လုပ္ဇာတ္သတင္း၊ အမွန္လြန္ေခတ္နဲ႔ ပုံျပင္ထဲေပ်ာ္တဲ့ က်ေနာ္တို႔လူသားေတြ (၃) နိဂုံး

လုပ္ဇာတ္သတင္း၊ အမွန္လြန္ေခတ္နဲ႔ ပုံျပင္ထဲေပ်ာ္တဲ့ က်ေနာ္တို႔လူသားေတြ (၃) နိဂုံး
ယူဗဲႏိုအာဟာရာရီ၊ The Globe and Mail (စက္တင္ဘာ ၂၀၁၈)
ဘာသာျပန္သာဂိ (မိုးမခ) မတ္ ၁၄၊ ၂၀၁၉

 ပကတိအမွန္တရားနဲ႔ ၾသဇာအာဏာတို႔သည္ အတူတူခရီးရွည္ မသြားႏိုင္ၾကေခ်။ လက္တြဲျပီး မၾကာမီပင္ လမ္းခြဲၾကရေလ့ ရွိပါတယ္။ သင္က ၾသဇာအာဏာလိုခ်င္ရင္ တခ်ိန္ခ်ိန္မွာေတာ့ျဖင့္ သင္လည္း ပုံျပင္ေတြ ေျပာရေပေတာ့မည္။ ေလာကၾကီး၏ ပကတိအမွန္တရား အရွိတရားကို သိရွိလိုရင္ သင္သည္ ၾသဇာအာဏာကို စြန္႔ပစ္မွ ျဖစ္မည္။ သင္ကိုယ္တိုင္က အမွန္အတုိင္း စတင္၀န္ခံေနျပီဆိုပါက ဥပမာ သင္ရဲ့ ၾသဇာအာဏာရဲ့ ရင္းျမစ္ေတြ လ်ဴိ႔၀ွက္ခ်က္ေတြကို ထုတ္ေျပာတာမ်ဳိး လုပ္လာရင္ သင္ရဲ့ မဟာမိတ္ေတြကို စိတ္ဆိုးလာေစမယ္၊ သင့္ေနာက္လိုက္ေတြကို စိတ္ပ်က္သြားေစမယ္။ ပုံမွန္လည္ပတ္ေနတဲ့ လႈမႈဘ၀ေနသားက်ေနတာေတြကို အေႏွာက္အယွက္ေပးလိုက္ရာ က်သြားပါလိမ့္မယ္။ ပညာရွင္ေတြဟာ သည္လိုမ်ဴိး ဒိြဟျဖစ္ရတဲ့ အၾကပ္အတည္းကို သမိုင္းတေလ်ာက္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ၾကရတယ္။ အမွန္ေနာက္ကို လိုက္မလား။ ၾသဇာအာဏာေနာက္လိုက္မလား။ လူေတြကို ပုံျပင္ဒ႑ာရီတခုခုဆီမွာ ယုံၾကည္သက္၀င္ေစျပီး စုစည္းညီညြတ္ထားတာကိုပဲ ေရြးခ်ယ္ၾကမလား။ သို႔မဟုတ္ လူေတြကို အမွန္အတိုင္း ထုတ္ေဖာ္တင္ျပျပီးေတာ့ လူေတြကို တစစီ ကြဲျပားသြားေစမလား။ ႏိုင္ငံေရးအယူ၀ါဒေတြ ဘာသာေရးအယူအဆေတြ ဘယ္ေလာက္ကြဲျပားေနၾကပါေစ အဲသည္နယ္ထဲက ထင္ရွားတဲ့ ပညာရွင္ေတြအားလုံးကေတာ့ သူတို႔ေတြက လူေတြ ညီညြတ္ေနေရးကို ေရြးခ်ယ္ၾကပါတယ္။ အမွန္သိသြားတာထက္ ပုံျပင္ဒ႑ာရီလုပ္ဇာတ္တခုခုေအာက္မွာ လူေတြ စုေ၀းညီညြတ္ေနၾကျခင္းကိုသာ ေရြးခ်ယ္ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလူေတြဟာ ၾသဇာအာဏာၾကီးမားေနၾကတာေပ့ါ။

