ခင္ေမာင္ေစာ (ဘာလင္) ● ရခိုင္ျပည္တြင္းရွိ ဘဂၤလီျပႆနာအၾကာင္းရင္း

ခင္ေမာင္ေစာ (ဘာလင္) ● ရခိုင္ျပည္တြင္းရွိ ဘဂၤလီျပႆနာအၾကာင္းရင္း
(မုိးမခ) ၾသဂတ္စ္ ၂၉၊ ၂ဝ၁၇

● နိဒါန္း
ကြၽန္ေတာ္တို႔ရခိုင္ေတြဟာ ပညာကိုတန္ဖိုးထားသူမ်ားျဖစ္ခဲ့ၾကလို႔ အဂၤလိပ္ေခတ္အတြင္းကလည္းေကာင္း၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကာစအခ်ိန္ကလည္းေကာင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္းရွိ ထိပ္တန္းရာထူးမ်ားကို ရခိုင္အမ်ားစုက ရယူထားခဲ့ၾကပါ တယ္။ မ်က္ေမွာက္ေခတ္မွာကေတာ့ ရခိုင္ျပည္ဟာ ဆင္းရဲမြဲေတမႈဒဏ္ကို အလူးအလဲခံေနရလို႔ ပညာတတ္မ်ားအလြန္နည္း ပါးသြားပါတယ္။  ျမန္မာအစိုးရရဲ႕ တရားဝင္စာရင္းအရ ခ်င္းျပည္နယ္ကို အဆင္းရဲဆံုးျပည္နယ္၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ကို ဒုတိယ အဆင္းရဲဆံုးျပည္နယ္လို႔သတ္မွတ္ထားေပမဲ့ စာေရးသူရဲ႕အျမင္မွာ ရခိုင္ျပည္နယ္နွင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားဟာ လက္ရွိအေျခ အေနမွာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕အဆင္းရဲဆံုးျပည္နယ္၊ ပညာေရးအဆင့္အတန္း အနိမ့္က်ဆံုးျပည္နယ္လို႔ ထင္ျမင္မိပါတယ္။ အ ေၾကာင္းကေတာ့ ခ်င္းတိုင္းရင္းသားအမ်ားစုဟာ နိုင္ငံျခားမွာေရာက္ရွိေနၿပီး လူငယ္အမ်ားစုမွာလည္း သက္ဆိုင္ရာ ခရစ္ ယာန္အသင္းမ်ားရဲ႕ေထာက္ပံ့မႈမ်ားေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာတြင္ ပညာသင္ၾကားလ်က္ရွိၾကလို႔ ခ်င္းပညာတတ္ဦးေရဟာ ရခိုင္ မ်ားထက္ မ်ားစြာသာေနေပလိမ့္မယ္။

ယခုေခတ္ရခိုင္လူငယ္မ်ားဟာ ပညာေကာင္းစြာမသင္ခဲ့ရလို႔ ဗဟုသုတလည္းနည္းပါးၿပီး မိမိတို႔၏သမိုင္းကိုမွ မိမိတို႔မသိ ေတာ့တဲ့အျဖစ္ကိုေရာက္ေနေၾကာင္း ဝမ္းနည္းစြာသိ ရွိရပါတယ္။ စာေရးသူူ ေရးသားထားတဲ့စာတမ္းမ်ားစြာရွိေပ မဲ့ အဲဒီစာ တမ္းမ်ားဟာ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ေရးသားထားလို႔ ပညာတတ္အလြန္နည္းပါးေနတဲ့ ယခုေခတ္ ရခိုင္ျပည္သူျပည္သားမ်ား အတြက္ အလွမ္းေဝးေနေပလိမ့္မယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္စာေရးသူဟာ ဒီစာတမ္းကို ျမန္မာဘာသာျဖင့္ တခါျပန္လည္ ေရးသားရ ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

● ရခိုင္ျပည္တြင္းရွိ မူဆလင္မ်ား
ရခိုင္ျပည္ထဲမွာရွိတဲ့ မူဆလင္ေတြကို အၾကမ္းအားျဖင့္ သံုးစုခြဲလို႔ရပါတယ္။  အၾကမ္းအားျဖင့္ ရမ္းျဗဲကြၽန္းနဲ႔ သံတြဲဘက္က ကမန္၊ သံတြဲခ႐ိုင္ထဲမွာရွိတဲ့ ေျမဒူးမူဆလင္ေတြနဲ႔ ရခိုင္တျပည္လံုးက ဘဂၤလီေတြျဖစ္ပါတယ္။  ဘဂၤလီေတြကိုလည္း ရခိုင္ဘုရင္ေခတ္ကတည္းကရွိေနတဲ့ဘဂၤလီ၊ ရခိုင္ျပည္ကိုအဂၤလိပ္သိမ္းၿပီးမွေရာက္လာတဲ့ ဘဂၤလီ၊ ဒုတိယကမၻာ စစ္အၿပီးနဲ႔ ျမန္ မာျပည္လြတ္လပ္ေရးရၿပီးမွ ထပ္ဝင္လာတဲ့ဘဂၤလီ၊ အေရွ႕ပါကစၥတန္လြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲအတြင္း ေရာက္လာတဲ့ဘဂၤလီ၊ ဘဂၤလားဒက္႐ွ္  လြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲေနာက္ပိုင္းေရာက္လာတဲ့ဘဂၤလီ၊ ဘဂၤလားဒက္႐ွ္ႏိုင္ငံထူေထာင္ၿပီး မွလူဦးေရေပါက္ကြဲမႈ ေၾကာင့္ ေရာက္လာတဲ့ဘဂၤလီဆိုၿပီး ထပ္ခြဲျခားႏိုင္ပါေသးတယ္။

● ရခိုင္ျပည္ထဲကို မူဆလင္မ်ား ဘယ္ေခတ္က စတင္ေရာက္ရွိသလဲ
ရခိုင္ျပည္ထဲကို မူဆလင္ေတြ ဘယ္အခ်ိန္ကစေရာက္သလဲဆိုရင္ အေစာဆံုး ၁၆ ရာစု အလယ္ပိုင္းေလာက္ကဘဲ ေရာက္ လာပါတယ္။ "႐ုိဟင္ဂ်ာ" ဆိုသူမ်ားဘက္ကေျပာေနၾကတဲ့ ၈ ရာစု ၉ ရာစုက သေဘၤာပ်က္ ဇာတ္လမ္းေတြဟာ ထိုးဇာတ္ ေတြဘဲ ျဖစ္ပါလိမၼယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုရင္ အေနာက္ဘဂၤလားနယ္ကို မူဆလင္ဘာသာေရာက္တာဟာ ခရစ္ႏွစ္ ၁၂၃ဝ ေနာက္ပိုင္းမွ ေရာက္ပါတယ္။ အဲသလိုဆိုေတာ့ အေရွ႕ဘဂၤလားနယ္ကို မူဆလင္ဘာသာ ဒီ့ထက္ ပိုေနာက္က်ၿပီးမွ ေရာက္ လာမွာ ေသခ်ာပါတယ္။

ဘဂၤလားနယ္မွာ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၇၅ဝ ျပည့္နွစ္၌ ဗုဒၵဘာသာဝင္ "ပါလာ" မင္းမ်ားက "ပါလာအင္ပါရာ" ကို ထူေထာင္ခဲ့တယ္။ ၁၂ ရာစုတြင္ ဗုဒၵဘာသာဝင္ "ပါလာမင္းဆက္မ်ား" ကို ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ "ေသနမင္းဆက္" က ျဖဳတ္ခ်ၿပီး ဟိႏၵဴအင္ပါရာကို ထူေထာင္တယ္။ မူဆလင္မ်ားက ဟိႏၵဴ ေသနမင္းဆက္ကိုျဖဳတ္ခ်ၿပီး မူဆလင္နိုင္ငံထူေထာင္သူမ်ားျဖစ္လို႔ ဘဂၤလားေဒသ တခုလံုးကို မူဆလင္တို႔သိမ္းပိုက္ခ်ိန္မွာ ၁၄ ရာစု အကုန္ပိုင္းမွသာျဖစ္ပါတယ္။  ဒီအခ်က္ေတြကိုေထာက္ရႈရင္ "႐ိုဟင္ဂ်ာ" ဆိုသူမ်ားရဲ႕သမိုင္းလိမ္လုပ္ဇာတ္မွာပါတဲ့ ၈ ရာစု ၉ ရာစုနွစ္မ်ားက သေဘၤာပ်က္ဇာတ္လမ္းမ်ားနဲ႔ အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းက ရခို္င္ျပည္ကို အစၥလာမ္ဘာသာဝင္မ်ားေရာက္ရွိေနတယ္ဆိုတဲ့ဇာတ္လမ္းဟာ ယုတၱိမရွိေၾကာင္း ထင္ရွားပါတယ္။  ၈ ရာစု ၉ ရာစုက ယခုေခတ္ ကမာၻေပၚမွာ မူဆလင္ဦးေရအမ်ားဆံုးရွိတဲ့ အင္ဒိုနီးရွားနိုင္ငံကိုေတာင္ မူဆလင္မ်ားမေရာက္ေသးပါ။ အင္ဒိုနီးရွားနိုင္ငံဟာ အဲဒီအခ်ိန္က သီရိဝိဇယနိုင္ငံေတာ္အျဖစ္ထင္ရွားခဲ့ၿပီး  ဗုဒၵဘာသာနိုင္ငံေတာ္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ခရစ္ သကၠရာဇ္ ၈၂၅ ကတည္ထားခဲ့တဲ့ "မ်ားလွေစတီ" လို႔ အဓိပၸါယ္ရတဲ့ Borobudur ေစတီႀကီးဟာ ကမာၻေပၚမွာအႀကီးဆံုး ဗုဒၵဘာသာေစတီႀကီးျဖစ္ၿပီး ယခုေခတ္အထိတည္ရွိေနပါေသးတယ္။ အဂၤလိပ္ေခတ္က ရခိုင္ျပည္မွာ ကိုလိုနီအရာရွိႀကီး အျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ စာေရးဆရာႀကီး ေမာရစ္ေကာလစ္ကလည္း "ဘဂၤလားနယ္ကို အစၥလမ္ဘာသာ ၁၂ဝ၃ ခုနွစ္က  စတင္ေရာက္ရႇိခဲ့ေပမဲ့   (ျမန္မာျပည္ပါဝင္တဲ့) အင္ဒိုခ်ိဳင္းနားကြၽန္းဆြယ္မွာေတာ့ ၁၄၃ဝ ခုနွစ္အထိ မူဆလင္ဘာသာ အေငြ႔အသက္မ်ားလံုးဝမရွိခဲ့" လို႔ အတိအလင္းေရးထားခဲ့ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ႐ုိဟင္ဂ်ာဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးသမားမ်ား သမိုင္းလိမ္ၿပီးေရးခဲ့တဲ့ ၈ ရာစု ၉ ရာစုက ရခိုင္ကမ္း႐ိုးတန္းမွာ အာရပ္သေဘၤာ ပ်က္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ဇာတ္လမ္းကို  ပံုျပင္လို႔သာ သေဘာထားၾကေစလိုပါတယ္။

