ကုိသန္းလြင္ ● လြတ္လပ္ခြင့္

ကုိသန္းလြင္ ● လြတ္လပ္ခြင့္
(မုိးမခ) ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၉၊ ၂၀၁၉

(၁)
၁၉၆၈ ခုႏွစ္ကစာစီစာကံုးတခုတြင္ ဂ်ရပ္ဟာဒင္ (Garrett Hardin) က လူေတြကို “အရာအားလံုးမွာ လူေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ၾကိဳက္သလို လုပ္ခြင့္ ေပးလိုက္ရင္ အားလံုးပ်က္စီးၾကမွာဘဲ” ဟုေရးခဲ့ပါသည္။ ဟာဒင္က စာရူသူကိုဥပမာေပးရာတြင္ေျမကြက္တခုကိုလြတ္လြတ္လပ္လပ္သံုးခြင့္ေပးျပီး ေစာင့္ၾကည့္ခိုင္းပါသည္။ ႏြားအုပ္ ကိုပိုင္ဆိုင္သူအေနျဖင့္သူ႔ႏြားကိုစားေစျခင္းျဖင့္အက်ိဳးရွိႏိုင္ပါသည္။ အျခားပိုင္ဆိုင္သူမ်ား၏ႏြားကစားလ်င္သူ႔မွာ စားက်က္မွ ျမက္ေတြကုန္သြား သျဖင့္တျဖည္းျဖည္းေတာ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ရွိရမည္ျဖစ္သည္။ မိမိ ႏြားအုပ္ တြင္တစ္ေကာင္တိုးလိုက္ပါက တစ္ေတာင္သိသိသာသာ အက်ိဳးရွိမည္ျဖစ္သည္။ ထိုအခါလူတိုင္းက မိမိ လိုပင္ ႏြားအုပ္ကို အေကာင္တိုးပါက တခ်ိန္တြင္ စားက်က္ပ်က္စီးရလိမ့္မည္ ဟုျဖစ္ပါသည္။

(၂)
၁၉၆၈ ခုႏွစ္ကသိပၸံ (Science) မဂၢဇင္းတြင္ (The Tragedy Of the Commons) ပါလာခ်ိန္မွစ၍ ဤအေၾကာင္း ကို ေဆြးေႏြးေနၾကသည္မွာယေန႔တိုင္ေဆြးေႏြး၍ မျပီးႏိုင္ျဖစ္ေနပါသည္။

ဤကဲ့သို႔ ပ်က္စီးရမည့္အေၾကာင္းကိုသိသူမွာ ဟာဒင္သည္ပဌမဦးဆံုးမဟုတ္ပါ။ သူ႔ထက္အရင္အရစ္စၥတိုတယ္ ကလည္း သူ၏ Politics စာအုပ္တြင္ “အမ်ားပိုင္ အေနျဖင့္ သတ္မွတ္ထားေသာေနရာတခုတြင္ သံုးစြဲသူ တဦးစီ က ထိမ္းသိန္းရမည္ဟု မသိရွိသျဖင့္ သံုးစြဲသူမ်ားကလည္း မိမိကိုယ္က်ိဳးကိုသာ ၾကည့္ပါက အမ်ားျပည္သူ၏ အက်ိဳးစီးပြားပ်က္စီးရသည္” ဟုေရးခဲ့ပါသည္။ ဖီလိုဆိုဖါ ဟုဖ္ (Hobbe) ကလည္း “လူတို႔သည္ မိမိကိုယ္က်ိဳး ကိုသာ ၾကည့္သျဖင့္ ေနာက္ဆံုးတြင္ တဦးႏွင့္တဦး ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားရသည္” ဟုေရးခဲ့ျပန္သည္။ ၁၈၃၃ ခုႏွစ္တြင္ လိြဳက္ (Willian Foster  Lloyd) ကအမ်ားပိုင္ပစၥည္းကို အားလံုးက၀ိုင္း၍ သံုးစြဲျခင္းျဖင့့္ အားလံုးပ်က္စီးရ ပံုကို ေရးသားခဲ့သည္။