လူမ်ဳိးဆက္ဟာ ပင္ကိုယ္အရ အမွန္ထက္ အာဏာကို ပိုအေလးသာၾကပါတယ္။ ကမာၻၾကီးကို သိရွိနားလည္ႏိုင္ဖို႔ ၾကိဳးစားၾကတာထက္ ကမာၻၾကီးကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ဖို႔သာ အားသန္ၾကတယ္။ ေလာကၾကီးကို နားလည္ေအာင္ ၾကိဳးစားတယ္ဆိုရာမွာလဲ သူတို႔က ေလာကၾကီးကို ဘယ္လို ခ်ယ္လွယ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားရင္ ေကာင္းမလဲဆိုတဲ့ နည္းလမ္းကို ေတြ႔ဖို႔အတြက္သက္သက္ နားလည္ေအာင္ ၾကိဳးစားၾကတာပါ။ ကဲသည္ေတာ့ သင္က ဒ႑ာရီေတြ ယုံတမ္းစကားေတြ မပါတဲ့  ေလာကအဖြဲ႔အစည္းမ်ဳိး ထူေထာင္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ သင္ဟာ လူမ်ဳိးဆက္ေတြဆီကေတာ့ ဒါမ်ဴိး ေမ်ာ္လင့္လို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ ခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္ေတြကို သြားေျပာရင္ေတာင္ ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္ႏိုင္မယ္။

သည္လိုေျပာလိုက္ေတာ့ fake news လုပ္ဇာတ္သတင္းေတြဆိုတာ ျပသနာမဟုတ္ပါဘူးလို႔ ဆိုခ်င္တာ မဟုတ္ပါ။ သည္လိုေျပာလိုက္ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ ဘာသာေရးဆရာေတြ လိမ္ခ်င္တိုင္း လိမ္လို႔ရတယ္လို႔ ခြင့္ျပဳခိုင္းတာ မဟုတ္ပါဘူး။ သည္လိုဆိုရင္ အရာအားလုံးက လုပ္ဇာတ္ေတြခ်ည္းပဲ၊ သည္ေတာ့ အမွန္ကိုေဖာ္ထုတ္တာဟာ အက်ဴိးမရွိဘူး၊ ရႈံးနိမ့္မွာပဲလို႔လည္း ေျပာခ်င္တာ မဟုတ္ပါ။ ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးနဲ႔ စာနယ္ဇင္းဆိုတာ ဘာမွ မကြဲျပားဘူး၊ သည္ပုပ္ထဲကသည္ပဲလို႔လည္း သေဘာထားရန္ မဟုတ္ပါ။ လုပ္ဇာတ္သတင္းေတြ ေနာက္ကြယ္မွာ အခ်က္အလက္အမွန္ေတြ ရွိေနပါတယ္။ ယူကရိမ္းမွာ ရုရွားစစ္သားေတြ တကယ္ကို စစ္တိုက္ေနတယ္၊ လူေတြ ေထာင္ခ်ီျပီး တကယ္ကို ေသေက်ပ်က္စီးေနၾကတယ္။ သိန္းခ်ီေသာ ျပည္သူေတြ အိုးအိမ္ေတြ စြန္႔ခြာေျပးေနရတယ္ဆိုတာ အမွန္ပကတိျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာေတာ့ သိၾကပါတယ္။ (သူတို႔ဘာသာ တရားေသာစစ္လို႔ ေျပာေျပာ၊ ျပည္ေထာင္စုၾကီး ျပန္ထူေထာင္တယ္ေျပာေျပာ၊ စစ္ျဖစ္ေနတာကိုေတာ့ ပုံဖ်က္လို႔ မရပါ)။

သည္အတြက္ေၾကာင့္ fake news ေတြဆိုတာကို ပုံမွန္ျဖစ္တာပဲလို႔ လက္ခံလုိက္တာထက္ သူတို႔ရဲ့ေနာက္မွာ အလြန္ခက္ခဲနက္နဲတဲ့ ျပသနာေတြ ရွိေနတာကို ရိပ္မိသိရွိထားဖို႔ လက္ခံထားဖို႔ကို ေျပာခ်င္တာပါ။ သည္ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔မွာ အမွန္နဲ႔ အမွားကို ခြဲျခားႏိုင္ဖို႔အတြက္ ပိုျပီး အားထုတ္ၾကိဳးပမ္းၾကဖို႔လိုတယ္ဆိုတာ သိၾကဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