● ကမန္ မူဆလင္မ်ား
ပါရွားစကားမွာ ကမန္ဆိုတာ "ေလး" ကိုေခၚတာျပစ္ၿပီး "ကမန္ခ်ီ" ဆိုတာ  ေလးသည္ေတာ္လို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ရခိုင္ ဘုရင္ေတြဟာ  ႏိုင္ငံျခားသားေတြကို ေၾကးစားစစ္သည္ေတာ္ေတြအျဖစ္  ငွားရမ္းထားေၾကာင္းကို ၁၆၃ဝ မွာ  ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ေတာ္ကို ဘရင္ဂီ်ဘာသာ သာသနာျပဳရန္ ေရာက္ရွိလာတဲ့ ေပၚတူဂီ ခရစ္ယန္ဘုန္းႀကီး မန္နရိေကး (Manarique) က မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ပါတယ္။ ပါရွန္နဲ႔အာဖဂန္ ေၾကးစားစစ္သည္ေတာ္ေတြဟာ ေလးသည္ေတာ္ေတြျဖစ္လို႔ သူတို႔ကို "က မန္" လို႔ ေခၚၾကတယ္။ လူဇင္ဘတ္ႏိုင္ငံသား ရခိုင္သမိုင္းပါရဂူ ယတ္ခ္လိုက္ဒါ (Jacques Leider) က  ရခိုင္ဘုရင္မ်ား ပါရွန္ နဲ႔အာဖဂန္ ေၾကးစားစစ္သည္ေတာ္ေတြ စတင္ခန္႔ထားခ်ိန္ကို  ၁၇ ရာစု အစပိုင္းေလာက္ကသာအေစာဆံုးျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္းေရးထားပါတယ္။

၁၆၆ဝ မွာ မဂိုအင္ပါယာမွာ မင္းသားေတြနန္းလုပြဲျဖစ္ၿပီး ညီေတာ္ ေအာ္ရန္ဇစ္ အႏိုင္ရတယ္။  ရႈံးတဲ့ေနာင္ေတာ္ ဘဂၤလားစား ရွာ႐ွဴဂ်ာဟာ မိသားစု၊ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါေတြနဲ႔အတူ ရခိုင္ျပည္မွာ လာၿပီးခိုလံႈတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္ စႏၵသုဓမၼက အစပိုင္းမွာ လိႈက္လိႈက္လဲလဲၾကိဳဆိုဧည့္ခံၿပီး ခိုလႈံခြင့္ေပးထားေပမဲ့ ၃ ႏွစ္ေလာက္ၾကာလာေတာ့ မဂိုမင္းသမီး အမီနာကို ေတာ္ေကာက္ မိဖုရားေျမႇာက္လိုေၾကာင္း ေတာင္းဆိုရာမွာ ျပႆနာတက္ၾကၿပီး  မဂိုေတြဟာ ဘာသာတူ  ကမန္  ေၾကးစားစစ္သည္ေတာ္ေတြ စည္း႐ံုးကာ ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ကို မီး႐ႈွိ႕ဖိုၾကံတာ မေအာင္ျမင္ဘဲ မဂိုေတြလည္း အသတ္ခံရတယ္။ ကမန္ေတြကေတာ့  ရမ္းျဗဲကြၽန္းနဲ႔ သံတြဲဘက္ကို ထြက္ေျပးသြားရတယ္။ အခုေခတ္မွာလည္း ဒီကမန္မ်ားကဆင္းသက္လာသူေတြကို  ရမ္းျဗဲ ကြၽန္းနဲ႔ သံတြဲဘက္မွာတြ႕ႏိုင္တယ္။ သူတို႔ဟာ မဂို ပါရွား႐ုပ္နဲ႔ အစၥလမ္ဘာသာကိုးကြယ္တာကလြဲရင္ အဝတ္အစား၊ စကား၊ ဓေလ့အားလံုးမွာ ရခိုင္ေတြနဲ႔ခြဲမရပါဘူး။ ကမန္ေတြဟာ ျမန္မာတိုင္းရင္းသား ၁၃၅ မ်ိဳးထဲမွာ ပါပါတယ္။

● ေျမဒူးမူဆလင္ေတြ
ဝါရင့္ရခို္င္နိိုင္ငံေရးသမားႀကီး ဘံုေပါက္သာေက်ာ္က ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားကို ရခိုင္ျပည္အတြင္းသို႔ ပထမဆံုးေရာက္ရွိတဲ့ မူဆ လင္အုပ္စုလို႔ ယူဆတယ္။ ေျမဒူးမူဆလင္အမ်ားစုဟာ သံတြဲခ႐ိုင္အတြင္းမွာ ေနၾကတယ္။

အမ်ားသိထားတဲ့သမိုင္းက ရခိုင္ျပည္ကို ဘုိးေတာ္ဦးဝိုင္းရဲ႕စစ္တပ္မ်ား ၁၇၈၄ ခုနွစ္က ဝင္ေရာက္သိမ္းပိုုက္ခ်ိန္မွာ ေရႊဘိုၿမိဳ႕ အနီးရွိ ေျမဒူးၿမိဳ႕ကေလးက မူဆလင္စစ္သား တပ္တတပ္ပါလာၿပီး ၎တို႔ကို သံတြဲခ႐ိုင္အတြင္း၌ ေနထိုင္ေစခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သူတို႔ကဆင္းသက္လာသူမ်ားကို ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားလို႔ေခၚတယ္။ သူတို႔ဟာ သံတြဲခ႐ုိင္မွာေနေပမဲ့ သံတြဲေဒ သသံုး ရခို္င္စကားကိုမသံုးဘဲ ေျမဒူးေဒသမွာေျပာတဲ့ အညာသံုးဗမာစကားကိုသာ ေျပာၾကတယ္။ သူတို႔မွာ မူဆလင္နာမည္ ရွိေပမဲ့ ဗမာနာမည္မ်ားျဖင့္သာ ေနေလ့ရွိတယ္။ အဝတ္အစားမွာလည္း အထက္အညာမွဗမာမ်ား ဝတ္ဆင္သလုိ ဝတ္ဆင္ၾက တယ္။

● ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားရဲ႕ဇစ္ျမစ္ကို လိုက္လံစိစစ္ၾကည့္ၾကပါစို႔
(၁)  ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၃၃ မွာ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းဗာႀကီး အေနာက္ဘဂၤါ ၁၂ ၿမိဳ႕ကို ျပန္သိမ္းစဥ္မွာ ဘဂၤလီ မိသားစုအပါအဝင္ စုစု ေပါင္း ၃ဝဝဝ ေက်ာ္ေလာက္ကို စစ္သုံ႔ပန္းအျဖစ္ ဖမ္းေခၚလာခဲ့တယ္။ သူတို႔ကို သံတြဲၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ ဆံေတာ္၊ အံေတာ္၊ နံေတာ္၊ ေစတီသံုးဆူမွာ အလုပ္အေကြၽးျပဳဖုိ႔ ဘုရားကြၽန္အျဖစ္ လွဴထားခဲ့တယ္။ ေနာက္ႏွစ္ေပါင္း ၆ဝ ေက်ာ္ ၇ဝ ေလာက္အၾကာမွာ ရခိုင္ဘုရင္ရာဇာႀကီးရဲ့သား အိမ္ေရွ႕မင္းသား သံတြဲစား မင္းခေမာင္းဟာ သံတြဲၿမိဳ႕ကေနၿပီး ခမည္းေတာ္ကို ပုန္ကန္ဖို႔ ၾကံတယ္။ သူ႕စစ္တပ္မွာ စစ္သားလိုေတာ့ ဘုရားကြၽန္ေတြကို ထည့္သံုးခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ မင္းခေမာင္းရဲ့စစ္တပ္ဟာ အမ္းၿမိဳ႕ အနီးမွာ ရခိုင္ဘုရင့္တပ္မေတာ္ရဲ့ ေခ်မႈန္းျခင္းကိုခံခဲ့ရၿပီး တပ္ပ်က္သြားတယ္။ မင္းခေမာင္းနဲ႔ အၾကံေပး ဥကၠာပ်ံကို အရွင္ ဖမ္းမိသြားၿပီး တပ္ပ်က္သြားတဲ့ ဘုရားကြၽန္ေတြဟာ ဗမာျပည္ကို ထြက္ေျပးသြားတယ္။ ဗမာျပည္ထဲေရာက္ေတာ့ ဗမာဘုရင္ က သူတို႔ကို ေျမဒူးၿမိဳ႕မွာ ေနေစတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတုိ႔ကို ေျမဒူးမူဆလင္လုိ႔ ေခၚတယ္။ သူတုိ႔က ေဆြစဥ္မ်ိဳးဆက္ ျမန္မာ ဘုရင္ကိုသစၥာခံၾကၿပီး စစ္မႈထမ္းၾကတယ္။

ဒီေတာ့ ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားရဲ႕ဘိုးေဘးဘီဘင္မ်ားဟာ သံတြဲၿမိဳ႕က ဘဂၤလီဘုရားကြၽန္မ်ားေပါ့။

(၂) "ေရြဘို ဒစ္စရိတ္ ေဂဇက္တီးယား" (Shwebo District Gazetteer) အပိုင္းတစ္ အခန္း ၃ တြင္ ေရးထားတာကေတာ့ ေျမဒူးမူဆလင္ေတြဟာ တပင္ေရႊထီး သံတြဲကဖမ္းေခၚသြားတဲ့ ဘဂၤလီဘရားကြၽန္ေတြရဲ႕ အဆက္အႏြယ္လုိ႔ ယူဆၾကတယ္။

ဗမာရာဇဝင္ေတြမွာ တပင္ေရႊထီး သံတြဲကိုသိမ္းႏိုင္ေၾကာင္း၊ ေျမာက္ဦးတိုက္ပြဲ႐ႈံးလုိ႔ တပ္ဆုတ္ခဲ့ရေၾကာင္းေရးထားေပမဲ့ ရ ခိုင္ရာဇဝင္ေတြမွာ တပင္ေရႊထီး သံတြဲကို မသိမ္းႏိုင္ေၾကာင္း၊ တပင္ေရႊထီးရဲ႕ ၾကည္းတပ္ဟာ ေတာင္ကုပ္ေတာင္ၾကား လမ္းမေရာက္မီနဲ႔ေရတပ္ဟာလည္း နဂေရအငူလို႔လည္းေခၚၾကတဲ့ "နဂါးရစ္" အငူ (ေမာ္တင္စြန္း) မွာ  ရခိုင္တပ္ေတြရဲ႕ အ တိုက္ခံရၿပီး တပ္ပ်က္လုနီးနီးျဖစ္တာေၾကာင့္ ရဟန္းေတာ္ေတြကိုအကူအညီေတာင္းၿပီး  တႏိုင္ငံနဲ႔တႏိုင္ငံ မက်ဴးေက်ာ္ေရး စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ၿပီး  တပင္ေရႊထီးနဲ႔ေယာက္ဖေတာ္ ေက်ာ္ထင္အေနာ္ရထာတို႔ ျပန္သြားရေၾကာင္း ေရးထားပါတယ္။

ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္  ေရႊဘိုဂဇက္တီးယားကလည္း ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားဟာသံတြဲက ဘဂၤလီဘုရားကြၽန္မ်ားရဲ႕ အဆက္အႏြယ္ သာျဖစ္ေၾကာင္း ေထာက္ခံထားပါတယ္။

(၃) ဝါရင့္နို္င္ငံေရးသမားႀကီး ဘံုေပါက္သာေက်ာ္က ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားဟာ ရခိုင္ဘုရင္မင္းဘာႀကီး ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၃၃ မွာ ေသာင္းထီးကြၽန္းမွဖမ္းေခၚလာတဲ့ ဘဂၤလီမ်ားျဖစ္ၿပီး သူတုိ႔ကို ဆံေတာ္၊ နံေတာ္နွင့္ အံေတာ္ဘုရားမ်ားတြင္ ဘုရားကြၽန္ မ်ားအျဖစ္လွဴထားခဲ့ေၾကာင္း၊ ရခို္င္ဘုရင္  စႏၵဝိဇယမင္းလက္ထက္ ေအဒီ ၁၇၁၃ ခုတြင္ ျမန္မာျပည္သို႔ ထြက္ေျပးေၾကာင္း ေရးထားပါတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္ စႏၵဝိဇယနဲ႔နန္းၿပိဳင္ဟာ အင္းဝက ဗမာဘုရင္ စေနမင္းျဖစ္တယ္။ စေနမင္းကိုဆက္ခံတဲ့ တနဂၤ ေႏြမင္းလက္ထက္မွာ ျမန္မာရာဇဝင္က်မ္းႀကီး ၃ ေစာင္ကိုျပဳစုခဲ့တဲ့ ရာဇဝင္ဆရာႀကီး ဦးကုလား ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ရာဇဝင္ ဆရာႀကီးကေတာ့ ထြက္ေျပးလာေသာဘုရားကြၽန္မ်ားအေၾကာင္း မွတ္တမ္းမတင္ခဲ့ပါဘူး။

ဘံုေပါက္သာေက်ာ္ကလည္း ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားဟာသံတြဲက ဘဂၤလီဘုရားကြၽန္မ်ားရဲ႕အဆက္အႏြယ္သာျဖစ္ေၾကာင္းေရး ထားပါတယ္။

(၄) မိုေရွ ေယဂါ (Moshe Yegar)ရဲ႕ The Muslim of Burma စာအုပ္မွာ ဗမာဘုရင္စေနမင္းဟာ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၇ဝ၇ ခု ႏွစ္တြင္ ရခိုင္ျပည္သံတြဲၿမိဳ႕ကို ဝင္ေရာက္သိမ္းပိုက္ေၾကာင္း၊ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာမူဆလင္မ်ားကို သံတြဲမွေခၚလာခဲ့ၿပီး  လူေပါင္း ၃ ေထာင္ခန္႔ကို ေျမဒူးနယ္တြင္ ေနထိုင္ေစခဲ့ေၾကာင္းေရးထားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာရာဇဝင္က်မ္းအေစာင္ေစာင္၊ ရခိုင္ရာဇဝင္က်မ္းအေစာင္ေစာင္နဲ႔ ျမန္မာမူဆလင္ ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ေရးတဲ့ ျမန္မာနိုင္ငံသမိုင္းစာအုပ္၊ မြန္အမ်ဳိးသား ဦးဘ သန္းေရးခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းသံုးျမန္မာရာဇဝင္စာအုပ္နဲ႔ ဦးကုလားရဲ႕ ျမန္မာရာဇဝင္က်မ္းအေစာင္ေစာင္မွာေတာ့ စေနမင္း သံ တြဲၿမိဳ႕ကို သိမ္းပုိက္ေၾကာင္း ေရးမထားပါဘူး။

မိုေရွ ေယဂါ (Moshe Yegar)  ရဲ႕အဆိုအရလည္း ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားရဲ႕ ဘိုးဘြားဘီဘင္မ်ားဟာ သံတြဲၿမိဳ႕ကဘဂၤလီဘုရားကြၽန္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ေထာက္ခံေနပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားရဲ႕ဇစ္ျမစ္ကို ေကာက္ခ်က္ခ်ရင္  ....

က။ သူတုိ႔ရဲ႕ဘိုးဘြားဘီဘင္မ်ားဟာ ဘဂၤလီမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း၊ အမ်ားစုမွာ သံတြဲကဘုရားကြၽန္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း၊

ခ။ မင္းဘာႀကီးသာမက ၎ကို ဆက္ခံတဲ့ရခိုင္ဘုရင္မ်ားကလည္း သံတြဲမွာ ဘုရားကြၽန္မ်ားထပ္မံလွဴခဲ့လို႔ ဘဂၤလီဘုရားကြၽန္ ဦးေရတိုးပြားလာေၾကာင္း၊

ဂ။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ေနာက္ထပ္ဝင္ေရာက္လာတဲ ့အုပ္စုမ်ားျဖစ္တဲ့ ကမန္၊ မဂို၊ စတာေတြနဲ႔  မူဆလင္ဘာသာတူျခင္းျဖစ္လို႔ ေသြးေနွာၿပီး လူဦးေရတိုးပြားလာနိုင္တယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုလည္း ေမ့မထားသင့္ပါ။

ဃ။ သူတို႔ သံတြဲၿမိဳ႕က ျမန္မာျပည္သို႔ ထြက္ေျပးတဲ့အႀကိမ္ေပါင္းကလည္း တႀကိမ္တည္းမဟုတ္ဘဲ အခြင့္အခါသင့္လွ်င္ သင့္သလို ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း၊