ဟာဒင္ကငါးဖမ္းသမားမ်ားပင္လယ္ျပင္တြင္ ငါးဖမ္းရပံုႏွင့္ပါတ္သက္၍လည္းဥပမာေပးခဲ့ပါသည္။ ငါးဖမ္းလိုင္စင္ မွာရရွိရန္ လြယ္ကူေသာေၾကာင့္ ငါးကိုဖမ္းခြင့္ေပးသျဖင့္ ငါးမ်ားရွားသြားပံု၊ ဤအေျခအေနကို မည္ကဲ့သို႔တား ရ မည္၊ ဤကဲ့သို႔ ငါးရွားသြားျခင္းမျဖစ္ေပၚေအာင္ဘာေတြလုပ္ရမည္ကို အၾကံျပဳခဲ့ပါသည္။ ဤျပႆနာမွ ဆက္၍ တတိယကမၻာတြင္ ထင္းရွားျခင္းျပႆနာ၊ အက္ဆစ္မိုးရြာခ်မႈ၊ အေမရိကန္ကြန္ဂရက္မွ ေငြသံုးစြဲလြန္မႈျပႆနာ၊ လူအုပ္စုအတြင္း ျပႆနာျဖစ္ရမႈမ်ား၊ စီးပြားေရးစနစ္တြင္ အစိုးရပိုင္ႏွင့္ပုဂၢလိကပိုင္ ခြဲျခားေရးျပႆနာ၊ အျပည္ ျပည္ဆိုင္ရာဆက္သြယ္ေရးျပႆနာ၊ ဆိုက္ပရပ္မွလူအခ်င္းခ်င္း မညီညြတ္မႈ၊ ေကာလိပ္ေဘာ္ဒါေဆာင္မွ ပုဂံ ေဆးရာေနရာ၊ စသည္မွျပစ္မႈေပါင္း ေျမာက္မ်ားစြာတို႔ကို ထုတ္ႏႈတ္ေဖၚျပရလွ်င္ မဆံုးႏိုင္ေသာ ျပႆနာမ်ားကို ေတြ႔လာရပါသည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္အားလံုးဆိုင္သည့္ ပစၥည္းေတြကို ဘယ္လိုထိန္းသိမ္းၾကမည္နည္း။ ေရထဲမွငါးမ်ား၊သစ္ေတာ အုပ္ အတြင္းမွာ လွည့္လည္ေျပးလႊားေနေသာ သမင္မ်ား၊ အထက္မိုးေကာင္းကင္မွာ ပ်ံသန္း၍အသိုက္ေျပာင္း ေနၾကေသာ ငွက္မ်ားစသည္တို႔မွာ အားလံုးက ပိုင္ဆိုင္ၾကပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဘယ္သူမွ သူတို႔ကိုအကာအကြယ္ မေပးၾကပါ။ ပင္လယ္ထဲမွ ငါးမ်ားႏွင့္သစ္ေတာထဲမွ ကၽြန္းပင္မ်ား စသည္တို႔မွာ အကာအကြယ္လိုပါသည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ လွ်ာကိုလိုခ်င္သျဖင့္ ကၽြဲတေကာင္လံုးကို သတ္ခါျပစ္ထားခဲ့သည့္ အျဖစ္မ်ိဳးကို ၾကံဳၾကရပါ သည္။ သတၱ၀ါကေလးမ်ား မ်ိဳးတုန္းေတာ့မည့္အေရးသည္လည္းရွိပါေသးသည္။

ဟာဒင္၏ပထမဆံုးဦးတည္ခ်က္မွာ ကမၻာၾကီး၏လူဦးေရႏွင့္ဆိုင္ပါသည္။ ကမၻာၾကီးတြင္ လူဦးေရ မ်ားျပားလာ သည္ႏွင့္အမွ် ပထမႏိုင္ငံတခု၊ ျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ တကမၻာလံုးတြင္ စားေရးရိကၡာတြင္ မလံုမေလာက္ျဖစ္ၾကရပါ လိမ့္မည္။ သူကထိုသို႔ျဖစ္လာသည့္အခါရိတ္သိမ္းမႈကမ်ားျပီး သီးႏွံကနည္းေနေသာေၾကာင့္အားလံုးပ်က္စီးရ လိမ့္မည္ဟုသတိေပးလိုျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သူကအၾကံေပးခဲ့သည္မွာ ျပႆနာ၏သဘာ၀မွာ (Technical)မဟုတ္ ဘဲ (Social) လူမႈေရးျပႆနာမ်ားသာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထို႔ေၾကာင့္သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားကို ပုဂၢလိကပိုင္လုပ္ျပီး လူပုဂၢိဳလ္တဦးစီကို ဖိအားေပးရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း (Coercive) ေျပာခဲ့ပါသည္။