ျပည္စုံမွန္ကန္မႈ အလုံးစုံကိုေတာ့ ေမ်ာ္လင့္မထားၾကပါနဲ႔။ တကယ္တန္း ပုံျပင္ဆိုတာကေတာ့ ေလာကၾကီးမွာ ျဖဴစင္ျခင္းနဲ႔ ဆိုးယုတ္ျခင္းဆိုတဲ့ ဘက္၂ဘက္သာ ရွိတယ္လို႔ ေတြးထင္ျပီး ေလာကၾကီးရဲ့ ရႈပ္ေထြးေပြလီမႈကို ျငင္းပယ္ဖို႔ ၾကိဳးစားေနျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ စိတ္ကူးယဥ္ျခင္း သက္သက္ပဲ။ ႏိုင္ငံေရးသမားဆိုတာ ဘယ္ေတာ့မွ အမွန္ကို အလုံးစုံ ပကတိအတုိင္း ထုတ္ေျပာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ သို႔ေသာ္ တခ်ဳိ႔ႏိုင္ငံေရးသမားကေတာ့ တျခားႏိုင္ငံေရးသမားေတြထက္ ပိုျပီး ေကာင္းမြန္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ ခ်ာခ်ီနဲ႔ စတာလင္ကို ယွဥ္ၾကည့္လိုက္ရင္ ခ်ာခ်ီေျပာတာကို စတာလင္ေျပာတာထက္ ပိုျပီး ယုံၾကည္ႏိုင္စရာ ရွိတယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ေရြးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ခ်ာခ်ီကိုယ္တိုင္လည္း သူ႔အက်ဴိးကို ၾကည့္ျပီး အမွန္ကို ပုံဖ်က္တယ္ဆိုေပမယ့္ ႏႈိင္းယွဥ္ခ်က္အရ နည္းနည္းေတာ့ ေတာ္ေသးတယ္ မဟုတ္လား။

ဒီလိုအလားတူပဲ သတင္းစာေတြဆိုတာ ဘက္လိုက္တာ မွားတာေတြ ပါၾကတာခ်ည္းပဲ။ ေျခာက္ျပစ္ကင္းေတြ မဟုတ္ၾကပါဘူး။ အျခားသတင္းစာေတြက စာဖတ္သူေတြကို မိႈင္းတိုက္ အပင္းသြင္းတာေတြလုပ္ေနေသာ္လည္း တခ်ဳိ႔သတင္းစာေတြကေတာ့ အမွန္ကို ရိုးရိုးသားသား ေဖာ္ထုတ္ဖို႔ ၾကိဳးပမ္းေနၾကတာ ရွိပါတယ္။ ၁၉၃၀ တုန္းက ထုတ္တဲ့ နယူးေယာက္တိုင္းနဲ႔ ပရာဒါ (ဆိုဗီယက္သတင္းစာ) ၂ ခုမွာ က်ေနာ္ကေတာ့ နယူးေယာက္တုိင္းသတင္းစာေျပာတာကို ပိုျပီး ယုံၾကည္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