င။ ျမန္မာစစ္တပ္မ်ား ရခိုင္ျပည္ကို စစ္ခ်ီတဲ့အခါ ေျမဒူးမူဆလင္တပ္ရင္းကို ဘာေၾကာင့္ သံတြဲစစ္မ်က္ႏွာကို သာေခၚလာ ခဲ့ပါသလဲ။ ဗမာဘုရင္ ဘိုးေတာ္ဦးဝိုင္း၊ သားေတာ္ အိမ္ေရွ႕မင္းသားနဲ႔ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ႀကီးမ်ားဟာ ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားကို ေျမာက္ဦးစစ္မ်က္ႏွာ၊ အမ္းစစ္မ်က္နွာ၊ ရမ္းျဗဲစစ္မ်က္နွာ စတာေတြမွာမသံုးဘဲ သံတြဲစစ္မ်က္နွာမွာသာ သံုးခဲ့တာ မထူးဆန္း ဘူးလား။

စ။ ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားက မိမိတုိ႔ဘိုးဘြားဘီဘင္မ်ားေနခဲ့တဲ့ သံတြဲၿမိဳ႕ကို ျပန္လည္ေရာက္ရွိလိုပါတယ္၊ ျပန္လည္အေျခခ် လိုပါတယ္လို႔ ေတာင္းဆိုခဲ့တာ မျဖစ္နိုင္ဘူးလား။ ျမန္မာဘုရင့္တပ္မ်ားက ေျမဒူးမူဆလင္မ်ားကို သံတြဲခ႐ုိင္မွာ အေျခတ  က် ရြာတည္ၿပီး၊ ေနထိုင္ခဲ့ေစျခင္းဟာ စဥ္းစားစရာပါ။

● ဘဂၤလီကြၽန္မ်ား
ရခိုင္ေတြဟာ ဘဂၤလားနယ္မွာ ဘဂၤလားနယ္သားေတြကို ဝင္ဖမ္းၿပီး တခ်ိဳ႕ကိုလည္း ရခိုင္ျပည္မွာ ကၽြန္အျဖစ္ခိုင္းတယ္။ အခ်ိဳ႕ကို ဒတ္ခ်္ပိုင္ အေရွ႕အိႏၵိယကၽြန္းစု (ယခုေခတ္ အင္ဒိုနီးရွား) ကို သေဘၤာေတြနဲ႔ တင္ပို႕ေရာင္းခ်တယ္။ ဒတ္ခ်္သေဘၤာေတြဟာ ဒီကၽြန္ေတြကို ေျမာက္ဦးကေန ဘာတာဗီးယား (Batavia) ယခုေခတ္ ဂ်ာကာတာကို သယ္သြားတယ္။ ရခိုင္ျပည္ထဲမွာရွိတဲ့ ကၽြန္ေတြကို ေက်ာက္ေတာ္နဲ႔ ေျမာက္ဦးနားမွာ ထားတယ္။  အဲဒီ ဘဂၤလီအမ်ားစုကတာ့ ဗမာစကား၊ ရခိုင္စကားတို႔ိကိုေကာင္ းေကာင္းတတ္ၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕ကျမန္မာစာပါေရးတတ္ဖတ္တတ္ၾ ကတယ္။

● စတုတၳအုပ္စု
စတုတၳအုပ္စုကေတာ့ ၁၈၂၆ခုႏွစ္ ရႏၱပိုစာခ်ဳပ္အရ ရခိုင္တုိင္းနဲ႔ တနသၤာရီတိုင္းတုိ႔ အဂၤလိပ္ပိုင္ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္တုိ႔ တံခါးမရွိ ဓါးမရွိသြင္းလာတဲ့ အိႏၵိယတုိင္းသားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္ကေတာ့ ဘဂၤလားနယ္နဲ႔ နယ္ခ်င္းဆက္စပ္ေနေတာ့ စစ္တေကာင္းသား အမ်ားစုဟာ အလုပ္ၾကမ္းလုပ္ဖို႕ ရခိုင္ျပည္ထဲကို တံခါးမရွိ ဓါးမရွိ ဝင္လာၾကပါတယ္။ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္ကစၿပီး ဗမာတျပည္လံုးကို ျဗိတိသွ် အိႏၵိယ အင္ပါယာရဲ့ ျပည္နယ္တခုအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ အိႏၵိယတုိင္းသားေတြဟာ ရခိုင္ျပည္ထဲကုိေရာ ဗမာျပည္မႀကီးကိုပါ ေရကာတာက်ိဳးသလို ဝင္လာခဲ့ၾကပါေတာ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္း ဝင္လာတဲ့အိႏၵိယ တုိင္းသားေတြဟာ ဗမာျပည္ကို သူတုိ႔ရဲ့ ကိုလိုနီႏိုင္ငံသဖြယ္ ထင္ရာစိုင္းခဲ့ၾကတာေၾကာင့္ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡေတြျဖစ္ၿပီး အဓိက႐ုဏ္းေတြ မၾကာခဏျဖစ္ေပၚေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဂၤလိပ္အစိုးရဟာ ၁၉၂ဝ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ဆုိင္မြန္ေကာ္မရွင္ ကိုဖြဲ႕ၿပီး ဗမာျပည္ကို ျဗိတိသွ် အိႏၵိယ အင္ပါယာအတြင္း ဆက္ထားသင့္ မထားသင့္ စံုစမ္းအစီရင္ခံခိုင္းရပါေတာ့တယ္။ ဆိုင္မြန္ေကာ္မရွင္က ဗမာျပည္ကို ျဗိတိသွ် အိႏၵိယ အင္ပါယာထဲက ေစာႏိုင္သမွ် အေစာဆံုး ခြဲထုတ္ဖို႕ အၾကံေပးခဲ့ေပမဲ့ အေၾကာင္းအမ်ိဳးအမ်ိဳးေၾကာင့္ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္မွာမွ အဂၤလိပ္စကားနဲ႔ Crown Colony လုိ႔ေခၚတဲ့ သီးျခားကိုလိုနီ ျဖစ္လာပါတယ္။ သီဟိုဠ္ကြၽန္း (ယခုေခတ္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ)၊ ေဟာင္ေကာင္ကြၽန္း၊ မေလးယားတုိ႔ဟာလည္း Crown Colony မ်ား ျဖစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

● အစြန္းေရာက္မူဆလင္မ်ား ရခိုင္ျပည္ကို ခြဲထုတ္ရန္ ၾကံစည္ျခင္း
ဗမာျပည္ကို အိႏၵိယအင္ပါယာထဲက ခြဲမထုတ္ခင္မွာ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ပိုင္းက အစြန္းေရာက္ မူဆလင္ေခါင္းေဆာင္ တခ်ဳိ႕ ဟာ အိႏၵိယျပည္ ကရာခ်ိၿမိဳ႕ကိုသြားၿပီး မူဆလင္လိဂ္ Muslim League ေခါင္းေဆာင္ေတြကို အနည္းဆံုး ေမာင္ေတာနဲ႔ ဘူးသီးေတာင္နယ္ေတြျဖစ္ႏိုင္ရင္ ရခုိင္တိုင္းတခုလံုးကို ဗမာျပည္ထဲထည့္မေပးဘဲ အိႏၵိယထဲမွာထားခဲ့ဖုိ႔ တိုက္တြန္း ၾကပါ တယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတုိ႔အၾကံမေအာင္ဘဲ အဂၤလိပ္အစိုးရက ရခိုင္တိုင္းဟာ ရႏၱပိုစာခ်ဳပ္အရ ဗမာျပည္ထဲမွာပါခဲ့တာမို႔ ဗမာျပည္ ထဲမွာဘဲ ထည့္ေပးလိုက္ပါတယ္။

အဲဒီအခ်ိန္မွာ သီးျခားကိုလိုနီျဖစ္သြားျပီျဖစ္တဲ့ ဗမာျပည္ရဲ့ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးေစာက အိႏၵိယတုိင္းသားေတြ ဗမာျပည္ထဲကို ႏိုင္ငံ ကူးလက္မွတ္၊ ႏိုင္ငံဝင္ခြင့္လက္မွတ္ စတာေတြမပါဘဲ မလာရဘူး။ ဗမာျပည္ထဲမွာေနခ်င္ရင္ ဗမာစာ ဗမာစကားတတ္ရမယ္။ ဗမာတိုင္းရင္းသူတေယာက္ကိုယူထားေပမဲ့ အထက္အပါအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔မျပည့္စံုရင္ ဗမာျပည္ထဲမွာ ေနခြင့္မေပးႏိုင္ ဘူး စတဲ့ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြပါတဲ့ U Saw- Shankar စာခ်ဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တယ္။ အိႏၵိယတုိင္းသားေတြဘက္ကေတာ့ မေက် နပ္ဘူးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဒုတိယကမၻာစစ္ျဖစ္လာတာနဲ႔ ဗမာျပည္ကိုလည္း ဂ်ပန္သိမ္း၊ အိႏၵိယတုိင္းသားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား လည္း အိႏၵိယ ျပန္ေျပးျဖစ္သြားတယ္။ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္ ရခိုင္-ဘဂၤလီအဓိက႐ုဏ္းကိစၥကိုေတာ့ လူတုိင္းေလာက္သိေနတာေၾကာင့္ ကြၽန္ေတာ္မေျပာေတာ့ပါဘူး။

