းေဝးၾက၊ စည္းလုံးၾကတာကို ေျပာခ်င္တာပါ။ 'ဆံုစည္း' ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ 'ဆံုစည္း' ကို ျမန္မာအဘိဓာန္က 'ေတြ႕ဆံုၾကံဳႀကိဳက္သည္' လို႕ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ထားပါတယ္။ ျမန္မာစာလုံးေပါင္း သတ္ပံုက်မ္းမွာလည္း 'ဆံုစည္း' ပဲ ေပးထားတယ္။ 'ဆံုဆည္း' ဆိုတာ ျမန္မာစကားမွာ ရွိကို မရွိဘူး။ ဒီလိုအမွားမ်ိဳးဟာ 'စ'လုံးနဲ႕ 'ဆ'လိမ္ ခြဲျခား အသံမထြက္တတ္တဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ မပီကလာ ပီကလာနဲ႕ ျမန္မာစကား သုံးႏႈန္းရာကစတင္ခဲ့တယ္လို႕ ခန္႕မွန္းရတယ္။

မဂၢဇင္း တခ်ိဳ႕က မွန္မွန္ကန္ကန္ သုံးတတ္သြားၾကျပီး တခ်ိဳ႕က ခုထိမွားတုန္း စကားလုံးစုကေတာ့ 'ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္' ျဖစ္တယ္။ သုံးခုစလုံး ယသတ္ရတယ္။ 'ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္' ဆိုတာကို 'ကိုယ္ရဲ့ ကိုယ္ကို ကိုယ္က" လို႕အျပည့္အစံုေရးရမွာျဖစ္တယ္။ 'ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အထင္ၾကီးတယ္' ဆိုတာ 'ကိုယ္ရဲ့ ကိုယ္ကို ကိုယ္က အထင္ၾကီးတယ္' လို႕ ေျပာတာျဖစ္တယ္။ 'မိမိကိုယ္မိမိ'၊ 'သူ႕ကိုယ္သူ'၊ 'မင္းကိုယ္မင္း' တို႕နဲ႕ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္သင့္ပါတယ္။ 'မင္းကိုယ္မင္း ျပန္ၾကည့္စမ္း' ဆိုတာ 'မင္းရဲ့ကိုယ္ကို မင္းျပန္ၾကည့္စမ္း' လို႕ေျပာတာပါပဲ။

ဒီေနရာမွာ အသံထြက္ အေျပာင္းအလဲကိုလည္း သတိမူအပ္တယ္။ 'ကိုယ့္ကိုယ္ကို' လို႕ေရးရင္ အသံထြက္မွာ ေနာက္ဆုံး ကံပုဒ္ေနာက္ဆက္ 'ကို' ဟာ ေဃာသသံ ေျပာင္းသြားျပီး 'ကိုယ့္ကိုယ္ဂို' လို႕ထြက္လိမ့္မယ္။ အခု အဲသလိုမဟုတ္။ အေဃာသသံနဲ႕ 'ကို' (KO) လို႕ အသံထြက္ေနတာပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း 'ကို' မဟုတ္မွန္းထင္ရွားတယ္။ 'ကိုယ္' ေနရာမွာ 'ဘာသာ' ထည့္သုံးလို႕ရတယ္။ 'ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္'၊ 'မိမိဘာသာမိမိ'၊ 'သူ႕ဘာသာသူ' စသျဖင့္ ရမယ္။ တျခားစကားလုံးမ်ားထည့္ျပီးလည္း 'ကိုယ့္အေၾကာင္း ကိုယ္သိတယ္'၊ 'ကိုယ့္ထမင္းကိုယ္စားတယ္'၊ 'ကိုယ့္အိမ္ကိုယ္ျပန္တယ္'၊ 'ကိုယ့္ကေလး ကိုယ္႐ိုက္တယ္' စသျဖင့္ သုံးၾကတာ ဆင္ျခင္ေလ။ 'ကိုယ့္အေၾကာင္းကိုသိတယ္' မဟုတ္ဘူး။

ျမန္မာစကားထဲ ဝင္ေရာက္ေနတဲ့ ပါဠိ စကားလုံးတခ်ိဳ႕လည္း စာလုံးေပါင္း မွား၊ အသံထြက္ မွားေနတာေတြ႕ရေသးတယ္။ တစ္ဆယ္ကို ပါဠိလို 'ဒသ' လို႕ေခၚပါတယ္။ 'ဒႆ' (သၾကီးနဲ႕) မဟုတ္ပါ။ မယ္သီတာကိုခိုးတဲ့ ဘီလူးဟာ ေခါင္းဆယ္လုံး ရွိတဲ့အတြက္ 'ဒသဂီရိ' လို႕ အမည္တြင္တယ္။ 'ဒ - သ - ဂီ - ရိ' လို႕အသံထြက္ရတယ္။ 'ဒႆဂီရိ' မဟုတ္ဘူး။ အသံထြက္လည္း 'ဒတ္ - သ - ဂီ - ရိ' မဟုတ္ဘူး။ အလားတူ ဆယ္လီစိတ္ေၾကာင္း ျပညႊန္းတဲ့ အစက္ကေလးကိုလည္း 'ဒသမွတ္'။ ကာလေရြ႕လ်ားေတာ့ 'ဒသမတ္' ေခၚၾကတယ္။ အခု 'ဒသမ' ျဖစ္သြားျပီ။ ျမန္မာအဘိဓာန္မွာ အဲဒီအတိုင္းပဲ ျပထားတယ္။ 'ဒႆမ' မဟုတ္ဘူး။ 'ဒတ္သမ' လို႕အသံမထြက္ရဘူး။

အသုံးနည္းေပမဲ့ သုံးစရာၾကံဳရင္ မွားတတ္ေသးတဲ့ ပါဠိစကားတစ္လုံးကေတာ့ ေခြးကိုေခၚတဲ့ 'သုနခ' ပါပဲ။ 'သုနကၡ' မဟုတ္ဘူး။ သုနကၡတၱံ သုမဂၤလံ (နကၡတ္ေကာင္း၊ မဂၤလာေကာင္း) ဆိုတာနဲ႕ ေရာသြားပံုရပါတယ္။ အလားတူပဲ ေရကူးေကာင္းတဲ့ ဘုရားေလာင္းမင္းသားဟာ 'ဇနက' ျဖစ္ပါတယ္။ 'ဇနကၠ' မဟုတ္ပါဘူး။ ျမန္မာစာေပလုပ္ငန္းနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနတယ္ဆိုမွေတာ့ ျမန္မာစာေလာက္ေတာ့တတ္ဖို႕ ေကာင္းပါေၾကာင္း။

ေမာင္သာႏိုး

(ေမာင္သာႏိုး၏စာမူကို ေဖာ္ျပႏိုင္ရန္ ဆရာစြမ္းထံက ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းျပီး)