လူတို႔၏သမိုင္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ၾကည့္မည္ဆိုလွ်င္လည္း ကမၻာေပၚတြင္  ေနရာဟူ၍သတ္သတ္ မွတ္မွတ္ ရွိေနျပီး ( သစ္ေတာ၊ ပင္လယ္သမုဒၵရာ၊ တိရစာၦန္) စသည္ျဖင့္ သဘာ၀ သယံဇာတမ်ားမွာ မ်ားျပားသည္မွန္ ေသာ္လည္း၄င္းတို႔တြင္ အကန္႔အသတ္ရွိသည္။

၁၇၉၈ ခုႏွစ္တြင္ မဲလသတ္ (Thomas Robert Melthus) ကမၻာ့လူဦးေရသည္ ေဂ်ာ္မၾကီနည္းႏွင့္တိုးပြားေနခ်ိန္ တြင္ အစာေရစာက သခ်ၤာနည္းႏွင့္သာတိုးပြားေန၍ ဒုကၡေရာက္ၾကရမည္ဟု သတိေပးခဲ့သည္။ လက္ေတြ႔တြင္ လူဦးေရသည္ ထပ္တိုးနည္း (expoential) နည္းႏွင့္တိုးပြားေနပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမၻာၾကီးတြင္ရႏိုင္ေသာ (Resources) မ်ားကမေလာက္ႏိုင္ဘဲ ဒုကၡေတြ႔ၾကရပါလိမ့္မည္။ ဟာဒင္၏ပံုစံတြင္ သဘာ၀ကိုေလ့လာ ရာတြင္ အေျခအေနတစ္ခုသည္တာရွည္မခံ။ အသံုးက်ေသာ ပံုစံျဖစ္ရန္လိုသည္။ ဟာဒင္ကအသံုးျပဳေသာပုဂၢိဳလ္ တို႔ကို မထိမ္းခ်ဳပ္သမွ်မရႏိုင္ဟုဆိုခဲ့သည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္အရ ဒီမိုကေရစီစံႏႈန္းမ်ားႏွင့္ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေနသည္။

ဟာဒင္က နည္း ၂ နည္းျဖင့္ ဤအျဖစ္အပ်က္မ်ားကိုကာကြယ္ႏိုင္သည္ဟု ေျပာျပခဲ့ပါသည္။ (၁) လူတစ္ဦးစီကို ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ (Property Right) ေပးလိုက္ျခင္းႏွင့္ (၂) အထက္မွေအာက္သို႔အမိန္႔ေပးခိုင္းေစ ျခင္းတို႔ျဖစ္ပါသည္။ ေနာက္ ပေရာ္ဖက္ဆာေအာ္စထရန္ ( Elinor Ostrom) ကအျခားနည္းတစ္နည္းရွိေသးေၾကာင္း။ ၄င္းမွာ (၃) ယဥ္ေက်းမႈ (Culture) အရ အခ်င္းခ်င္းလိုအပ္သည္မ်ားကိုေျပာဆိုဆက္ဆံ ၍ ထိမ္းသိမ္းေသာနည္း တို႔ျဖစ္ပါ သည္။

ဥပမာ နယူးဇီလန္ တြင္ငါးဖမ္းရာ၌အခ်င္းခ်င္းထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေသာ နည္းကိုသံုးသည္။ ITQ Individual Tranferrable Quota ဟုေခၚျပီး ငါးဖမ္းသူတစ္ဦးခ်င္းစီ  ကိုထုတ္ေပးထားသည္။ ငါးဖမ္းသူအခ်င္း ခ်င္း အလြဲ သံုးစားမလုပ္ေစရန္ေစာင့္ေရွာက္သည္။ ဤစံနစ္ စတင္က်င့္သံုးသည္ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္ကငါးအေကာင္ေရမွာ ေလ်ာ့ မသြားဘဲတိုးပြားလာသည္ကိုေတြ႔ၾကရသည္။