စစ္ၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာ စစ္တေကာင္းသားေတြ ရခိုင္ျပည္ထဲကို ျပန္ဝင္လာတယ္။ သူတုိ႔နဲ႔အတူ လူသစ္ေတြပါ ေခၚလာတယ္။ အဲဒီလူသစ္ေတြေၾကာင့္ ေမာင္ေတာနဲ႔ဘူးသီးေတာင္နယ္က ရခိုင္အမ်ားစုဟာ သူတုိ႔ရဲ့လယ္ယာေျမ စသည္တုိ႔ကို ဆံုးရံႈး သြားၿပီး ေတာင္ပိုင္းကို ဆင္းလာရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ဝင္လာတဲ့စစ္တေကာင္းသားအုပ္စုကို   ဒုတိယကမၻာစစ္အၿပီးနဲ႔ ျမန္မာျပည္လြတ္လပ္ေရးရၿပီးမွထပ္ဝင္လာတဲ့ ဘဂၤလီအုပ္စုလုိ႔ သတ္မွတ္မယ္။

၁၉၄၇ ခုႏွစ္မွာ ျဗိတိသွ် အိႏၵိယဟာ အိႏၵိယနဲ႔ပါကစၥတန္ဆိုတဲ့ Dominion ႏိုင္ငံ ႏွစ္ခုကြဲသြားတယ္။ ဗမာျပည္မွာေတာ့ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတုိ႔က Dominion အဆင့္ကိုမယူဘဲ လံုးဝလြတ္လပ္ေရးကိုသာ ေတာင္းဆိုေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္မွာ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ပိုင္းက အယူသည္း မူဆလင္အုပ္စုတစုဟာ ကရာခ်ိကိုသြားၿပီး ေနာင္ ပါကစၥတန္ေခါင္းေဆာင္  ျဖစ္လာမည့္ မိုဟာမက္ အလီဂ်င္းနားနဲဲ႔ေတြ႕ၿပီး ေမာင္ေတာ ဘူးသီးေတာင္နဲ႔ ရေသ့ေတာင္နယ္ေတြကို အေရွ႕ပါ ကစၥတန္ ထဲကို ထည့္ခိုင္းဘို႔ ေတာင္းဆိုခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဗမာ့ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက ဂ်င္းနားကို ဗမာျပည္ ျပည္တြင္း ေရးကိစၥမွာ ဝင္မစြက္ဘုိ႔ ခပ္ျပတ္ျပတ္ေျပာလိုက္တာကတေၾကာင္း၊   ဂ်င္းနားဟာ အာသံကို အေရွ႕ ပါကစၥတန္နယ္ထဲ ထည့္ဘို႔ၾကိဳးစားရာမွာ အေရးမလွခဲ့တာကတေၾကာင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း အဂၤလန္အသြား ေဒလီမွာ ေနရူးနဲ႔ ေတြ႕ၿပီးေနာက္ ကရာခ်ိမွာ ဂ်င္းနားနဲ႔ေတြ႕ခ်ိန္မွာ ဂ်င္းနားက ဗမာျပည္ကိစၥမွာ သူလံုးဝ ဝင္မစြက္ပါဘူးလုိ႔ ကတိေပးလိုက္ပါ တယ္။  ဒါေပမဲ့ ဗို္လ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းတုိ႔ က်ဆံုးသြားၿပီးေနာက္ပိုင္း ဗမာျပည္ လြတ္လပ္ေရးမရမီအခ်ိန္ကေလးအတြင္းမွာ မူဂ်ာဟစ္ သူပုန္ (၎အခ်ိန္က ဗမာအေခၚ ကုလားဆိုး) ဆိုတာ ေပၚလာတယ္။ အဲဒီ သူပုန္ေတြကို အဂၤလိပ္တပ္မွဴး  ေရာ္ဂ်ာ ကမ္ပက္ညႇက္ (Lt. Colonel Roger Campagnag) ဦးစီးတဲ့ ဗမာစစ္တပ္ေတြ ဘယ္လိုတိုက္ခဲ့ရတယ္ဆိုတာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ေဟာင္း ဦးတင္ဦးက အင္တာဗ်ဴးမွာ ေျပာသြားခဲ့ၿပီးျဖစ္လုိ႔ အက်ယ္မေျပာတာ့ပါဘူး။

လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာလည္း ဗမာ့လက္နက္ကိုင္တပ္ေပါင္းစုက  မူဂ်ာဟစ္ သူပုန္ေတြကို ဆက္တိုက္ေနရဆဲဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်င္းနား ကြယ္လြန္သြားၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ အေရွ႕ပါကစၥတန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းကေရာ စစ္ဘက္ကပါ ဒီမူဂ်ာဟစ္ သူပုန္ေတြကို ဥပေဒလြတ္ လက္တလံုးျခား ကူညီခဲ့တယ္။ ဥပမာျပရရင္ ဗမာဘက္ကတိုက္လိုက္ရင္ နယ္စပ္ေက်ာ္ၿပီး ထြက္ ေျပးတယ္။ ဗမာဘက္က ဖမ္းလုိ႔မရဘူး။ သူတုိ႔ကို ဖမ္းေပးပါလုိ႔ေျပာရင္လည္း ဖမ္းမေပးဘူး။ ေနာက္ဆံုး မူဂ်ာဟစ္သူပုန္ေခါင္း ေဆာင္ ကာဆင္ဟာ ေကာ့ဘဇားေခေၚ ဖေလာင္းခ်ိတ္ၿမိဳ႕မွာရွိေနတာကို ဗမာအစိုးရက အေထာက္အထား အခိုင္အလံုနဲ႔ တင္ျပၿပီး ေတာင္းဆိုေပမဲ့ ပါကစၥတန္အစိုးရက ကာဆင္ကို သူတုိ႔အက်ယ္ခ်ဳပ္ခ်ထားပါတယ္လုိ႔ဘဲ အေၾကာင္းျပန္ခဲ့ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာဘဲ အေရွ႕ပါကစၥတန္က တရားမဝင္ခိုးဝင္တဲ့သူေတြဟာလည္း ရခိုင္တိုင္းထဲကို နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ေရာက္ရွိလာ ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က နယ္စပ္ကိုျဖတ္ၿပီး ေျခလ်င္ကူးလာတယ္။ တခ်ိဳ႕က ေလွသမၺာန္ေတြနဲ႔ အုပ္စုလိုက္ ညအခ်ိန္မွာ ခိုးကူး ၾကတယ္။ အဲဒါကို ေဒသခံ ပိုက္ဆံခ်မ္းသာတဲ့မူဆလင္မ်ားက သူတုိ႔ပိုင္ အုန္းေတာေတြ လယ္ေတြထဲမွာ ဝွက္ထားေပးၿပီး ဗမာစကားနဲ႔ ရခိုင္စကားကို ျဖတ္လမ္းနဲ႔ သင္ေပးတယ္။ ဗမာစကား ရခုိင္စကား ထမင္းစားေရေသာက္တတ္ျပီဆိုရင္ ဒီမူဆ လင္မ်ားဟာ အနီးအနားက ၿမိဳ႕ရြာေတြကို ကူးသြားၾကတယ္။ လူဝင္မႈ ႀကီးၾကပ္ေရးတုိ႔ နယ္ျခားပုလိပ္တုိ႔က စစ္ေဆးရင္လည္း ရြာခံဘဂၤလီမ်ားကအစ ဘဂၤလီသူႀကီးအဆံုး ဝိုင္းၿပီး ဒီလူေတြဟာ ဒီရြာမွာေမြး ဒီရြာမွာႀကီးတဲ့သူေတြပါလုိ႔ လိမ္ညာေပး ၾကတယ္။ အဲဒီလိုနဲ႔ ၁၉၅၈ခုႏွစ္ အမ်ိဳးသား မွတ္ပံုတင္ ကဒ္ျပား စေပၚလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ဲဘဂၤလီမ်ား အနည္းဆံုး တသိန္းေက်ာ္ ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံသား မွတ္ပံုတင္ကဒ္ျပားကို ရသြားၾကတယ္။ ဦးႏုအစိုးရကလည္း ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ရခိုင္ေတြနဲ႔ ရတည (ရခိုင္တုိင္းရင္းသား ညီညြတ္ေရး ပါတီ) က အမတ္ေတြဟာ ဖဆပလကိုမေထာက္ခံဘဲ အတိုက္အခံ ပမညတကို ေထာက္ခံၾကတာေၾကာင့္ အၿငိဳးထားၿပီး ခိုးဝင္လာတဲ့ဲဘဂၤလီမ်ား လိမ္လည္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသားျဖစ္လာၾကတာကို မ်က္စိ မွိတ္ၿပီး ၾကည့္ေနခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ၁၉၅၆ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဘူးသီးေတာင္။ ေမာင္ေတာ မဲဆႏၵနယ္ေတြမွာ ဦးစံ ထြန္းေအာင္ (ေဒါက္တာေအးခ်မ္း၏ဖခင္) နဲ႔ ကမန္ မူဆလင္အမ်ိဳးသား ေရွ႕ေန ဦးဖိုးခိုင္တုိ႔ ရႈံးနိမ့္ၾကၿပီး အဗၺဒူ ဂါဖါး၊ စူလတန္ မာမြတ္၊ အဘူေဘာ္ေရွာနဲ႔ အဘူခိုင္ဆိုတဲ့ ဘဂၤါလီ အမတ္ေလးေယာက္ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္နဲ႔ လူမ်ိဳးစု လႊတ္ေတာ္ ကို တက္ခြင့္ရသြားတယ္။ သူတုိ႔ကေတာ့ ရခိုင္ျပည္မွာေမြးၿပီး ရခိုင္ျပည္မွာ ႀကီးတဲ့သူေတြမို႔လုိ႔ ရခိုင္စကားနဲ႔ ဗမာစကားအျပင္ သူတုိ႔ရဲ့မိခင္ဘာသာျဖစ္တဲ့ ဘဂၤလီစကားကိုပါ ေကာင္းစြာတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီအမတ္ေတြက ဦးႏုအစိုးရကို ေထာက္ခံၾကပါ တယ္။ ဒါေပမဲ့ ၁၉၅ဝ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လမွာ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ နာမည္ကိုစထြင္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ အဗၺဒူဂါဖါးကိုယ္တုိင္ လႊတ္ေတာ္ ထဲမွာ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့နာမည္ကို မသံုးႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ အေၾကာင္းကေတာ့ သူတုိ႔ေလးဦးထဲမွာ ဝါအႀကီးဆံုးျဖစ္တဲ့ စူလတန္မာမြတ္ က အဲဒီနာမည္ကို လက္မခံလုိ႔ပါဘဲ။ စူလတန္မာမြတ္ကေတာ့ ရခိုင္ေန မူဆလင္ (Arakani Muslim) ဆိုတဲ့နာမည္ကို ပို သေဘာက်ပံု ရပါတယ္။

