ကုိသန္းလြင္ ● တူနီးရွားမွ ေနာက္ထပ္ အာရပ္ေႏြဦး

ကုိသန္းလြင္ ● တူနီးရွားမွ ေနာက္ထပ္ အာရပ္ေႏြဦး
(မုိးမခ) ေအာက္တုိဘာ ၂၆၊ ၂ဝ၁၇

(၁)
အာရပ္ကမာၻတြင္ မည္သူသည္ ယခုအခ်ိန္ထိ စစ္ခင္းလ်က္ရိွပါသနည္း။ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ အစြန္းေရာက္မႈမ်ား ႏွင့္ ပိတ္မိေနေသာ အာရပ္စစ္ေသြးႂကြမ်ား၏ေခတ္သည္ ကုန္လုလု ျဖစ္ပါသည္။ လက္ဝဲအစြန္းေရာက္မ်ားသည္လည္း သူ တို႔၏ အမ်ဳိးသားေရးလႈံ႔ေဆာ္မႈမ်ားမွာ နာမည္ပ်က္ျဖင့္ ျပီးဆုံးသြားၾကပါသည္။ ငယ္ရြယ္ေသာ ဘေလာ့ဂါမ်ားမွာ အာရပ္ ေႏြ ဦး၏ ေရွ႕ဆုံးတန္းမွပါဝင္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း အီဂ်စ္ျပည္တြင္ ေထာင္မ်ားကိုေၾကာက္ရသည္။ အယ္ဂ်ီရီးယား၊ ေမာ္ရိုကိုႏွင့္ ေဆာ္ ဒီ အာေရးဗီးယားတြင္ အစိုးရ၏ ျခိမ္းေျခာက္မႈႏွင့္ဆင္ဆာမ်ား ပုလိပ္မ်ား၏ ေစာင့္ၾကည့္မႈမ်ားရွိသည္။ ဆီးရီးယားတြင္ အသက္ပါဆံုးရႈံးသြားႏိုင္ၾကသည္။

(၂)
ယခုတူနီးရွားႏိုင္ငံသမၼတၾကီး(Bej caid Essebsi) ၏စစ္ပြဲမွာအရွိန္အဟုန္ရေနသည္။ သူသည္ ကိုလိုနီတိုက္ဖ်က္ေရးတြင္ ေရွ႕တန္းမွ ပါဝင္ခဲ့ျပီး ဥပေဒအက်ိဳးေဆာင္တစ္ေယာက္ျဖစ္သည္။ အသက္အရြယ္မွာ ၉၀ ရွိျပီး ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္သည္။ အေနာက္ႏိုင္ငံမွ လူမ်ားအဖို႔ သူ၏ႏိုင္ငံေရးအရ အယူဝါဒေကာင္းျမတ္ပုံကို မသိႏိုင္ၾကေသးေပ။ သူ႔တြင္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးကာလက ျခစားမႈမ်ားျဖင့္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ခဲ့ၾကေသာသူမ်ားရွိသလို၊ တစ္ဖက္ကလည္း ဒီမိုကေရစီဝါဒ၏ဘက္ေတာ္ သား မ်ားက ေတာင္းဆိုမႈမ်ားရွိၾကသည္။ တူနီးရွားတြင္စီးပြားေရးႏွင့္ပတ္သက္ေသာ အျငင္းပြားေနရသည့္ဥပေဒမွာ ျခစားမႈ ႏွင့္ စြတ္စြဲခံရေသာ စစ္တပ္ဆိုင္ရာ အရာရွိၾကီးမ်ားကို ခြင့္လႊတ္ႏိုင္ေသာဥပေဒျဖစ္ပါသည္။

ထို႔ျပင္ ဤသမၼတၾကီးမွာ အရပ္အမ်ဳိးသမီးမ်ားကို ႏိုင္ငံျခားသားႏွင့္လက္ထပ္ခြင့္ညီမွ်ေသာ အေမြဆက္ခံပိုင္ခြင့္ စသည္တို႔ရွိ ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ဦးေဆာင္ေဆာ္ၾသသူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာခဲ့ပါသည္။ အစၥလမ္ဘာသာ ဥပေဒအရဆိုလ်င္ မိန္းကေလး မ်ားသည္ ေယာက်္ားေလးမ်ား၏ တဝက္မွ်ေသာပမာဏကိုသာ အေမြဆက္ခံပိုင္ခြင့္ရွိပါသည္။ အာရပ္ကမာၻတြင္ ဤဥပေဒ ကို မည္သူမွ် မျပင္ရဲပါ။ အထူးသျဖင့္ မုဆိုးမတစ္ေယာက္အေနျဖင့္ သူ၏ In-Law မ်ားအလိုက် ေနေနရသည္။