က်ေနာ္တို႔အားလုံးရဲ့ အဓိကတာ၀န္ကေတာ့ ဘယ္ရင္းျမစ္ကေန သတင္းေတြ လာတာလဲ၊ ငါတို႔ရဲ့ ဘက္လိုက္တဲ့ အစြဲက ဘာလဲဆိုတာကို အခ်ိန္ေပးျပီး ေဖာ္ထုတ္ဖို႔ ဆင္ျခင္ၾကဖို႔ သတိထားၾကဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ပထမဦးဆုံးေျပာခ်င္တာကေတာ့ သင္ဟာ တကယ္ကို စိတ္ခ်ရတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္လိုခ်င္တယ္ဆိုရင္ ပိုက္ဆံေပးဖို႔ မႏွေျမာပါနဲ႔။ အလကား အခမဲ့ သတင္းဖတ္ေနရတယ္ဆိုရင္ သင္ကိုယ္တိုင္ဟာ ေရာင္းကုန္ပစၥည္းတခု ျဖစ္ေနျပီ။ (သင့္ကို သူမ်ားထံ ေရာင္းစားလိုက္ျပီလို႔ ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္)။ အကယ္၍ သံသယျဖစ္ဖြယ္သူေဌးၾကီးတဦးက သင့္ကို သည္လို ဆြယ္မယ္ - "မင္းကို တလ ၃၀ ေပးမယ္၊ အဲသည္အတြက္ တေန႔ ၁ နာရီ မင္းကို ငါက အပင္းသြင္းမယ္၊ ဦးေႏွာက္ေဆးပစ္မယ္၊ ငါ့ႏိုင္ငံေရးအယူအဆေတြ စီးပြားေရးသေဘာထားေတြကို သြတ္သြင္းမယ္ ..." ။ သင္ ဘယ္လိုလဲ လက္ခံလိုက္မလား။ အနည္းငယ္ေသာ လူျပိန္းေတြကေတာ့ လက္သင့္ခံခ်င္ၾကေပလိမ့္မယ္။ သည္လိုဆိုရင္ အဲသည္ သူေဌးၾကီးကပဲ အျခားပုံစံတမ်ဳိးနဲ႔ ခ်ည္းကပ္လာမယ္။ "မင္းကို တေန႔တနာရီ အပင္းသြင္းခြင့္ မႈိင္းတိုက္ခြင့္ေပးပါ။ ဒါေပမယ့္ မင္းဆီက ငါ တျပားမွ မယူဘူး၊ အခမဲ့ဆားဗစ္ လုပ္ေပးမွာ" လို႔ ဆိုရင္ေကာ။ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ လူေတြအတြက္ သည္ ဆြယ္တရားဟာ တပ္မက္လက္ခံခ်င္စရာၾကီး ျဖစ္သြားပါေတာ့တယ္။ သူတို႔ေတြလိုမ်ဴိးလည္း မလုပ္ပါနဲ႔။  (ေဖ့စ္ဘြတ္အခမဲ့သုံးျပီး ေဖ့စ္ဘြတ္က သြတ္သြင္းေနတဲ့ ေၾကာ္ျငာေတြ သတင္းေတြကို ၾကည့္ေနၾကတာနဲ႔ အလားတူမယ္ မဟုတ္လားဗ်)။

ဒုတိယအေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အေရးကိစၥတခုခုဟာ သင့္အတြက္ တကယ္ကို အေရးပါတယ္၊ အေရးၾကီးတယ္ဆိုရင္ သိပၸံနည္းက်ေရးသားထားတဲ့ စာေပဗဟုသုတေတြကို ခ်ည္းကပ္ ဖတ္ရႈျပီး ေလ့လာဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ သိပၸံနည္းက်ေဆာင္းပါးဆိုတာ ပညာရွင္ခ်င္းဆန္းစစ္လက္ခံတဲ့ စာေတြ၊ လူသိမ်ားထင္ရွားတဲ့ စာအုပ္တိုက္ၾကီးေတြက ထုတ္ေ၀တဲ့ စာအုပ္ေတြ၊ အမ်ားေလးစားတဲ့ ေက်ာင္းၾကီးေတြက ပါေမာကၡၾကီးေတြ ေရးတဲ့ စာေတြကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သိပၸံဆိုတာကလည္း သူ႔အတိုင္းအတာနဲ႔ သူ ရွိပါတယ္။ အတိတ္မွာ သိပၸံကိုယ္တိုင္က မွားခဲ့တာေတြ အမ်ားၾကီးပါပဲ။ သို႔ေသာ္လည္း ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာမွာေတာ့ျဖင့္ သိပၸံပညာရွင္အသိုင္းအ၀ိုင္းဆိုတာ အမ်ားအားကိုးရတဲ့ ဗဟုသုတရင္းျမစ္ၾကီးျဖစ္တယ္ဆိုတာကေတာ့ လက္ခံထားရပါလိမ့္မယ္။ အကယ္၍မ်ား ကိစၥတခုမွာ သိပၸံအသိုင္းအ၀ိုင္းက မွားေနတယ္လို႔ သင္က ယူဆတယ္ဆိုၾကပါစို႔ - ဒါလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္၊ သို႔ေသာ္လည္း သင္က အလုံးစုံမ်က္စိပိတ္ ဖင္ပိတ္ျပီး ျငင္းပယ္ေနတာ မဟုတ္ဘဲ သူတို႔၏ သီအိုရီတခုခုကိုသာ ျငင္းေနတာျဖစ္ေၾကာင္း သင္ကိုယ္တိုင္လည္း သိပါတယ္။ သင္လည္း ဒါကို မွားတယ္ဆိုတာ သက္ေသျပႏိုင္ေၾကာင္း ၾကိဳးစားႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဟိုလူေတြက ဒ႑ာရီေတြ ပုံျပင္ေတြ ဘုရားသခင္ေတြနဲ႔ ပစ္ေပါက္ျပီး သင့္ကို ပစ္ပယ္ၾကမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