စားက်က္ဥပမာတြင္စားက်က္ကိုအမ်ားပိုင္အျဖစ္မွ ဥပမာလူ ၄ ဦးရွိလ်င္ စည္းတား၍ ကိုယ္ပိုင္ အျဖစ္သတ္မွတ္ ေပးလိုက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သူ႔ေနရာႏွင့္သူ စည္းတားထားသျဖင့္ မိမိဖါသာမိမိ စားက်က္ကိုထိမ္းသိမ္းေစာင့္ ေရွာက္ရန္သာရွိေတာ့သည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ကအာဖရိကေျမာက္ပိုင္းတြင္ ရိုက္ယူေသာျဂိဳလ္တု ဓါတ္ပံုတြင္ ၃၉၀ စတုရန္းမိုင္ရွိေသာကုန္းေျမ ကိုေတြ႔ၾကရသည္။ ကိုယ္ပိုင္ေျမမွာ ျခံခတ္ထားျပီး စည္းအတြင္းတြင္ ျမက္ပင္ ေတြ ေ၀ဆာေနခါ စည္းအျပင္မွ ေျမမွာ ဘာပင္မွမရွိ၊ ပ်က္စီးယိုယြင္းေနသည္။

ငါးမျပဳန္းတီးေရးအတြက္ ငါးကိုအခ်ိန္အကန္႔အသတ္ ႏွင့္ဖမ္းခြင္းေပးႏိုင္သည္။ လိုင္စင္တြင္ေရးေပးလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုအခါလူတို႔က စက္မႈလက္မႈ တိုးတက္ေသာေခတ္ျဖစ္သျဖင့္ သေဘၤာၾကီးၾကီး အင္ဂ်င္ပါ၀ါ ၾကီးၾကီး သံုးႏိုင္သျဖင့္အလုပ္မျဖစ္ျပန္ေပ။ စည္းကမ္းကိုခ်ိဳးေဖါက္ျခင္းမရွိသျဖင့္ လိုင္စင္ထုတ္ေပးသူကလည္း ဘာမွမ တတ္ႏိုင္။ တဖန္ငါးမ်ားမွာ နယ္နိမိတ္သတ္မွတ္ရန္ခက္ခဲသည္။ ငါးအုပ္သည္စားက်က္ ေျပာင္းေနသျဖင့္လိုင္စင္ ၏သေဘာမွာ တိတိက်က်ေရးရန္မျဖစ္ႏိုင္ေပ။

ပိုင္ဆိုင္မႈအေၾကာင္းကို ေျပာျပမည္ဆိုလၽွင္ပိုင္ဆိုင္မႈ ၄မ်ိဳးေတြ႔ႏိုင္သည္။ (၁) ပြင့္ေနေသာ (ထိန္းခ်ဳပ္မႈမရွိေသာ) ေနရာ (၂) အမ်ားလူထုပိုင္(၃) အစိုးရပိုင္ႏွင့္ (၄) ပရုိက္ဗိတ္တို႔ ျဖစ္သည္။ ထိန္းခ်ဳပ္မႈမရွိေသာေနရာဆိုသည္မွာ ပစၥည္းတခုသည္လူတိုင္းအတြက္ျဖစ္သည္။ ထိမ္းခ်ဳပ္မႈဟူ၍ဘာမွမရွိဘဲလူတိုင္းအသံုးျပဳ ႏိုင္သည္။  ဥပမာ အ မ်ား ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ဥယ်ာဥ္ပန္းျခံစသည္တို႔ ျဖစ္သည္။ ထိုဥယ်ာဥ္တို႔ကို လူတိုင္းအသံုး ျပဳႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသို႔ အသံုးျပဳျခင္းမွာ တျခားလူကိုမထိခိုက္ဖို႔လိုသည္။ အမ်ားပိုင္ ဥယ်ာဥ္အတြင္းရွိ မဖြယ္မရာလုပ္ျခင္း၊ ဆူညံ ျခင္း တို႔ကိုမလုပ္ရဘဲ မိမိဆႏၵလည္းျပည့္၀ေအာင္ ေနထိုင္၍ ရပါသည္။