တူနီးရွား၊ အယ္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္ အျခားအာရပ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ကို ေရွ႕တန္းတင္လိုကတင္မည္၊ သို႔ေပ မယ့္ အယ္ဂ်ီရီးယားႏိုင္ငံတြင္ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္သည္။ ႏိုင္ငံျခားသားတစ္ေယာက္ကို လက္ထပ္ယူရန္ ခက္ခဲလွပါ သည္။ ပဌမျပင္းျပင္းထန္ထန္ ျငင္းဆန္ၾကမည္။ ထို႔ေနာက္ အမ်ားေရွ႕တြင္ အမ်ဳိးသားလုပ္သူက အစၥလန္ဘာသာဝင္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲရမည္။ ဤကိစၥအတြက္ (Certificate) လိုသည္။ Shariah Law အရ လိုအပ္ခ်က္အားလံုးကို လိုက္နာရမည္။ သို႔ ေသာ္ အစၥလန္ဘာသာဝင္ ေယာက်္ားေလးမွာ မြတ္စလင္မဟုတ္သူမိန္းခေလးကို လက္ထပ္လ်င္ ဘာမွ်မလိုေပ။

ဤသို႔ ကန္႔သတ္မႈမ်ားသည္ ယခုမွမဟုတ္ ႏွစ္ေပါင္း ရာခ်ီ၍ ၾကာခဲ့ျပီျဖစ္သည္။ မြတ္စလင္တို႔၏ စိတ္ထဲတြင္ အရုိးစြဲေနျပီျဖစ္ သည္။ မည္သည့္ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာပုဂၢိဳလ္ကမွ ဤအခ်က္ကို စိန္မေခၚရဲၾကေပ။ ႏိုင္ငံေရးအရ အေထာက္အပံ့ရပ္စဲသြားမည္စိုးေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ တူနီးရွားႏိုင္ငံ ပဌမဆံုး သမၼတ Habib Bourguiba သည္ ဤသို႔ေလသံေပး အစျပဳလိုက္သည္ႏွင့္ ျပင္းထန္စြာကန္႔ကြက္ၾကေသာေၾကာင့္ ရပ္စဲသြားရဘူးသည္။

သို႔ႏွင့္ယခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လက တူနီးရွားပါလီမန္တြင္ ရုတ္ရုတ္သဲသဲျဖစ္ေစမည့္မိန္႔ခြန္းတစ္ခုကို သမၼတၾကီး အက္စဘာစီက ေျပာဆိုရာတြင္ “ကြၽန္ေတာ္တို႔မွာ ညီမွ်မႈကို ဦးစားေပးရမယ္၊ အဓိကကေတာ့ အေမြခံစားခြင့္ဥပေဒဟာ ညီမွ်မႈမရွိပါဘူး” ဟု ေျပာသည္။

စက္တင္ဘာလလယ္သို႔ေရာက္ေသာအခါ ေနာက္ထပ္ျပသနာတစ္ခုကို တင္ျပခဲ့ျပန္သည္။ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္က အစိုးရက ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ အစိုးရညႊန္ၾကားခ်က္ကို ဖယ္ရွားျပစ္ရန္အတြက္ျဖစ္သည္။ မြတ္စလင္ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္က ႏိုင္ငံျခား သားတေယာက္ကို လက္ထပ္ပိုင္ခြင့္ျဖစ္သည္။ တူနီးရွားႏိုင္ငံအမ်ဳိးသမီးမ်ား ဒီမိုကေရစီအသင္းက (The Tunisian Association of Woman Democrat) က ခ်က္ျခင္း ေထာက္ခံခဲ့သည္။
တူနီးရွားသမၼတၾကီး၏ ေက်ညာခ်က္ကို အီဂ်စ္ႏိုင္ငံက ျပင္းျပင္းထန္ထန္ကန္႔ကြက္လိုက္သည္။ ဤ လႈပ္ရွားမႈကိုရာဇဝတ္မႈ မကင္းေသာ လႈတ္ရွားမႈ တစ္ခုအျဖစ္ ရႈံ႕ခ်လိုက္သည္။ ကိုင္းရိုျမိဳ႕မွ ဘာသာေရး ဆရာမတစ္ဦးက သူ႔ေဖ့ (စ) ဘြတ္တြင္ အေမြဆက္ခံပိုင္ခြင့္ ညီတူညီမွ်ေပးျခင္းမွာ အမ်ဳိးသမီးမ်ား အတြက္အႏၱရာယ္ရွိေၾကာင္း၊ တရားမွ်တျခင္းမရွိေၾကာင္း “Shariah Law” ႏွင့္ လည္းဆန္႔က်င္သည္ဟု ေဖၚျပသည္။ အယ္ဂ်ီးရီးယား သတင္းစာမ်ားကလည္း ေရးသားရံႈ႔ခ်လိုက္ၾက သည္။

တူနီးရွား အဓိကပါတီၾကီးက ဘာမွမေျပာ၊ အကယ္၍ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း ဆန္႔က်င္လ်င္ လာမည့္ လအနည္းငယ္အတြင္း က်င္းပေတာ့မည့္ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ခက္ခဲလိမ့္မည္။