သိပၸံပညာရွင္ေတြဘက္ကလည္း သူတို႔အလုပ္သူတို႔ လုပ္တဲ့ေနရာမွာ လူေတြနဲ႔ ပိုျပီး ပတ္သက္ႏိုင္ေအာင္ လူျပိန္းေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ ၀င္ပါ၀င္ၾကဖို႔ လိုအပ္ေနပါေသးတယ္။ လူေတြရဲ့ အျငင္းပြားမႈေတြဟာ သူတို႔၏ ေဆးပညာတို႔ သမိုင္းတို႔ နယ္ပယ္ေတြထဲအထိ ၀င္ေရာက္လာရင္ သူတို႔သေဘာထားေတြ အျမင္ေတြ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆို ၾကားသိေစဖို႔ လုပ္ကိုင္ရပါမယ္။ ေရွာင္ေနလို႔ မျဖစ္ပါဘူး။ 

မွန္ပါတယ္။ သူတို႔အလုပ္က ပညာရပ္ဆိုင္ရာသုေတသနေတြ လုပ္ဖို႔၊ ရလဒ္ေတြကို လူေတြမဖတ္ၾကတဲ့ သိပၸံဂ်ာနယ္ေတြမွာ ပုံႏွိပ္ေဖာ္ျပၾကဖို႔ အေရးၾကီးတယ္ဆိုတာလည္း လက္ခံပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း လူျပိန္းေတြ ဖတ္တဲ့ ေပၚျပဴလာသိပၸံဂ်ာနယ္လိုမ်ဴိးေတြမွာ ပုံေတြ ဇာတ္လမ္းေတြနဲ႔ တန္ဆာဆင္ျပီး လူေတြ နားလည္ေအာင္ သူတို႔ေတြ ေရးသားၾကဖို႔လည္း တန္းတူ အေရးၾကီးတဲ့အေၾကာင္း တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။

သည္လိုဆိုေတာ့ သိပၸံသမားေတြ သိပၸံပုံျပင္၀တၳဳေတြပါ ေရးၾကရေတာ့မွာလားေပါ့။ အင္း ဒါလဲ မဆိုးပါဘူး။ အႏုပညာဆိုတာ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းအတြက္ ပုံေဖာ္တဲ့ဆီမွာ အေရးပါတဲ့ က႑တရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ လူေတြ လိုက္မမီေသးတဲ့ ေအအိုင္တို႔ စက္၏သင္ယူျခင္း (maching learning)တို႔၊ ဥတုရာသီေျပာင္းလဲေနျခင္းတို႔ ကို လူျပိန္းေတြ နားလည္လာေအာင္ အခုလို ၂၁ ရာစုေခတ္ၾကီးထဲမွာ သိပၸံ၀တၳဳေတြကေန ေျပာျပရင္ ေကာင္းမွာပါ။ က်ေနာ္တုိ႔မွာ သိပၸံေကာင္းေကာင္းကို လိုေနျပီ။ ႏိုင္ငံေရးေထာင့္ကေန ၾကည့္ရင္ေတာ့ သိပၸံစာတမ္းေတြထက္စာရင္ သိပၸံ၀တၳဳေတြ သိပၸံဇာတ္လမ္းရုပ္ရွင္ေတြဟာ ပိုျပီးေတာ့ အက်ဴိးရွိမွာ အလြန္ေသခ်ာေနပါတယ္ ခင္ဗ်ား။

(ျပီးပါျပီ)

Ref: - https://www.theglobeandmail.com/opinion/article-why-some-fake-news-lasts-forever/