ဥယာဥ္ျခံေျမကို နည္းေပါင္းမ်ားစြာႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲ၍ရပါသည္။ ပုဂၢလိကသို႔ေရာင္းႏိုင္သည္။ သူ႔ကိုအမ်ားပိုင္အေန ႏွင့္ထားႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္အားလုံးလဲ ၀င္ရန္မျဖစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ပန္းျခံ၀င္ခြင့္ကို ကန္႔သတ္ႏိုင္သည္။ လူတို႔ ၏ေငြသံုးႏိုင္မႈ၊ ၾကြယ္၀မႈကိုအေျခခံသည္။ အမ်ားသေဘာတူ ၀င္ေၾကးကိုသတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ သို႔မဟုတ္ ထီဖြင့္ သလို ကံစမ္းမဲဖြင့္ႏိုင္သည္။ ဦးရာလူကို လက္ခံေသာစနစ္အျဖစ္လည္း သတ္မွတ္ႏို္င္သည္။ ထိုအခါရွည္လ်ား ေသာ ေစာင့္ဆိုင္းသူမ်ားလူတန္းရွည္ကိုေတြ႔ရလိမ့္မည္။ အားလံုးသည္ကန္႔ကြက္စရာေတြႏွင့္ျပည့္ေနလိမ့္မည္။ ဥယာဥ္ တစ္ခုတည္တန္႔ ခိုင္ျမဲေရးအတြက္ တိုအရာမ်ားကို လုပ္ရလိမ့္မည္၊
ဟာဒင္ကအမ်ားပိုင္ ဥယာဥ္မ်ားတြင္ ထိမ္းခ်ဳပ္မႈကင္းမဲ့ေနပါက ဗရမ္းဗတာျဖစ္မည္ဟု သတိေပးခဲ့သည္။ ထို ဥယာဥ္ကို မန္ေနဂ်ာခန္႔၍ ကိုယ္ပိုင္အျဖစ္ေပးလိုက္မွ အိမ္သာမ်ားသန္႔ရွင္းလာျခင္း၊ ပန္ကေလးမ်ား လွပစြာ ပြင့္ႏိုင္ျခင္းတို႔ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ကိုယ္ပိုင္အျဖစ္ေပးသျဖင့္ အဆိုးအေကာင္း တာ၀န္အားလံုးသည္သူ႔အေပၚမွာ က် ေရာက္သြားသည္။

ထိုနည္းတူျမန္မာျပည္ျမိဳ႔တိုင္းလိုလိုတြင္ အမိႈက္မ်ားးရႈတ္ပြေနျခင္းကို ေတြ႔ႏိုင္သည္။ ဤသည္မွာပိုင္ဆိုင္မႈ မရွိ ျခင္း၊ ကန္႔သတ္မထားျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ စည္ပင္သာယာက သန္႔ရွင္းေရးကို တာ၀န္ယူရေသာ္လည္း ျမိဳ႔ တိုင္းတြင္ စည္ပင္သာယာက သူႏွင့္မဆိုင္သလိုျပဳမူေနသည္။ ကြ်န္ေတာ္ေတြ႔ဖူးသမွ် ျမိဳ႔မ်ားထဲတြင္ ထား၀ယ္ တစ္ျမိဳ႔သည္စည္ပင္သာယာ အလုပ္လုပ္ဆံုးျမိဳ႔ျဖစ္သည္။ အမိႈက္သရိုက္မရွိ။ ျမိဳ႔၏လမ္းမမ်ားမွာ တစံုတေယာက္ ၏ ေစာင့္ေရွာက္ ျခင္းခံရသကဲ့သို႔ ထိမ္းသိမ္းထားသည္။ ေဖၚျပခဲ့သည့္အတိုင္း ေအာ္စထရန္၏နည္းနံပါတ္ (၃) အရ ျမိဳ႔လူထုက ေတာင္းဆိုၾကမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း အေၾကာင္းမ်ိုးစံုျပ၍ စည္ပင္သာယာက တာ၀န္ကိုေရွာင္လႊဲ ေနပါလိမ့္မည္။ ေဒလီျမိဳ႔ေတာ္ၾကီး အမိႈက္မ်ားႏွင့္ ရႈတ္ပြေနသည္ မွာလည္း၀မ္းနည္းစရာပင္။