မစၥတာ အက္စဘာစီ၏ ေၾကညာခ်က္အရ အာရပ္ကမၻာ အတြက္ ထပ္လုပ္ရန္ လိုအပ္သည္မ်ားကို မီးေမာင္းထိုးျပလိုက္ျခင္းပင္ ျဖစ္ေတာ့သည္။ အာဏာရွင္မ်ားကို ျပဳတ္က်ရုံႏွင့္မျပီး၊ ဖခင္လႊမ္းမိုးမႈကိုပါ ဖယ္ရွားပစ္ရန္ ေတာင္းဆိုေနျခင္းျဖစ္သည္။ လူတို႔၏အေျခခံ ရပိုင္ခြင့္အတြက္ ေခါင္းေဆာင္းတစ္ဦး အဖို႔ (Term limit)ကို ထည့္ေပးျခင္းႏွင့့္ က်ားမ မေရြး ေနရာတန္း တူရေရး ကိုေဆာ္ၾသခဲ့သည္။

ယခုေလာေလာဆယ္အေျခအေနတြင္မူ အာရပ္ကမာၻတစ္ခုလံုးက အေမြဆက္ပိုင္ခြင့္တြင္ မတူညီမႈမ်ားရွိေနျခင္းကို လက္ခံ သည္။ အထူးသျဖင့္ အေမြဆက္ခံပိုင္ခြင့္တြင္ ေယာက်္ားမ်ားက အသာစီး ရယူထားသည္။ Honor Crime ေခၚ ေဖါက္ျပန္မႈမ်ား အတြက္ ေဆြမ်ဳိးမ်ားက အေရးယူအျပစ္ေပးေသာ ဥပေဒမ်ားရွိသည္။ ထိုျပစ္မႈမ်ားကို ေဂ်ာ္ဒန္ကဲ့သို႔ အယူအဆအေတြး အ ေခၚတြင္ အယူမသီးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ပင္ ရွိေနဆဲျဖစ္ပါသည္။

တူနီရွားသမၼတၾကီးက တူနီရွား၏ ၿမိဳ႕ျပႏွင့္ ဘာသာေရးဥပေဒႏွစ္ခု မတူညီပုံကို ေပၚလြင္ေစခဲ့သည္။ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ဥပေဒက ျမိဳ႕ျပဥပေဒမ်ားႏွင့္ အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္တူညီ၍ အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္ ကြဲျပားေနသည္။ ဤဥပေဒႏွစ္ခုကို ညီမွ် ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးရန္မွာ အာရပ္ေႏြဦး ေနာက္တစ္ခုကို ဖန္တီးေပးရမည္ကဲ့သို႔  ျဖစ္ေနသည္။ ေမာ္ရိုကို၊ ေဂ်ာ္ဒန္ႏွင့္ လက္ ဘႏြမ္တို႔တြင္ မုဒိန္းက်င့္သူက အက်င့္ခံရသူကို တရားဝင္လက္ထပ္ယူပါက ထိုအျပစ္မွ ခြင့္လႊတ္ေသာဥပေဒကို အျပီးဖ်က္ သိမ္းႏိုင္ခဲ့ျပီျဖစ္၏။

လြန္ခဲ့ေသာအပါတ္ကပင္ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီးယားတြင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကို ကားေမာင္းပိုင္ခြင့္ေပးခဲ့သည္။ ေဆာ္ဒီအမ်ဳိးသမီးမ်ား မွာ ယခုအခ်ိန္ထိသြားလိုရာကို မသြားႏိုင္၊ မိမိဝတ္လိုရာကို မဝတ္ႏိုင္ေသးေပ၊ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ မစၥတာ အက္ဘာစီသည္ အာရပ္ကမာၻ၏ အေျခခံက်ေသာအက္ေၾကာင္းၾကီးတစ္ခုကို ထုတ္ေဖာ္လိုက္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။  အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ အေျခခံရ ပိုင္ခြင့္မ်ားကိုေပးဘို႔ ႀကိဳးစားျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

(၃)
သူ၏ရပ္တည္ခ်က္မွာ ယခုအခ်ိန္တြင္အားလုံးက နားလည္ႏိုင္ၾကျပီဟုမဆိုလိုပါ၊ ကိုပါနီကန္ ရီးေဗာ္လူးရွင္း Copernican Revolntion ကဲ့သို႔ ကမာၻၾကီးအေပၚအေျခခံကစ၍ ေျပာင္းလဲပစ္ေသာ အေတြးအေခၚသစ္တစ္ရပ္ကို ဖိတ္ေခၚေနပါသည္။ အာရပ္ကမာၻမွာ ကမာၻၾကီး ျပားေသာေခတ္အတိုင္း ပင္ရွိေနပါေသးသည္။

ကိုသန္းလြင္
Ref: In Tunisia The Next Arab Spring , Kamal Daoud New Yrok Times Oct 2 2017