ဦးႏုနဲ႔ ဦးဗေဆြတုိ႔ဟာ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ မဲဆြယ္ခဲ့စဥ္က ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့နာမည္ကို မဆင္မျခင္ သံုးခဲ့ၾက တယ္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္နဲ႔ ဒုတိယဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေတြကိုယ္တုိင္က ဒီနာမည္ကို ေပါက္လႊတ္ပဲစားသံုးလိုက္ေတာ့ တခ်ဳိ႕သတင္းစာေတြ စာေရးသူေတြကလည္း လိုက္ေရးလာၾကတာေပါ့။ ေနာက္ဆံုး နာမည္ေက်ာ္ ျမန္မာ့သမိုင္းဆရာႀကီး G. H. Luce ကုိယ္တိုင္ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္က ေရးခဲ့တဲ့စာတမ္းတခုမွာ အဲဒီနာမည္ကို ထည့္သြင္းေရးသားခဲ့တာကို ေတြ႕ရတယ္။ အဂၤလိပ္ေခတ္ တေခတ္ လံုးမွာေတာ့ ဒီနာမည္ကို တခါမွ မသံုးဘူးပါဘူး။ အိမ္ေစာင့္အစိုးရေခတ္မွာေတာ့ ဒီနာမည္ေပ်ာက္သြားတယ္။

၁၉၆ဝ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ မဲဆြယ္ၾကေတာ့ သန္႔ရွင္း ဖဆပလက ဦးႏုေရာ တည္ျမဲ ဖဆပလက ဦးဗေဆြေရာ ဒီနာ မည္ကို မဆင္မျခင္ သံုးၾကျပန္တယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲႏိုင္ၿပီး ဦးႏုဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာခ်ိန္မွာ ဒီ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ ဘာသာစကားကို ဗမာ့အသံမွာ အဂၤလိပ္နဲ႔ ဟင္ဒူနီစတန္နီဘာသာတုိ႔နဲ႔အတူ အသံလႊင့္ခြင့္ျပဳခဲ့တယ္။ အဲဒါကို ကုလားေတြကဂုဏ္ယူၿပီး ႐ုိဟင္ဂ်ာကို တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ ဦးႏုက အသိအမွတ္ျပဳတယ္လုိ႔ ေျပာေနၾကတယ္။ အဲဒီလိုဆိုရင္ အဂၤလိပ္နဲ႔ ဟင္ဒူနီစတန္နီ ဘာသာစကားေတြဟာလည္း အလုိလိုေနရင္း တိုင္းရင္းဘာသာစကားေတြ ျဖစ္ကုန္ၾကေတာ့မွာေပါ့။

၁၉၆ဝ ခုႏွစ္ ဦးႏုအစိုးရေခတ္မွာ ေနာက္ဆံုးက်န္ခဲ့တဲ့ မူဂ်ာဟစ္သူပုန္ေတြ လက္နက္ခ်တယ္။ အဲဒီလက္နက္ခ်ပြဲ အခမ္း အနားမွာ ဒုကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ (ၾကည္း) ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ ေအာင္ႀကီးက အဲဒီ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့အသံုးအႏႈံုးကို မဆင္မျခင္ သံုး ႏႈံးလိုက္ျပန္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ရန္ကုန္ကို ျပန္ေရာက္တဲ့အခ်ိန္မွာ သူ႕ရဲ့ အထက္က ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ေနဝင္းက သူ႔ကို ေကာင္းေကာင္းဆဲတယ္ဆိုတဲ့သတင္းေတြ ထြက္လာတယ္။ ေနာက္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔မွာ ဦးႏုအစိုးရကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းက အာဏာသိမ္းလိုက္ေတာ့ တိုင္းျပည္ထဲမွာ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ စကားမၾကားရေတာ့ဘူး။ ဗမာ့အသံမွာလည္း ႏိုင္ငံျခားဘာသာ အစီအစဥ္မွာ အဂၤလိပ္ဘာသာတခုဘဲ လႊင့္ခြင့္ရေတာ့တယ္။ ဟင္ဒူနီစတန္နီေရာ ႐ုိ ဟင္ဂ်ာပါ လႊင့္ခြင့္မျပဳေတာ့ဘူး။ ဒါေပမဲ့ တဘက္မွာလည္း ရခိုင္ျပည္ထဲကို ခိုးဝင္တဲ့ဘဂၤလီမ်ားက ရွိဆဲဘဲ။ ျမန္မာ လူဝင္မႈ ႀကီးၾကပ္ေရးေတြ ေဖာက္ျပန္မႈေတြလည္း ပါတာေပါ့။

အႀကီးဆံုး လူဝင္မႈ လႈိင္းႀကီးကေတာ့ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ လြတ္ေျမာက္ေရး စစ္ပြဲလုိ႔ ေခၚတဲ့ အေရွ႕ပါကစၥတန္နဲ႔ အေနာက္ပါကစၥတန္ ႏွစ္ျခမ္းကြဲၿပီး ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ခ်ိန္မွာပါ။ အဲဒီအခ်ိန္က ဘီဘီစီ သတင္းဌာနဲ႔ ေၾကညာခ်က္အရ အိႏၵိယျပည္ထဲမွာ အေရွ႕ပါ ကစၥတန္ စစ္ေျပးဒုကၡသည္ ဆယ္သန္းေရာက္ေနၿပီး ျမန္မာျပည္ထဲမွာလည္း တသန္းခြဲကေန ႏွစ္သန္းအထိ ေရာက္ေနႏိုင္ တယ္လုိ႔ ခန္႕မွန္းတယ္။ အိႏၵိယအစိုးရကေတာ့ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းရွိၿပီး ကုလသမဂၢနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြကို ေဖာ္ျပ လိုက္ၿပီး အကူအညီေတာင္းတယ္။ ဗမာျပည္ဘက္ကေတာ့ ဗိုလ္ေနဝင္းရဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီဟာ ကုလသမဂၢနဲ႔ ႏုိင္ငံ တကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြဝင္လာမွာကို အရမ္းေၾကာက္ၿပီး ဘယ္သူ႕ကိုမွမဖိတ္ေခၚဘဲ ရွိတ္မူဂ်ီဘုိ ရာမန္ရဲ့ အဝါမီလိဂ္ အစိုးရကို ခ်က္ခ်င္းအသိအမွတ္ျပဳလုိက္ၿပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံ သေဘာတူညီခ်က္နဲ႔ စစ္ေျပးဒုကၡသည္ေတြကို ျပန္ပို႔ဖို႔လုပ္တယ္။

ရွိတ္မူဂ်ီဘုိ ရာမန္ ကလက္ခံပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဗမာျပည္ရဲ့ အရသာကိုသိသြားတဲ့ ဘဂၤလီအမ်ားစုကေတာ့ တျဖည္းျဖည္း တရားမဝင္ ျပန္လည္ဝင္ေရာက္လာၾကတာပါဘဲ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ၁၉၇၅ ခုႏွစ္က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ သံအမတ္ အျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ မစၥတာကိုင္ဇာက  ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ တရားမဝင္ေရာက္ရွိေနေသာ ဘဂၤလာ ေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံ သား ငါးသိန္းေက်ာ္ရွိေနေသးေၾကာင္း  သူ႔ကိုေျပာတယ္လို႔ ျမန္မာျပည္ဆိုင္ရာျဗိတိသွ်သံအမတ္  O'Brien က သူ႕အစိုးရဆီနဲ႔ ဓနသဟာယႏိုင္ငံမ်ားအဖြဲ႕ဆီကိုပို႔တဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ေရးထားပါတယ္။ (ဒီစာရဲ႕ဖိုတိုေကာ္ပီ စာေရးသူဆီမွရွိပါတယ္)။  ဒီ ဘဂၤလီေတြကိုေတာ့ အေရွ႕ပါကစၥတန္လြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲအတြင္း ေရာက္လာတဲ့ဘဂၤလီ၊ ဘဂၤလားဒက္႐ွ္ လြတ္လပ္ေရးစစ္ပြဲ ေနာက္ပိုင္းေရာက္လာတဲ့ ဘဂၤလီလူဝင္မႈလႈိင္းႀကီးလို႔ ေခၚႏိုင္ပါတယ္။

အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္မွာ စစ္တပ္အာဏာသိမ္းမႈျဖစ္တယ္။ ပါကစၥတန္ဘက္ယိမ္းတဲ့ဂိုဏ္းက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဇီယာ အူရာမန္ အာဏာရလာတယ္။ ရွိတ္မူဂ်ီဘုိရာမန္နဲ႔ မိသားစုတစုလံုး အသတ္ခံရတယ္။ အခု လက္ရွိဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ရွိတ္ဟာဆီနာ ဟာ လန္ဒန္မွာ ပညာသင္ေနဆဲမို႔ ကံေကာင္းၿပီး လြတ္သြားတယ္။ ပါကစၥတန္၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ တ႐ုတ္၊ အ ေနာက္အုပ္စုနဲ႔နီးစပ္တဲ့ အာရပ္ႏိုင္ငံေတြက ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံကို အသိအမွတ္ျပဳလာၾကတယ္။ ရွိတ္မူဂ်ီဘုိ ရာမန္ ေခတ္ တုန္းကေတာ့ ဆိုဗီယက္ ႐ုရွား။ အေရွ႕အုပ္စုတုိ႔နဲ႔ နီးစပ္လြန္းတာေၾကာင့္ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံကို အေနာက္ အုပ္စုနဲ႔ တ႐ုတ္ တုိ႔က အသိအမွတ္ မျပဳၾကပါဘူး။

အဲဒီအခ်ိန္မွာဘဲ ဗမာျပည္မွာ တ႐ုတ္နယ္စပ္က ဗကပျပႆနာေတြေၾကာင့္ မဆလအစိုးရဟာ တ႐ုတ္နဲ႔ ျပႆနာတက္ ေနတယ္။ ဗကပေတြကို ဗံုးၾကဲတယ္။ ျမန္မာ့ေလတပ္က ကိုးရီးယားစစ္လက္က်န္ ေခတ္မမီေတာ့တဲ့ ဂ်က္တိုက္ေလယဥ္ ငါးစင္းကို တ႐ုတ္ကပစ္ခ်လို္က္တယ္လို႔ ဗမာအစိုးရကိုမၾကိဳက္သူေတြက သတင္းလႊင့္တယ္။ ဗမာျပည္ထဲမွာေတာ့ ေတာင္ ကိုတိုက္မိလုိ႔ ပ်က္က်သြားတယ္လုိ႔ဘဲ ေၾကညာတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာဘဲ မဆလအစိုးရဟာ ရခုိင္ျပည္ထဲမွာ ဘဂၤါလီဦးေရ ေဖာင္းပြေနတာကိုသတိထားမိၿပီး နဂါးမင္းစစ္ဆင္ေရးလုပ္တယ္။ ဘဂၤလီမ်ား သိန္းနဲ႔ခ်ီၿပီး ဘဂၤလားဒက္ရွ္ကို ထြက္ေျပးၾကတယ္။

ဒါေပမဲ့ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္နဲ႔ အရမ္းအလြမ္းသင့္ေနတဲ့ အေမရိကန္။ တ႐ုတ္စတဲ့ ႏိုင္ငံႀကီးေတြရဲ့ ဖိအားေပးမႈေတြေၾကာင့္ တ ေၾကာင္း။ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရးေတြ လာဘ္စားၿပီးထုတ္ေပးထားတဲ့ တရားမဝင္ အမ်ိဳးသားမွတ္ပံုတင္ကဒ္ျပားေတြေၾကာင့္ တေၾကာင္း ထြက္ေျပးတဲ့လူထက္ ပိုမ်ားတဲ့လူေတြကို ျပန္လက္ခံလိုက္ရတယ္။

ေနာက္တခါ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ဘဂၤလားဒက္႐ွ္ႏိုင္ငံထူေထာင္ၿပီး မွလူဦးေရေပါက္ကြဲမႈေၾကာင့္ ေရာက္လာတဲ့ဘဂၤလီေတြေၾကာင့္ ျပည္သာယာ စစ္ဆင္ေရးလုပ္ေတာ့လည္း ဒီအတုိင္းဘဲ။ တ႐ုတ္ကေတာ့ ဖိအားမေပးေတာ့ပါဘူး။  နဝတနဲ႔အရမ္း အလြမ္း သင့္ေနလို႔ပါဘဲ။ ဒါေပမဲ့ အေနာက္အုပ္စုနဲ႔ အစၥလမ္ႏုိင္ငံေတြရဲ့ ဖိအားက မဆလေခတ္မွာထက္ ပိုၿပီးျပင္းထန္လာတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ နဝတဟာ မဆလထက္နာမည္ ပိုပ်က္ခဲ့လုိ႔ပါဘဲ။

တခ်ိန္တည္းမွာ  အသားထဲက ေလာက္ထြက္ဆိုသလို ဗမာအတုိက္အခံတခ်ိဳ႕ဟာ ငါနဲ႔မတူ ငါ့ရန္သူ။ ငါ့ရန္သူရဲ့ ရန္သူဟာ ငါ့မိတ္ေဆြ ဆိုတဲ့ထံုးကို ႏွလံုးမူၿပီး ဒီ႐ုိဟင္ဂ်ာေတြဘက္ ဝါဒဝင္ျဖန္႔ေပးၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕ အတိုက္အခံ အဖြဲ႕အစည္းေတြဆိုရင္ အာရပ္ႏိုင္ငံေတြကေပးတဲ့ ပိုက္ဆံေတြကိုယူၿပီး ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုသူေတြအတြက္ သမိုင္းလိမ္ၿပီး ဝါဒျဖန္႕စာေစာင္ေတြ ျမန္မာဘာ သာနဲ႔ေရာ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ပါ ေရးသားေပးၾကတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ဒီတခါမွမရွိဘူးတဲ့ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ နာမည္ဟာ ကမၻာေက်ာ္ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။

ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံရဲ႕လူဦးေရတိုးပြားမႈဟာ အဆမတန္ႀကီးထြားေနၿပီး လူဦးေရေပါက္ကဲြမႈ ျဖစ္လာၿပီး အိမ္နီးခ်င္းျမန္မာနဲ႔ အိႏၵိယျပည္ေတြထဲခိုးဝင္ၾကလို႔ အိႏၵိယနယ္ျခားေစာင့္တပ္ကပစ္သတ္ခဲ့တဲ့ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံသားေတြ ရာေက်ာ္ေနပါၿပီ၊  အာသံေဒသခံတိုင္းရင္းသားေတြနဲ႔ တရားမဝင္ေနထိုင္သူ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံသားေတြ လူမ်ိဳးေရး ပဋိပကၡေတြျဖစ္ၿပီး အဓိက ႐ုဏ္းေတြေၾကာင့္ ေသေၾကပ်က္စီးမႈေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အိႏၵိယဟာ အႏုျမဴလက္နက္ ပိုင္ႏိုင္ငံႀကီးျဖစ္တဲ့အျပင္ အိႏၵိယ အစိုးရအဆက္ဆက္ဟာ ဒီမိုကေရစီနည္းနဲ႔အေရြးခ်ယ္ခံထားရတဲ့အစိုးရေတြျဖစ္လို႔ ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ ဝင္မစြက္ရဲပါဘူး။

ျမန္မာစစ္အစိုး႐အဆက္ဆက္ကေတာ့ နာမည္မေကာင္းခဲ့လို႔ ဝိုင္းပယ္ခံႏိုင္ငံျဖစ္ခဲ့ရၿပီး အမွန္ကိုေျပာေပမဲ့ 'က်ားက်ား မီး ယပ္' အလုပ္ခံခဲ့ရတယ္။ ဘဂၤလာေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံသားေတြေလွနဲ႔ထြက္သြားၿပီး ေရာက္ရာႏိုင္ငံမွာ ျမန္မာျပည္က '႐ုိဟင္ဂ်ာ' ဆိုၿပီး ညာၾကတယ္၊  ျမန္မာစကားျပန္ေခၚလာေပးေတာ့လည္း ျမန္မာစကားမတတ္ဘူး။ ဘဂၤလီစကားျပန္ေပးပါလို႔ေျပာ လာျပန္ တယ္၊ အဲဒီလိုလူေတြကို ျမန္မာျပည္ကလူေတြဆိုၿပီး မီဒီယာတခ်ဳိ႕က ဝင္လိမ္ေပးၾကတယ္။  အဂၤလန္က လာပါတယ္ဆိုၿပီး ႐ုရွားစကားျပန္ေတာင္းတဲ့သူေတြကို က်ဳပ္တို႔က မတရားသက္ေသဝင္လုပ္ရင္ သူတို႔လက္ခံမွာလားလို႔သာ ေမးခ်င္ပါတယ္။

အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ "ယာရွင္ကို ေမ်ာက္ေမာင္း" "သူခုိးကလူလူဟစ္" ဆိုတဲ့ စကားပံုေတြအတုိင္း  အစြန္းေရာက္မူဆလင္မ်ားရဲ့ မတရား ဝါဒျဖန္႕မႈကို  ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရ၊ ဗမာေတြနဲ႔ ရခိုင္ေတြဟာ ကမၻာတဝွမ္းမွာ ခံေနရပါတယ္။ သမိုင္းလိမ္ ဓါတ္ပံု လိမ္ေတြကိုျပၿပီး ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ မူဆလင္ အဓိက႐ုဏ္း ျဖစ္သလိုလို ရခုိင္နဲ႔ဗမာေတြကဘဲ အင္မတန္ သနားစရာေကာင္းတဲ့ ႐ုိဟင္ဂ်ာေတြကို ေသြးေခ်ာင္းစီး သတ္ေနသလိုလို ကမၻာအႏွံ႔မွာ ေလွ်ာက္ၿပီး ဝါဒျဖန္႕ၾက ပါေတာ့တယ္။ အဲဒီ ဝါဒျဖန္႕ခ်က္ဟာ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအပါအဝင္ အေနာက္တုိင္း ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ထိေရာက္မႈမရွိလွေပမဲ့ မ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္ မ်ားတဲ့ မူဆလင္ကမၻာမွာေတာ့ အေတာ္ေလးထိေရာက္မႈရွိၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရဟာ ဖိအားေပးတာတုိ႔ ျခိမ္းေျခာက္တာတုိ႔ လုပ္တာကို ခံေနရပါတယ္။

တရားကို နတ္ေစာင့္ဆိုတဲ့ စကားရွိေပမဲ့ အဲဒီတရားကိုေစာင့္တဲ့နတ္ဟာ မ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္ အစၥလမၼစ္နတ္ဆိုးကို ေလာေလာ ဆယ္မွာေတာ့ ႏိုင္ဦးမယ္မထင္ပါ။ ေရရွည္မွာေတာ့ ဓမၼဟာ အဓမၼကိုႏုိင္တတ္တာ ဓမၼတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ မိမိဘက္က အမွန္ ျဖစ္ေနေသာ္လည္း ရခုိင္ေတြ ဗမာေတြ ဗုဒၶဘာသာေတြ အားလံုးကို ေမတၱာရပ္ခံခ်င္တာက ေဒါသကိုေရွ႕မထားဘဲ သတိတမံ ဉာဏ္ေျမကတုတ္ ပညာစြမ္း ခြၽန္းကဲ့သို႔အုပ္ ဆိုတဲ့ စကားပံုနဲ႔အညီ ေနထိုင္ၾကပါ။

တခ်ိန္တည္းမွာဘဲ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာရွိတဲ့ ျမန္မာ မူဆလင္ေတြကို ေမတၱာရပ္ခံခ်င္တာကလည္း ျမန္မာမူဆလင္ ကိုျမေအး ေျပာသလို ျမန္မာမူဆလင္ေတြဟာ အမိျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚမွာ သစၥာရွိရမယ္၊ ႏိုင္ငံျခားသား အစၥလမ္ဘာသာဝင္ေတြဘက္ က ေရွ႕ေနလိုက္စရာ ဝင္ကူစရာမလုိဘူးဆိုတာကို သတိမူၾကပါ။ ဆရာႀကီး ဦးရာဇတ္တုိ႔ ေခါင္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာမူဆလင္ ကြန္ဂရက္ရဲ့ ၁၉၅ဝခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၄ ရက္ေန႔ပါ ေၾကညာစာတမ္းအတုိင္း ျမန္မာမူဆလင္မ်ားသည္ တိုင္းတပါးသား မူဆ လင္မ်ားကို ညီရင္းအကိုပမာ ခ်စ္ခင္မည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ၎ႏိုင္ငံျခားသား မူဆလင္မ်ားႏွင့္ အမိျမန္ မာႏိုင္ငံတို႔ ျပႆနာ ေပၚလာခဲ့လွ်င္ကား ကြၽႏု္ပ္တို႔ ျမန္မာမူဆလင္မ်ားသည္ အမိျမန္မာႏိုင္ငံဘက္မွ သစၥာရွိစြာ ရပ္တည္ၾကမည္ဆိုေသာ ေဆာင္ ပုဒ္ကို သတိရၾကပါ။ ၎ေဆာင္ပုဒ္အတုိင္း လိုက္နာၾကပါလို႔ ေမတၱာရပ္ခံလိုပါတယ္။

ျမန္မာျပည္နဲ႔ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား အာရပ္နဲ႔မူဆလင္ႏိုင္ငံေတြမွာနာမည္ပ်က္ေနရတာ သူတို႔ႏိုင္ငံေတြကို သတင္းမွန္ေတြ မ ေရာက္လို႔ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာဘာသာေပါင္းစံုခ်စ္ ၾကည္ေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေနၾကတာ၊ မင္းလွမွာမူဆလင္ဘာသာ ဝင္ ေတြကို ရဟန္းေတြေခါင္းေဆာင္တဲ့ဗုဒၶဘာသာ ဝင္ေတြကကယ္ၿပီးရန္ကုန္အထိလိုက္ပို ႔ေပးတယ္ဆိုတဲ့သတင္းမိ်ဳးေတြ အာရပ္နဲ႔မူဆလင္ႏိုင္ငံေတြကိုေရာက္ရပါမယ္။ ျမန္မာျပည္မွာရွိတဲ့ မူဆလင္ဘာသာေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြကလည္ းတရားဝင္ ေၾကညာခ်က္ေတြ အဂၤလိပ္၊ ျမန္မာ၊ အူရဒူ၊ အာရပ္ ေလးဘာသာနဲ႔ထုတ္ေဝေပးသင့္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးကမၻာပတ္ကာ ျမန္မာျပည္၊ ျမန္မာေတြနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာကို နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔နာမည္ဖ်က္ေန၊ လုပ္ၾကံသတင္းေတြလႊင့္ေနတဲ့လူေတြကို ျမန္မာျပည္က မူဆလင္အသင္းေတြက ရႈံ႕ခ်ေၾကာင္း  ဒီေကာင္ေတြ႔နဲ႔ လံုးဝသက္ဆိုင္ျခင္းမရွိေၾကာင္း  တရားဝင္ေၾကညာခ်က္ေတြ အဂၤ လိပ္၊ ျမန္မာ၊ အူရဒူ၊ အာရပ္ ေလးဘာသာနဲ႔အတိအလင္းေၾကညာသင့္ပါတ ယ္။

အဲဒီေၾကညာခ်က္ေတြထြက္လာတာနဲ႔ ျမန္မာျပည္နဲ႔ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားဟာ အာရပ္နဲ႔မူဆလင္ႏိုင္ငံေတြမွာနာမ ည္မပ်က္ ေတာ့မည့္အျပင္ ျမန္မာျပည္ကမူဆလင္အသင္းေတြဟာလည္း ျမန္မာျပည္သူလူထုႀကီးရဲ႕ ေလးစားခ်စ္ခင္ ယံုၾကည္မႈေတြရ လာမွာ ေသခ်ာပါတယ္။

ခရစ္ယာန္၊ ဟိႏၵဴနဲ႔ အျခားဘာသာဝင္မ်ားအတြက္လည္း အထူးမွာၾကားလုိတာကေတာ့ ဒီကိစၥဟာ လူမ်ားစု ဗုဒၶဘာသာဝင္ မ်ားႏွင့္ လူနည္းစု ဘာသာဝင္တခု၏အၾကားျဖစ္သည့္ ပဋိပကၡမဟုတ္ပါ။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံတြင္းကို က်ဴးေက်ာ္ ဝင္ေရာက္လာတဲ့ တုိင္းတပါးသားမ်ားက အရိပ္ေနေန အခက္ခ်ိဳးခ်ိဳး ျမန္မာႏိုင္ငံပိုင္ တစိတ္တေဒသကို ဖဲ့ထုတ္လိုတဲ့ကိစၥသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကိစၥဟာ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္ မတိုင္မီကတည္းကပင္ စ၍ ၾကံစည္ေနခဲ့ေသာကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မည္သည့္ဘာသာဝင္ ပင္ျဖစ္ေစ အမိျမန္မာႏိုင္ငံအား သစၥာရွိၾကပါလို႔ အထူးပန္ၾကားလိုပါတယ္။

● နိဂံုး
ဗမာစကားမွာ ပဲြလန္႔တုန္းဖ်ာခင္းဆိုတဲ့စကားပံု ရွိပါတယ္၊  ဒီ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ျပႆနာဟာလည္း ျမန္မာျပည္မွာ ႏိုင္ငံေရး အၾကပ္အတည္းေတြနဲ႔အတူေပၚလာေလ့ရွိတာကို သတိထားမိၾကပါလိမ့္မယ္။ လသာတုန္းဗိုင္းငင္၊ မိုးရြာတုန္းေရခံ လုပ္ခ်င္တဲ့ သေဘာလည္းပါသလို လူသားခ်င္းစာနာစိတ္၊ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးလွလွေလးေတြသံုးၿပီး ပြဲကိုလွန္႔ၿပီး ဖ်ာဝင္ခင္း မည့္သေဘာလည္း ပါေနတယ္ဆိုတာကို ျမန္မာျပည္သူျပည္သားေတြ သတိရွိၾကေစလိုပါတယ္။