လမ္းလုပ္လ်င္ ေရစီးဖို႔ထိုလမ္းေဘးမွာ ေျမာင္းေဖၚေပးရသည္။ ထိုေျမာင္းရွိလ်င္ ေရကစီးသျဖင့္လမ္းမွာမထိ ခိုက္။ ကြ်န္ေတာ္ေရာက္ဖူးေသာ ဥယာဥ္ထဲ မွာ လမ္းေဖါက္ထားရာ ေျမာင္းမရွိသည့္ေနရာတစ္ခုရွိသည္။ ကန္ ထရိုက္က အရင္လိုသျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ၾကီးၾကပ္သူက ေပါ့ေလွ်ာ့၍လည္းေကာင္း တခ်ိဳ႔လမ္းပိုင္းေတြ မွာ ေရေျမာင္းမရွိ။ ေရေျမာင္းမရွိသည့္ေနရာေတြမွာ လမ္းခလယ္က ကြဲအက္ျပိဳဆင္းေနသည္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေရေျမာင္းမရွိေသာ လမ္းအရွည္ မည္မွ်ရွိမည္လဲမသိႏိုင္ျပီ။

ငါးမ်ားေရမွာေန၍ အမ်ိဳးတုံးေသာ္လည္း ကုန္းေပၚေန ၾကက္မ်ားအတြက္ အမ်ိဳးမတံုးေအာင္ထိမ္းသိမ္းထားႏိုင္ ၾကသည္။ ဤသည္မ်ာ ၾကက္မ်ားကို အျမဲတေစ ျဖည့္ေပးေနေသာ ပိုင္ရွင္မ်ားရွိျပီးျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ပင္။
အစိုးရပိုင္ႏွင့္ ပုဂၢလိကတို႔မွာ ရွင္းပါသည္။ အစိုးရပိုင္ဆိုင္ျပီ ဆိုသည္ႏွင့္ ပုဂၢလိက ကဘာမွလုပ္ပိုင္ ခြင့္မရွိေတာ့ ေပ။ ပရုိက္ဗိတ္ပိုင္ပစၥည္း ဆိုသည္မွာလည္း မိမိတို႔ စိတ္တိုင္းက် စီမံခန္႔ခြဲပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ပိုင္ဆိုင္မႈ ေပးလိုက္ သည္ႏွင့္ ပိုင္ရွင္ကထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေတာ့သည္။

ကားလမတ္စ္ (Karl Marx) က အမ်ားပိုင္ပစၥည္းႏွင့္ ဘံုရိပ္သာတည္ေဆာက္ေရး မွာ ေအာင္ျမင္စရာအေၾကာင္း မရွိေပ။ လူတို႔သည္ကိုယ္ပိုင္ပစၥည္းမဟုတ္သေရြ႔ ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္အေၾကာင္းမရွိေတာ့ေပ။ ဤနည္း ျဖင့္ ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ က်ရံႈးခဲ့ရပါသည္။ တရုတ္ျပည္တြင္ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ မလုပ္မွီအိုးအိမ္ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ကို ဥပေဒျပဳ၍ေပးလိုက္ရသည္။ မိမိပစၥည္းဟူ၍ ပိုင္ဆိုင္လာေသာ အခါထိုပစၥည္းကို တိုးပြားေအာင္ ျပဳလုပ္ၾကပံု ကိုေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။
ဟာဒင္ကေျပာသည္မွာ အမ်ားပိုင္ကိစၥမ်ားတြင္ပ်က္စီးဆံုးရႈံးမႈ မရွိေစရန္ အမ်ားနားလည္ သေဘာတူလက္ခံျပီး သားထားျပီး ျဖစ္သည့္ ဥပေဒမ်ားလည္းရွိရမည္ဟုဆိုသည္။ ဥပမာ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ ဘဏ္တခုကို ဓါးျပတိုက္ လိုသည္။ ကၽြန္ေတာ့္လိုလူတိုင္းမွာဆႏၵရွိၾကေသာေၾကာင့္ဘဏ္ကိုဓါးျပမတိုက္ေစရန္ဥပေဒ ေရးဆြဲရမည္။ ထိုသို႔  ဥပေဒမ်ားကို ထင္ထင္ရွားရွားမေရးဆြဲထားလ်င္ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္သြားႏိုင္ပါသည္။

ကမၻာၾကီးတြင္လူဦးေရမ်ားျပားလာသည္ႏွင့္အမွ် လူပုဂၢိဳလ္တဦးစီ၏ လႊတ္လပ္ခြင့္မွာလည္းဆံုးရႈံးရသည္။ ဥပမာ ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးတြင္ လူဦးေရမ်ားျပားလာသည္ႏွင့္ ကားပါကင္ေနရာမွာ အဖိုးတန္လာသည္။ ယခင္ကကားကိုရပ္ လိုရာေနရာတြင္ ရပ္ႏိုင္ေသာ္လည္း ယခုအခါမျဖစ္ေတာ့ေပ။ ကားပါတ္ကင္မီတာမ်ား ကားရပ္ပိုင္ခြင့္ အတြက္ လက္မွတ္မ်ား၊ ေအာ္တိုမစ္တစ္ ေမာင္းတန္မ်ားေပၚလာရသည္။ ေဟာင္ေကာင္တြင္ကားတစီးရပ္စရာ ေနရာ အတြက္ ေဒၚလာငါးသိန္း ေပးရသည္ဟု ၾကားဖူးသည္။

ကုလသမဂၢသည္ ထိုကဲ့သို႔ ကန္႔သတ္ရမည့္ ေနရာမ်ားအတြက္ ပါ၀င္လႈပ္ရွားရမည္။ ဥပမာ သဘာ၀၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ ႏိုင္ငံတိုင္းကလိုက္နာရန္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားခ် ထားႏိုင္သည္။  ေလယာဥ္ပ်ံမ်ားအတြက္ (Air Pollution ) မျဖစ္ေစရန္ အိပ္ေဇာမွ ထုတ္ေသာသတၱဳ (Metal) ကို ၅၀% ေလွ်ာ့ခ်ရမည္ဟူေသာ သတ္ မွတ္ခ်က္မ်ိဳးခ်မွတ္ရမည္။ အလားတူ အမ်ားသေဘာတူႏိုင္မည့္အခ်က္ မ်ားခ်မွတ္ႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ ျဖစ္လာ ႏိုင္ေသာ ျပႆနာမ်ားကို ရီပို႔ေပးျခင္း၊ ေမာ္နီတာလုပ္ျခင္း၊ လိုက္နာမႈရွိမရွိ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ ျခင္း၊ ျပႆနာေပၚေပါက္ပါက ေျဖရွင္းေပးျခင္း စသည္တို႔ကို ျပဳလုပ္ရမည္။

ျပႆနာရွိသည္မွာ ကိစၥတစ္ခုျဖစ္ေပၚေစရန္ အခ်ိန္ၾကာျမင့္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ရာသီဥတုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကိုသိ ရန္အတြက္တစ္ခါတရံ အႏွစ္တစ္ရာေက်ာ္မွ်ေစာင့္ၾကရသည္။ ႏွစ္ေပါင္းရွည္ၾကာမွျပႆနာမွာ ထင္ထင္ရွားရွား ေပၚလာသည္။

(၃)
ဂ်ရပ္ဟာဒင္၏ (Commons) အေပၚထိမ္းသိမ္းေစာင့္ရွာက္မႈမ်ိဳးမွာ ရွိသင့္သည္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ပါတ္၀န္းက်င္တြင္ ထိုျပႆနာမ်ားမွာ ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ်ေျဖရွင္းေနၾကရသည္။ ထိုအခက္အခဲမ်ားအတြက္ ဂ်ရပ္ဟာဒင္ ေျပာျပေသာ အေျဖရွာနည္းပံုစံမွာ အဆင္သင့္ရွိေနေပသည္။

ကိုသန္းလြင္
Ref: Garrett Hardin , The Tragedy Of The commons